خبرگزاری مهر – گروه استانها- مریم سرلک: وقتی قدم در میدان نقش جهان می‌گذاری، ظروف آبی فیروزه‌ای با نقوش ظریف و زیبا اولین چیزی است که در ویترین دکان‌های صنایع دستی خودنمایی می‌کند.
تداوم حیات هنر میناکاری در اصفهان ستودنی است. هنر میناکاری در واقع ترکیب چندین عنصر با یکدیگر است. از هنر میناکاری می‌توان برای تزئین اشیا و ظروف با جنس‌های مختلفی استفاده کرد. یکی از کاربردهای هنر میناکاری، تزئین ظروف سفال و مس است، بیشترین آثار میناکاری در اصفهان روی مس انجام شده است.
میناکاری را هنر عشق و آتش توصیف می‌کنند؛ عشق نقش می‌شود و بر دل ظروف حک می‌شود سپس به دست آتش سپرده می‌شود تا به عشقی جاودان تبدیل شود، عشقی که دیگر هیچ سرد و گرم و فراز و فرودی قادر به خدشه دار کردنش نیست
تلفیق عشق و آتش پیشنیه‌ای ۵ هزارساله دارد و در زمره کهن‌ترین هنرهای ایران زمین قرار دارد و هنوز هم از اصلی‌ترین هنرهای سنتی محسوب می‌شود.به صورت دقیق نمی‌توان گفت که هنر میناکاری از چه دوره‌ای در ایران شکل گرفت و رواج پیدا کرد. کاوش‌های صورت گرفته برای کشف آثار تاریخی نشان می‌دهد که حتی در دوره هخامنشیان نیز آثاری کشف شده که از هنر مینا در آنها استفاده شده است. به هر حال هنر میناکاری امروز یکی از مهمترین صنایع دستی ایران محسوب می‌شود و شهر اصفهان به عنوان یکی از اصلی‌تری مراکز ساخت آثار میناکاری شناخته می‌شود.
میناکاری فقط مختص ایران نیست و در کشورهایی مثل چین، هند و روسیه هم می‌توان نمونه‌های مختلفی از اشیایی که به این هنر مزین شدند را دید اما قدیمی‌ترین شیء میناکاری دنیا در نهاوند کشف شده و قدمت آن حوالی سده‌ی هفتم تا هشتم پیش از میلاد مسیح تخمین زده می‌شود.
میناسازی یا همان میناکاری در لغت‌نامه‌ی دهخدا این طور تعریف می‌شود «نقاشی و تزئین فلزاتی همانند طلا، نقره و مس به وسیله‌ی رنگ‌های لعاب‌دار مخصوصی که در حرارت زیاد پخته و ثابت شوند»، این دقیق‌ترین تعریفی است که در یک جمله می‌توان درباره‌ی این هنر ارائه داد. جالب است بدانید واژه‌ی مینا در لغت‌نامه‌ی دهخدا کنایه از آسمان است و به همین دلیل استفاده از رنگ آبی لاجوردی در این هنر به شدت رواج دارد و یکی از نخستین چیزهایی که با دیدن این اشیا به خاطر بیننده می‌رسد آبی بی‌کران آسمان است.
خاتم بندی از جان بر استخوان / خاتم کاری در اصفهان زنده است
هنر خاتم کاری هنری دیرینه است که از ترکیب بندی نقوش بر استخوان تشکیل شده و اصفهان پرچمدار تداوم این هنر است.
خاتم کاری هنر زینت دادن اشیا و ظروف است که با روشی مانند موزائیک و یا قطعات ریز بریده شده و ساخته شده از چوب و استخوان شتر و فلز می‌باشد. که هر چه قطعات ریزتر باشد؛ خاتم کاری مرغوب تر است.
خاتم کاری یکی از زیر مجموعه‌های صنایع دستی چوبی محسوب می‌شود. زادگاه این هنر زیبا و شکیل، شیراز است؛ اما اصفهان به عنوان قطب خاتم سازی نزد همگان معروف است.
هنر خاتم کاری همچنین در شعر شعرای بسیاری هم نمود داشته است، از جمله شیخ مفید در بیتی اینچنین می‌سراید
«صد نقش بر استخوانم افکند ز داغ، گویا که لب لعل تو خاتم بند است» این نشان از قدمت دیرینه این هنر دارد.
ابزار کار این هنر گیره فلزی، تیز سوهان، چکش، گاز انبر، اره سیم ساب دار، مثلث ساب، مغار، متر فلزی، خط کش ثابت و خط کش تیردار، گونیا و پرگار است.
این هنر دو مرحله دارد
۱- خاتم سازی که شامل عملیاتی از قبیل طراحی خاتم، تهیه مواد و مصالح و برش مصالح اولیه ترکیب و ایجاد گل و در نهایت ساخت قامه (جسم مکعب مستطیلی شکل دارای میانگین طول ۴۰ سانتی متر و عرض ۱۰ سانتی متر و قطر ۳ سانتی متر از چوب یا خاتم) و برش آن و تهیه لایه خاتم است.
