خبرگزاری مهر، گروه استانها-علیرضا صفاری‌فر: زواره شهری است در حاشیه جنوبی دشت کویر ایران و در مجاورت کویر مرکزی ایران که در فاصله ۱۰ کیلومتری از این شهرستان واقع شده، این شهر ساختاری گلی دارد و دارای معماری ایرانی اصیل است.
زواره از قرن چهارم با عنوان مدینه السادات نامیده شد و طی قرون گذشته به‌طور پیوسته کانون علم، ادب و فرهنگ بوده است و به همین دلیل تاریخ‌دانان بسیاری در آثار خود به نام زواره و شخصیت‌های برجسته آن پرداخته‌اند. با ما همراه باشید تا با دیدنی‌های این شهر کهن آشنا شوید.
مسجد جامع
مسجد جامع چهار ایوانی، قدیمی‌ترین و نخستین مسجد چهار ایوانی کشور است که قدمت آن بر اساس کتیبه‌های موجود به دوران سلجوقیان می‌رسد و بیش از ۷۰۰ سال سن این بنا تخمین زده می‌شود. وجود این بنا نشان می‌دهد که در دوران بعد از اسلام، زواره منطقه‌ای پراهمیت بوده و سیدحسن مدرس، روحانی مبارز نیز از همین شهر فعالیت خود را آغاز کرده است.
این مسجد ۱۲۰۰ متر مربع مساحت دارد و از آجر، سنگ، گچ و خاک به‌شکل مستطیل ساخته شده است. این مسجد شامل صحن چهار گوش، ایوان‌های چهارگانه، گنبدخانه، شبستان، رواق، سردر، مناره، محراب، گچبری‌های نفیس و کتیبه‌های زیبا است. به‌دلیل شباهت به مسجد جامع اردستان، بانی این مسجد را همان بانی مسجد جامع اردستان، ابوطاهر بنغالی می‌دانند.
یخچال سنتی زواره
یخچال سنتی زواره از گل و خشت ساخته شده است و از آثار تاریخی این منطقه محسوب می‌شود. ساختار فیزیکی آن مخروطی شکل با دیواره‌های دایره‌ای ضخیم است که دوایر پایین بزرگ‌تر است و هرچه به طرف بالا اوج می‌گیرد، دوایر تنگ‌تر می‌شوند تا در یک نقطه‌ای چون رأس مسدود می‌شود.
این یخچال مخروطی شکل دارای دو درگاه نعلی مانند در روبه‌روی همدیگر است که دو قطعه زمین در مجاور درگاه‌ها به نام خدرو که یک متر عمق دارد؛ گسترده شده است. در گذشته و در فصل زمستان آب را در خدروها جمع می‌کردند تا سرمای شب یخ بزند، سپس یخ‌ها را می‌شکاندند و در یخچال جمع می‌کردند تا برای استفاده در تابستان ذخیره شده باشد.
خانه هشت بهشت نیری
خانه هشت بهشت نیری از جاذبه‌های زیبای هنر معماری کهن شهر زواره است. این بنا هشت ضلعی ساخته شده است. این بنا در کنار حسینیه کوچک این شهر قرار دارد و محل برگزاری مراسم مذهبی برای بانوان است؛ به همین جهت به فاطمیه شهرت دارد. این بنا توسط حاج سید میرزا علیرضا نیری در دوران قاجار احداث شده است.
بنای تاریخی هشت بهشت از سه قسمت اصلی، صحن غربی، صحن شرقی و کل ساختمان تشکیل شده است و ساختمان اصلی آن دو طبقه دارد. از ویژگی‌های این بنا داشتن دو حیاط در دو طرف ساختمان است. حوض بیضی شکلی در میان ساختمان قرار دارد و در قسمت بالای حوض یک طبقه ساختمان مجزا وجود دارد که بر بالای آن دو بادگیر زیبا دیده می‌شود. این بنای تاریخی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بازار تاریخی زواره
بازار تاریخی زواره از بناهای دوران قاجار است در نزدیکی حسینیه بزرگ و امامزاده یحیی احداث شده است. بنای این بازار را که از جاهای دیدنی اصفهان محسوب می‌شود، به محمد حسین خان عامری نسبت می‌دهند و در حال حاضر کاربری تجاری ندارد.
