خبرگزاری مهر - گروه استانها: ماهنشان یکی از هشت شهرستان استان زنجان، جزو معدود شهرستان‌هایی است که به جرأت می‌توان از آن به عنوان منطقه‌ای که دارای عجایب زیاد تاریخی است، یاد کرد. عجایبی که در نوع خود بی‌نظیر بوده و وقتی تاریخ مرموز پیدایش چنین عجایبی با آن عجین می‌شود، شگفتی آن را دوچندان می‌کند.
ماهنشان دارای ناب‌ترین و گران‌بهاترین ابنیه‌ها و شگفتی‌های تاریخی است که بی‌تردید این ثروت خدادادی می‌تواند با برنامه‌ریزی درست، موجبات رونق صنعت گردشگری را در این منطقه محروم فراهم کند.
شناسنامه ماهنشان را که مرور کنیم، درمی‌یابیم که قدمت این منطقه به دورانی بازمی‌گردد که از آن به عنوان دوران مادها یاد می‌کنند، این در حالی است که برخی مورخان نیز معتقدند که ماهنشان در ابتدا همان «مادنشان» بوده و در گذر زمان تغییر نام یافته است.
قلعه بهستان؛ دژی به مقاومت یک تاریخ
بهستان، روستایی در جوار رودخانه قزل‌اوزن، اما همنشینی با رودخانه قزل‌اوزن نیست که این روستا را به یک منطقه گردشگری تبدیل کرده است، بلکه استقرار کهن‌دژ یا همان قلعه بهستان باعث شده تا هر گردشگری که به ماهنشان می‌آید سری به این سرای اسرارآمیز که به پهنای یک تاریخ تا به امروز مقاوم بوده است، سر بزند.
ماهنشان را باید شهر قلعه‌ها نامید و کهن‌دژ نیز یکی از ۲۰ قلعه مستقر در این منطقه به شمار می‌رود که تاریخ این بنای اسرارآمیز به قرن پنجم هجری‌قمری بازمی‌گردد. در حال حاضر راه‌پله‌های ضلع شمال‌غربی قلعه بهستان یکی از مناطق دست‌نخورده و سالم دژ به شمار می‌رود و به اتاقی منتهی می‌شود که شبیه طاق محراب مساجد بوده و سبک معماری آن، الگویی برای ساخت راه‌پله‌ها بوده است.
در خصوص علت و چرایی ساخت قلعه بهستان این گونه آمده است که سازندگان قلعه بهستان با در نظر داشتن طرح اولیه، اقدام به کندن کوه و تخلیه خاک‌ها و سنگ‌ها کرده و اتاق‌ها را ساخته‌اند و به ازای هر اتاق، دالان‌هایی ساخته شده که نقش راه‌های ارتباطی را ایفا می‌کند. همچنین می‌توان گفت که قلعه بهستان مرکز امور سیاسی و اداری روستا و محل استقرار حاکم محلی بوده است.
دودکش جنِ؛ افسانه‌ای خفته در دل ماهنشان
همیشه وقتی پای صحبت عجایب و شگفتی‌ها به میان می‌آید، افسانه‌ها نیز دهان به دهان نقل می‌شوند تا رنگ کهنگی به خود نگیرند. یکی از همین عجایب که با خود افسانه‌های بی‌شماری به همراه دارد، دودکش جن در ماهنشان است، ماه‌نشانی که پیش‌تر به منطقه اسرارآمیز بودنش اشاره کردیم.
اگر بخواهیم خصوصیات فیزیکی این دودکش را بیان کنیم، باید گفت که ستونی سر به فلک کشیده از جنس خاک رُس فشرده است که در اثر فرسایش طولانی به این شکل درآمده است. در بالای این ستون تخته‌سنگی مسطح قرار دارد که ظاهری دودکش مانند به آن داده است.
بومیان منطقه به آن لقب دودکش جن داده‌اند، زیرا درگذشته ساخت هر بنایی را که برای انسان دشوار بوده است به دیو و جن نسبت می‌دادند. دو عدد از این دودکش‌ها را در ۲۰ کیلومتری شهر ماهنشان و ۱۲۰ کیلومتری زنجان می‌توان پیدا کرد.
