خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: ادبیات کودک و نوجوان هنگامی پدید آمد که بزرگسالان متوجه شدند کودکان و نوجوانان به سبب گنجایش‌های شناختی و ویژگی‌های رشدی خود آمادگی پذیرش متن‌های بزرگسال را ندارند و به متن‌هایی نیاز دارند که پاسخگوی دوره رشد و نیازهای آن‌ها باشد.
ژانر مورد اشاره، گونه‌های مختلفی دارد؛ از داستان‌های مصور تا داستان‌های فانتزی که امروزه از رایج‌ترین گونه‌ها در این حوزه است. شعر و ادبیات منظوم نیز زیرمجموعه دیگری از این ژانر است. همچنین افسانه‌های کهن گونه‌ای گسترده‌است که به فراوانی در اختیار این گروه سنی قرار می‌گیرد. بسیاری از نوشته‌هایی که کودکان می‌خوانند از جمله کتاب‌های درسی، کتاب‌های علمی‌آموزشی و دانش‌نامه‌ها از گونه‌های مختلف ادبیات غیرداستانی است. ایرج جهانشاهی با انتشار مجلات پیک و توران میرهادی همراه گروهی از متخصصان با انتشار فرهنگنامه کودک و نوجوان، ادبیات غیر داستانی کودک را در ایران رونق دادند.
این روزها فضای مجازی بخش زیادی از اوقات فراغت کودکان و نوجوان را دربرگرفته و ادبیات کودک و نوجوان هم برای خود ویترینی دارد اما...
برای بررسی وضع موجود ادبیات کودک و نوجوان، پرونده‌ای را در خبرگزاری مهر باز کردیم که قسمت اولش یک‌میزگرد با حضور محمد مهدی سید ناصری مدیرعامل انتشارات ذکر، زهرا یعقوبی عضو هیأت مدیره انجمن ناشران کودک و نوجوان و طاهره شاه محمدی نویسنده کتاب کودکان بود. قسمت دوم و سوم پرونده هم به گفت‌وگو با جمال الدین اکرمی، نویسنده، مترجم و تصویرگر ایرانی کتاب‌های کودک و نوجوان اختصاص داشت.
مطالبی که تا امروز در این پرونده منتشر شده‌اند، در پیوندهای زیر قابل دسترسی و مطالعه‌اند:
* «صنعت نشر در حوزه کودک‌ونوجوان نیاز به پوست‌اندازی دارد / ناشر طلا را تبدیل به مس می‌کند»
* «امروز ادبیات کودک و نوجوان نسبت به دهه‌های ۶۰ و ۷۰ افول داشته است»
* «پاستوریزه شدن کتب درسی بچه‌ها را به سمت کتاب داستانی می‌برد / مهم‌ترین تهدید امروز ادبیات»
* بی‌ثباتی بازار کاغذ گلوی ناشران را فشار می‌دهد / محدودیت‌های کاغذ داخلی برای چاپ کتاب چندرنگ
در چهارمین قسمت از پرونده «امروز ادبیات کودک و نوجوان»، حمیدرضا سیدناصری نایب رئیس هیأت مدیره انجمن ناشران کودک و نوجوان و مدیر انتشارات ذکر مهمان خبرگزاری مهر بود. در بخش اول این گفت‌وگو درباره مسائلی از جمله ممیزی‌های وزارت فرهننگ و ارشاد اسلامی، قیمت کاغذ، غلبه ترجمه بر تألیف در بازار کودک و نوجوان و ورود ابزار آلات جدید و الکترونیک در صنعت نشر به بحث پرداختیم.
در ادامه مشروح بخش آخر گفتگو با سیدناصری را می‌خوانیم؛
* آقای ناصری ویترین کتاب کودک و نوجوان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
ببینید ویترین به معنای آن است که همه بتوانند به کتابفروشی ها دسترسی داشته باشند، یعنی شرایطی فراهم شود که کتابفروشی ها گسترش یابند. در طول این سال‌ها فروشگاه‌های بزرگی مانند شهر کتاب‌ها تأسیس شدند ولی کافی نیست همچنین ما به صورت تخصصی کتابفروشی و یا فروشگاهی مخصوص کتاب‌های کودک و نوجوان نداریم؛ بنابراین ما نیازمند فرایندی هستیم که همه کشور دسترسی به کتاب را داشته باشند و البته نهادهایی مانند شهرداری باید در این زمینه کمک کنند که در پاساژها حتماً یک کتابفروشی باشد و به نظرم یک کار در حد ملی باید انجام شود تا فضای فرهنگی در کشور ایجاد شود.