حسینیه‌های زواره
حسینیه‌های زواره که در بافت قدیمی شهر قرار دارند، از دوران صفویه تا قاجار ساخته شده‌اند. این دو حسینیه شامل قسمت‌های سرباز و سرپوشیده است که در ۴ فصل سال در ایام سوگواری محرم قابل استفاده است. این حسینیه‌ها قدمتی ۴۰۰ ساله دارند. حسینیه بزرگ متعلق به دوران صفوی است و قدمت آن بیشتر از حسینیه کوچک است.
بنای حسینیه بزرگ در ابتدا در یک طبقه و از خشت خام و گل ساخته شده است که در دوران قاجار یک طبقه به آن اضافه شده است و نمای آن را آجرکاری کرده‌اند. قرار گرفتن حسینیه‌های کوچک سرباز در کنار حسینیه‌های سرپوشیده سبک جدیدی در معماری بناهای مذهبی و اسلامی به وجود آورده است. این دو بنا به‌صورت مربع با یک تخت در وسط جهت تعزیه خوانی ساخته شده است و در اطراف هر چهار بنا طاقچه‌های بزرگی به ارتفاع یک متر از سطح زمین برای نشستن مردم احداث شده است.
کویر دق‌سرخ
کویر دق سرخ در شمال شرقی زواره با طول ۵۰ کیلومتر و عرض ۲۰ کیلومتر واقع شده است. از جاهای دیدنی زواره در این کویر، تپه شنی بزرگی است که تقریباً در مرکز این کویر قرار دارد و آشیانه عقاب‌های منطقه است و در میان کویرنوردان به آشیانه عقاب معروف است. کوه‌هایی کم ارتفاع در کنار جنگل‌های تاغ در این منطقه قرار دارند که شوره زار یا دریاچه نمک دق سرخ نیز پشت این جنگل‌ها واقع شده است.
این تاغ‌زارها از مکان‌های محبوب برای عکاسان حیات وحش است چراکه محل زندگی شغال، روباه، پایکا، چکاوک کاکلی، جغد و باز در این منطقه است. در این کویر معادن نمک، طلا، سرب و احتمالاً نفت نیز وجود دارد. از جاذبه‌های گردشگری این این منطقه شترداری به روش سنتی است.
کاخ امیرآباد
کاخ دوطبقه امیر آباد زواره به دست سهام‌السلطنه قاجار که از محافظان مسیر راه‌های این منطقه بوده در زمان سلطنت ناصرالدین شاه ساخته شد، این کاخ محل استقرار و اسکان سهام‌السلطنه در فصل زمستان بوده است. این بنا در ۱۵ کیلومتری جنوب زواره در وسط کویر قرار دارد و از جاهای دیدنی زواره به حساب می‌آید.
قلعه سنگ‌بست
قلعه «سنگ بست» از نمادهای تاریخی و جاذبه‌های گردشگری زواره است که در بافت تاریخی شهر قرار دارد. این قلعه از بزرگ‌ترین و مستحکم‌ترین قلعه‌های کشور پس از قلعه الموت رودبار قزوین است که در قرن پنجم هجری قمری به دست ابوعلی دهدار زواره‌ای در زمینی به وسعت یک هزار و پانصد متر مربع در دوره سلجوقیان و در دو طبقه بنا شده است.
بهترین راه دسترسی به این شهر، رفتن به شهر اصفهان و بعد طی کردن مسیری ۱۴۰ کیلومتری تا زواره است. به طور میانگین این مسیر حدود ۲ ساعت زمان می‌برد. مسیر دسترسی ساکنان استان‌های یزد و تهران کمی متفاوت است.