دودکش جن دقیقاً همان‌جایی است که ماهنشان را شهری افسانه‌ای می‌کند و خیلی‌ها با وجود آن‌که از زنجان گذر کرده‌اند ولی تا به حال نه آن را دیده و نه درباره‌اش شنیده‌اند. معلوم هم نیست پایه نامگذاری آن چیست، شاید به اعتقادات کهن مردم این خطه برگردد اما در اصل، «دودکش جن» نوعی سنگ قارچی‌شکل است که بر اثر فرسایش پدید آمده و به مناره‌ای بلند و نازک می‌ماند که سنگ دیگری روی آن قرار گرفته است.
دریاچه پری ماهنشان
دریاچه پری در دهستان اوریاد از توابع بخش مرکزی شهرستان ماهنشان و ۱۵۲ کیلومتری شهر زنجان و ۴۵ کیلومتری شهر ماهنشان قرار دارد. این دریاچه یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی شهرستان ماهنشان است و تقریباً تنها دریاچه طبیعی استان زنجان محسوب می‌شود.
دریاچه پری که با نام‌های دریاچه خندقلو و شورگلی نیز شناخته می‌شود، تنها دریاچه طبیعی استان زنجان به‌شمار می‌رود و یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری منطقه است. با گستره‌ای شمالی جنوبی، این دریاچه حدود نیم کیلومتر مربع وسعت دارد. کشاورزان از آب دریاچه برای مصارف کشاورزی استفاده می‌کنند و آبزی‌پروران منطقه در این دریاچه ماهی پرورش می‌دهند. به عبارت بهتر، این دریاچه علاوه بر چشم‌انداز زیبا، تأثیر مهمی در اقتصاد این منطقه دارد.
دریاچه پری در دهستان اوریاد از توابع بخش مرکزی شهرستان ماهنشان و ۱۵۲ کیلومتری شهر زنجان و ۴۵ کیلومتری شهر ماهنشان قرار دارد. این دریاچه یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی شهرستان ماهنشان است. دریاچه پری که نام دیگر آن خندقلو بوده و در حدود ۵۰۰ مترمربع مساحت دارد و با چشم‌اندازی بسیار زیبا در میان یک دشت وسیع گسترده شده است. بهترین زمان سفر به این منطقه اواخر بهار و اوایل تابستان است.
دریاچه شورگلی یکی دیگر از دریاچه‌های زنجان است در گویش عامیانه آبگیر خندقلو و یا پری نیز نامیده می‌شود. این نام گذاری ها به سبب نزدیکی دو روستای پری و خندقلو به این دریاچه زیبا و چشم نواز است. این دریاچه زیبا در ۲ کیلومتری روستای پری و چند کیلومتری روستای خندقلو از توابع دهستان اوریاد قرار گرفته و تنها یکی از زیبایی‌های بیشمار شهرستان ماهنشان است. فاصله دریاچه تا شهر ماهنشان ۴۵ کیلومتر است و جاده دریاچه خندقلو درست شما را به ساحل این آبگیر زیبا می‌رساند.
دریاچه در فصول بهار و تابستان مناظر زیبا و بی بدیلی را خلق می‌کند و طرفداران بسیاری را به خود جذب می‌کند. پاییز و زمستان به دلیل ریزش‌های جوی فراوان و برفگیر بودن منطقه دسترسی به دریاچه نیز کمی دشوار است. نزدیکی این دریاچه به قلعه لک لک‌ها، دود کش جن، قلعه بهستان و همچنین آلاداغلار و طبیعت زیبای منطقه ماهنشان آن را تبدیل به یک مقصد استثنایی کرده است. برای رسیدن به دریاچه از ماهنشان به سمت روستای پری حرکت کرده و در مسیر خود روستاهای سهند سفلی و علیا را پشت سر بگذارید تا به روستای پری برسید.
قارقالان؛ همیشه زمستان
وقتی صحبت از فصول مختلف به میان می‌آید، هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارد اما وقتی پای «قارقالان» ماهنشان در میان باشد، این ویژگی در هر فصلی خصوصیات زمستان را به خود می‌گیرد. کوه‌های قارقالان در منطقه علم‌کندی، زیبایی بکری است که هر سال گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند.