* نظرتان درباره جانمایی بخش کودک و نوجوان در نمایشگاه بین المللی کتاب چیست؟
خب نمایشگاه کتاب مشکلات خاص خود را دارد. همانطور که می‌دانید به اذعان مسؤولان برگزارکننده این رویداد فرهنگی مصلی برای نمایشگاه طراحی نشده است اما نسبت به شهر آفتاب بسیار مطلوب‌تر است چراکه در شهر آفتاب رفت و آمد سخت است و همانطور که دیدید امسال نیز نمایشگاه در همان مصلی باقی ماند چون دسترسی بهتری دارد. خوشبختانه جانمایی بخش کودک و نوجوان نیز در دست تشکل و انجمن ناشران کودک و نوجوان است که همه ناشران حوزه کودک و نوجوان را می‌شناسند و غرفه‌ها را در این بخش جانمایی می‌کنند.
* برداشته شدن معافیت مالیاتی ناشران را چطور ارزیابی می‌کنید؟
خب طبیعی است که برداشته شدن معافیت مالیاتی ناشران مشکلات را برای فعالیت در صنعت نشر بیشتر کرده است.
*یک سوال بدون تعارف! با همه مسائلی که گفتید آینده صنعت نشر را چگونه می‌بینید؟
صنعت نشر جزئی از اقتصاد کلان کشور است. من بارها از خودم سوال می‌کنم واقعاً یک ناشر اروپایی یا آسیایی مثل ما هر روز در حوزه کاغذ با یک قیمت جدید روبه رو هستند یا خیر؟ ما یکبار در ابتدای سال با ۲۰ درصد افزایش قیمت رو به رو هستیم و یک بار در پایان سال که درگیر تولیدات جدید برای نمایشگاه کتاب هستیم.
متأسفانه در صنعت نشر حبس سرمایه بسیار زیاد است ما باید همه مواد را نقد خریداری کنیم اما با مشکلات بسیار زیادی از قبیل گرانی، استهلاک دستگاه‌ها و غیره رو به رو هستیم. در حال حاضر نشر دو بخش بنگاه فرهنگی و اقتصادی دارد؛ ما اگر نویسنده، ناشر و تصویرگر خوب داشته باشیم و کتاب خوب تولید کنیم با مشکل فروش رو به رو هستیم که اینجا بحث اقتصادی درگیر این حوزه می‌شود اما ناشری که به صورت حرفه‌ای در صنعت نشر فعالیت می‌کند با همه مشکلات کنار می‌آید. با تمام این تفاسیر آینده صنعت نشر سخت است.
متأسفانه در صنعت نشر حبس سرمایه بسیار زیاد است ما باید همه مواد را نقد خریداری کنیم اما با مشکلات بسیار زیادی از قبیل گرانی، استهلاک دستگاه‌ها و غیره رو به رو هستیم
* به نظرتان اگر وعده‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه کاغذ تحقق یابد چقدر مشکلات صنعت نشر حل می‌شود؟
تحقق وعده‌ها بسیار مهم است که متأسفانه به وضعیت اقتصادی بستگی دارد. شاید تعجب کنید اما به عنوان ناشر هرزمان با افزایش قیمت دلار مواجهه می‌شویم نگران ادامه کار هستیم. همانطور که گفتم ما تقریباً در پایان هر سال برای نمایشگاه کتاب فعالیت‌هایمان را انجام می‌دهیم اما با افزایش قیمت لحظه‌ای کاغذ کار در این حوزه بسیار سخت است چراکه باید دائماً تزریق پول صورت گیرد و بی ثباتی در این حوزه کار را روز به روز سخت‌تر می‌کند.
ما گاهی اوقات از تماس با تاجران کاغذ هم می‌ترسیم (با خنده)؛ چراکه هر لحظه با جهش قیمت روبه رو هستیم در هر صورت ما هم مثل همه مردم کشور منتظریم تا ببینم در آینده چه در انتظار حوزه کاغذ است.
* انجمن ناشران کودک و نوجوان برای بهبود ادبیات کودک و نوجوان چه اقداماتی انجام دادند؟
انجمن ناشران کودک و نوجوان به عنوان یک تشکل صنفی به همراه ناشرانی که عضو آن هستند تلاش می‌کنند صنعت نشر را در حوزه ادبیات کودک و نوجوان ارتقا دهند و شاید بگویند که ۷۰ تا ۸۰ درصد تولیدات کتاب کودک در حال حاضر توسط اعضای انجمن در حال تولید است، یعنی بخش وسیعی از تولیدات حوزه کودک توسط انجمن انجام می‌شود همچنین کارهای دیگری مانند برگزاری نمایشگاه کتاب در بخش کودک را بر عهده دارند.
در بخش دیگر فعالیت انجمن ناشران کودک و نوجوان مربوط به فعالیت‌های تخصصی می‌شود که شامل برگزاری دوره‌های آموزشی برای ناشران است. برای مثال اخیراً در حوزه ویراستاری، شعر و داستان یک کارگاه آموزشی برگزار شد و از ویراستاران دعوت شد تا در این دوره شرکت کنند. بنابراین به طور کلی انجمن تلاش می‌کند در حوزه صنفی کارهای فرهنگی را ارتقا دهد.