۲- خاتم کاری که شامل طراحی زیرسازی، طراحی چسباندن لایه‌های خاتم بر روی زیرکار، پرداخت و جلا کاری اشیای خاتم کاری است.
روش ساخت خاتم: در خاتم کاری چوب، استخوان یا فلز را به صورت منشورهای مثلث القاعده برش داده و آنها را به گونه‌ای کنار هم قرار می‌دهند که برش عرضی این مثلث‌های واحد، دارای اشکال هندسی منظم باشد سپس با سریش برش‌های نازک را با نظم و ترتیب خاصی روی ورقه نازک چوبی می‌چسبانند و پس از خشک شدن ورقه‌ها را روی اشیای مورد نیاز جهت تزئین نصب می‌کنند.
انواع چوب از مهمترین مصالح خاتم سازی است که شامل چوب‌های عناب، نارنج، افرا، گردو، کیکم، تبریزی، شمشاد، آبنوس، فوفل و بتم است. انواع استخوان نیز به علت استحکام و رنگ سفید آنها در ساخت خاتم به کار می‌روند که عبارتند از استخوان‌های شتر، اسب، گاو، همچنین عاج طبیعی فیل و عاج مصنوعی نیز در خاتم کاربرد زیادی دارد. برای استقامت خاتم ساخته شده و مراقبت از آن، از فلزات رنگی در خاتم سازی استفاده می‌شود نقره و آلومینیوم برای رنگ سفید و برنج برای رنگ زرد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برای تهیه چوب مورد نیاز باید دقت شود که دارای رنگ و بافت مناسبی بوده و گره و ترک نداشته باشد. فلزات نیز باید آلیاژ مناسبی داشته باشند.
سفره‌های قلمکار روح نواز و زینت بخش غذای جسم
همنشینی غذای جسم و روح در نقوش چشم نواز سفر ه های قلمکاری، حاصل شاهکار هنرمندانه هنرمندان اصفهانی است.
سفره قلمکاری اصفهان، یکی از زیباترین هنرهای به جا مانده از فرهنگ اصیل ایرانی است، فرهنگی که اجتماع خانواده را ارج می‌نهد و سفره نماد بارز این اجتماع است.
سفره همان محل تلاقی عاطفه مندی اعضای خانواده است که از تلفیق با هنر اصیل اصفهان بر جاذبه اش افزون شده است، سفرهای اصیل ایرانی پر از نقوش رنگارنگ و اصیل هنر اصفهان دل‌های خسته مردم را آرام می‌کند و با رنگ‌های چشم نوازش غذای روح شده و غذای جسم را رنگین‌تر می‌کند.
سفره‌های قلمکاری از زمان‌های دور به وقوع پیوسته و هنوز هم شاهکارهای آن در شهر اصفهان به نمایش گذاشته می‌شود. این هنر گرانقدر، نشان دهنده‌ی اهمیت ویژه‌ای که ایرانیان به هنر و فرهنگ خود می‌دهند است.
سفره قلمکاری اصفهان، با نقوش زیبا و ترکیب رنگ‌های آبی، قرمز و زرد، قطعاً دل هر کسی را می‌دزدد. این هنر، نه تنها نمایانگر ذوق و زیبایی ایرانی است، بلکه نشان می‌دهد که هنرمندان این سرزمین با توانایی بسیاری و با ابتکار حساب شده و دقت بی‌نظیری این هنر را به ارمغان آورده‌اند.
اگر به اصفهان سفر کنید و به این هنر زیبا نگاهی انداخته باشید، قلب شما نیز با نقوش هنرمندان اصفهانی برانگیخته خواهد شد و شما نیز آرامش و لذتی بی‌نظیر را تجربه خواهید کرد. این هنر، تأثیر گذار بر روح و جان شما خواهد بود و شما نیز با عشق و احترام بیشتری به هنر و فرهنگ خود مشغول خواهید شد.
بنابراین، سفره قلمکاری اصفهان، هنری فراتر از زمان و مکان است که هر کسی که به آن نگاه کند، در آن دنیای زیبای هنر ایرانی را کشف خواهد کرد و از آن لذت خواهد برد. این هنر، یادآور دقت و زیبایی زندگی است که باید همیشه بر آن حساب باز کنیم و از آن به عنوان یک هدیه ارزشمند به عنوان هدیه به دیگران نگاه کنیم.
سفره قلمکاری آمیزه ای از طرح و نقش هنر ایران زمین و پارسیان با قدمتی چندین ساله در امر صنایع دستی
سفره قلمکار هنر ناب ایرانی و اصیل اصفهان است، هر چه طرحش ریز تر، ارزش کار بسیار بیشتر است.
میدان نقش جهان مرکز خرید این هنر ارزشمند است.