در واقع قارقالان منطقه‌ای کوهستانی، ییلاقی و زیبا در ماهنشان بوده و همان‌طور که از اسم این کوهستان پیدا است (قارقالان در ترکی به معنای جایی است که در آن برف دائمی وجود دارد) به خاطر ارتفاع ۳۰۰۰ متری، بیش از نیمی از سال سرما در آن حکم‌فرما بوده و مملو از برف است.
منطقه قارقالان طبیعت بکر، همیشه بهاری و آرام با کوه‌ها و دامنه‌های سرسبز و برفی است که چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند. مسیر علم‌کندی تا پای کوه که جویبارها و چشمه‌های فراوان را شامل می‌شود، جزو زیباترین مناطقی است که در استان زنجان یافت می‌شود.
مسیر قارقالان مملو از گل و گیاه و انواع گیاهان دارویی از جمله کاکوتی، چای کوهی (توکلوجه)، گل‌پر، پونه و ریواس‌های بزرگ و آبدار است. قارقالان سرزمین ریواس‌ها و گیاهی به نام سُوی است. سوی شبیه شاخه درختی است که پوستش را می‌کنند و می‌خورند و به همین خاطر نام سُوی (پوستش را بکن) را به آن داده‌اند.
کوه‌های رنگی ماهنشان؛ رنگین‌کمان هزار رنگ طبیعت
«آلاداغلار» یا همان کوه‌های رنگارنگ، رنگین کمان را بر روی زمین به نمایش گذاشته تا همگان اوج هنرمندی را در شکوه و عظمت طبیعت ببینند. در مسیر حرکت از سمت زنجان به طرف ماهنشان در دو طرف جاده کوه‌های رنگین خودنمایی می‌کند، کوه‌های رنگارنگی که هر کدام به تنهایی شگفتی‌های بی‌بدیلی هستند.
آلاداغلار یا کوه‌های رنگی ماهنشان از اعجاز بی‌نظیر طبیعت در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است، با تصویب شورای ثبت وزارت میراث‌فرهنگی، آلاداغلار یا کوه‌های رنگی ماهنشان که یک پدیده طبیعی زیبا متعلق به ۱۵ میلیون سال قبل است، در فهرست میراث طبیعی ثبت شد.
آلاداغلار یا کوه‌های رنگی ماهنشان از اعجاز بی‌نظیر طبیعت در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است، با تصویب شورای ثبت وزارت میراث‌فرهنگی، آلاداغلار یا کوه‌های رنگی ماهنشان که یک پدیده طبیعی زیبا متعلق به ۱۵ میلیون سال قبل است، در فهرست میراث طبیعی ثبت شد.
آلاداغلار نام محلی کوه‌ها و تپه‌های رنگی است که بخش اعظم آن در استان زنجان قرار گرفته است، ۱۵ میلیون سال قبل در پروسه تشکیل کوه‌ها و حوضچه‌های قاره‌ای این منطقه، رسوبات آهنی وجود داشته که در واقع می‌توان گفت هر یک از رنگ‌های آن نشانگر وجود یک ماده معدنی خاص است.
کوه‌های رنگی ماهنشان از ۲ کیلومتری معدن نمک چهرآباد زنجان آغاز شده و در بخش اعظم اتوبان زنجان - تبریز قابل مشاهده است.
ماهنشان؛ قطب تولید ماهیان سردآبی
شهرستان ماهنشان با تولید سالانه بیش از ۱۱ هزار تن ماهیان سردآبی، یکی از قطب‌های تولید ماهی قزل‌آلا در شمال‌غرب کشور است، همچنین این شهرستان ۶۷ درصد تولید گوشت ماهی استان را به خود اختصاص داده و رتبه نخست تولید آبزیان بین هشت شهرستان استان، از آن ماهنشان است.
۱۷۰۰ نفر به صورت مستقیم در بخش آبزی‌پروری استان مشغول به کار هستند، ماهیان تولید شده در ماهنشان به استان‌های گیلان، مازندران، تهران، البرز، آذربایجان‌شرقی و اردبیل ارسال شده و بیشتر ماهیان تولیدی قزل‌آلای استان نیز به کشورهای عراق، پاکستان، افغانستان و روسیه صادر می‌شود.
کپور معمولی، سرگنده، نقره‌ای و علف‌خوار و نیز ماهیان خاویاری، میگوی آب شور و آب شیرین، شاه میگو، ماهیان سردآبی شامل قزل‌آلا و آزاد دریای خزر، انواع ماهیان تولیدی در استان زنجان است.
قلعه لک‌لک‌ها؛ بهانه‌ای برای نظاره حیات‌وحش
بسیاری از گردشگران دوستدار بازدید از حیات‌وحش در سفرهای خود هستند، این در حالی است که ماهنشان با داشتن قلعه لک‌لک‌ها این بهانه را به دست گردشگران داده است تا از این منظره طبیعی لذت ببرند. قلعه لک‌لک‌ها در روستای شکورچی شهرستان ماهنشان واقع شده و به دور از هیاهو و آمد و شد اهالی روستا در آشیانه‌های بلندشان گذران زندگی می‌کنند.
قلعه لک‌لک‌ها در واقع دیواره‌های عمودی و صخره‌ای طبیعی با ظاهری عجیب است که این پرنده آشیانه خود را بر نوک این صخره‌های عمودی برپا می‌کند و چند سال قبل با ایجاد یک جاده از میانه این پدیده طبیعی، این دیواره زیبا به دو قسمت جداگانه تقسیم شد اما با این وجود لک‌لک‌ها این قلعه منحصر به فرد و نیز لانه‌های خود را ترک نکردند.
اعتقاد بر این است که وجود رودخانه قزل‌اوزن از یک سو و نیز مهربانی اهالی روستا و برخورداری از شرایط آب و هوایی مناسب، مزارع برنج و صخره‌های مرتفع از سوی دیگر، باعث شده است تا لک‌لک‌ها تصمیم بگیرند در این قلعه تماشایی، آشیانه سازی کرده و تخم‌گذاری و جوجه‌دهی کنند.
قلعه ارزه خوران ماهنشان
قلعه ارزه خوران ماهنشان از نظر باستان شناسی قدمت این قلعه با توجه به شواهد تحت الارضی به دست آمده به قرون میانی اسلام، قرون شش تا هشت هجری قمری، تعیین شده و احتمال دارد در آینده چنانچه کاوش‌های باستان شناسی در این قلعه تاریخی صورت گیرد چه بسا شواهد قدیمی تری از دوره‌های گذشته به دست آید.
قلعه ارزه خوران در ارتفاع ۱۶۸۸ متری از سطح دریا قرار دارد. این قلعه در بخش اوریاد در ۵۰۰ متری شمال شرقی روستای ارزه خوران واقع است که به همین علت به نام روستا نامگذاری شده است.
کاربری این قلعه نظامی بود و آنچه در مورد کاربری این قلعه باید عنوان کرد این است که در درجه اول برای حفظ امنیت منطقه به ویژه راه‌ها احداث شده و علاوه بر آن جهت سکونت نیز مورد استفاده بوده است.
معدن انگوران و نخستین تور گردشگری معدنی ایران
خردادماه سال ۹۹ مجوز نخستین مجتمع گردشگری معدنی کشور در زنجان از سوی وزارت میراث‌فرهنگی صادر شد و ماهنشان اولین شهرستانی است که توانست نخستین تور گردشگری خود را این بار نه در حوزه طبیعی، بلکه در حوزه معدن برگزار کند و این اتفاق در روز جمعه ۲۴ بهمن‌ماه سال ۱۳۹۹ با حضور اولین گردشگران تور معدنی ایران که خبرنگاران بودند، کلید خورد.
با توجه به بکر بودن ماهنشان از لحاظ میراث طبیعی و پدیده‌های جذاب طبیعت زنده و غیرزنده، شناسایی و بها دادن به معادن به واسطه داشتن پیشینه بسیار طولانی و تنوع معدن‌کاری، فرصتی بسیار مناسب برای گردشگری در راستای اشتغال‌زایی و توسعه اقتصادی در کنار بهره‌برداری از معادن است.
یکی از مهم‌ترین توانمندی‌های ماهنشان، فعالیت‌های معدنی بوده که غنی‌ترین معدن سرب و روی خاورمیانه و تنها معدن طلای فعال استان را در خود جای داده است و هم‌جواری این معدن با دو جاذبه طبیعی منحصر به فرد، یعنی ییلاق ماهنشان و پایگاه میراث جهانی تخت سلیمان، از دیگر مزایای این معدن است.