به گزارش خبرنگار مهر، ناهنجاری‌های فرهنگی و آسیب‌های اجتماعی در فوتبال ایران همواره یکی از بزرگترین چالش‌های کارشناسان و فعالان فرهنگی و اجتماعی بوده است که تلاش می‌شود به طرق گوناگون برای اصلاح این ناهنجاری‌ها و کاهش آسیب‌ها تلاش شود.
کمیته‌هایی که در خوابند
در بدنه فدراسیون فوتبال به عنوان متولی فوتبال در کشور کمیته‌هایی وجود دارد که مستقیماً خود را به عنوان مسؤولان و دغدغه مندان امر فرهنگی معرفی کرده‌اند.
یکی از این کمیته‌ها «کمیته اخلاق فدراسیون» است که رسالت خود را به این صورت تعریف کرده است: این کمیته یکی از ارکان قضایی فدراسیون محسوب می‌شود که مسوولیت تعیین آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌های مربوط به رعایت مسایل اخلاقی و فرهنگی و بازی جوانمردانه همچنین نظارت بر نحوه اجرای این آیین نامه‌ها، دستورالعمل‌های مصوب و تصمیم گیری در خصوص موارد عدم رعایت اصول اخلاقی، فرهنگی و بازی جوانمردانه را بر عهده دارد.
علاوه بر این کمیته‌ای تحت عنوان «کمیته بازی جوانمردانه و مسؤولیت اجتماعی» در فدراسیون فوتبال وجود دارد که وظیفه آن به این صورت تعریف شده است: این کمیته مسوولیت تهیه آیین نامه و دستورالعمل‌های مربوط به رعایت مسایل و شعائر فرهنگی و بازی جوانمردانه همچنین نظارت بر اجرای آن را بر عهده دارد.
در درون باشگاه‌ها هم که عنوان «باشگاه فرهنگی» را یدک می کشند معاونتی با عنوان «معاونت فرهنگی» وجود دارد که وظیفه آن رسیدگی به امور فرهنگی و اجتماعی باشگاه‌ها است.
اما این سوال مطرح می‌شود که این کمیته‌ها و معاونت‌ها در سال‌های اخیر چه اقدامات بنیادینی در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی انجام داده اند که امروزه و هر هفته شاهد موارد متعددی از ناهنجاری هستیم؟
چند اتفاق مهم اما ناهنجار
در هفته‌ای که گذشت در دو تیم بزرگ پایتخت شاهد دو مورد ناهنجاری بودیم که یکی از سوی دانیال اسماعیلی فر بازیکن تیم پرسپولیس و دیگری از سوی جواد نکونام سرمربی و کیانوش رحمتی مربی تیم استقلال مقابل هواداران تیم شمس آذر به وقوع پیوست. حرکت زشت جواد نکونام رو به هواداران شمس آذر به سرعت در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد و به سوژه‌ای برای کاربران مبدل گشت.
هرچند این اقدام، شاید در کوتاه مدت تأثیرات خاصی نداشته باشد اما بی گمان در بلندمدت می‌تواند تبعات جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد. همانطور که در خصوص بازیکنی مثل شجاع خلیل زاده دیدیم این بازیکن تیم تراکتور به عنوان بازیکنی شناخته می‌شود که به صورت مداوم و متعدد مرتکب اعمال پرخاشگرانه در داخل زمین می‌شود و تبعات آن را در هفته اخیر و در بازگشت این تیم از مازندران دیدیم. پس از بازگشت تیم تراکتور از مازندارن که با شکست برابر نساجی همراه بود هواداران این تیم به فرودگاه رفتند و علیه خلیل زاده شعار دادند.
بدون شک اگر رسیدگی به فرهنگ هواداری در فوتبال اهمیت دارد و مواردی چون دشنام و پرتاب اشیا از سوی هواداران را اقدامی ناپسند می‌دانیم باید به این نکته توجه کنیم که رفتار تماشاگر چیزی جز انعکاس رفتار بازیکنان داخل زمین و انعکاس مسائل اجتماعی موجود در کشور نیست.
بی گمان بخش زیادی از دشنامی که در ورزشگاه‌های کشور در آینده صورت خواهد گرفت انعکاس رفتار زشت نکونام در قبال تماشاگران شمس آذر و رفتار زشت دانیال اسماعیلی فر است. همانطور که نمی‌توان پرخاشگری‌های متعدد بازیکنی مثل شجاع خلیل زاده در تیم تراکتور را بی ارتباط با تجمع و فحاشی هواداران این تیم در فرودگاه و پس از شکست برابر نساجی بدانیم.
البته برخی معتقدند به واسطه هیجانات و استرس‌هایی که در ذات فوتبال وجود دارد بروز برخی ناهنجاری‌ها اجتناب ناپذیر است اما نباید فراموش کرد که در فوتبال روز دنیا تیم‌ها با بهره گیری از متخصصان، روانشناسان و جامعه شناسان تلاش می‌کنند به بازیکنان و عوامل خود راه‌های کنترل هیجان را آموزش دهند و مانع از آن شوند که این رفتارها آسیبی به باشگاه بزند. علاوه بر این شاهدیم که باشگاه‌ها پیش از آنکه فدراسیون فوتبال بخواهد جریمه ای را در نظر بگیرد خودشان اقدام می‌کنند و با عوامل خاطی برخورد می‌کنند.
ناهنجاری‌های اجتماعی انعکاس پرخاشگری‌های بازیکنان و مربیان است
این مساله در فوتبال ایران نه تنها دیده نمی‌شود بلکه شاهدیم خود باشگاه‌ها از طریق رسانه‌های رسمی که در اختیار دارند آتش ناهنجاری‌ها می دمند. هفته گذشته شاهد بیانیه نویسی هایی بودیم که دو باشگاه استقلال و پرسپولیس علیه هم انجام دادند. واکنش‌هایی که گاهاً تند و تهاجمی بود و نمی‌توان انتظار داشت که تبعات آن در روزها و هفته‌های بعد دامن تماشاگران را نگیرد و خود را به شدیدترین شکل بروز ندهد. اگر باشگاهی که تمام امکانات را در اختیار دارد نمی‌تواند برای منافع، اعتبار و شخصیت خودش اقدامی مؤثر صورت دهد چگونه باید از تماشاگران و هواداران انتظار رفتارهای فرهنگی داشت؟
فوتبالیست و مربی الگوی تماشاگری است که در داخل ورزشگاه حضور دارد و یک دشنام بازیکن انعکاسی هزاران برابر در میان تماشاگران پیدا می‌کند و اگر قرار است شاهد بروز این ناهنجاری‌ها نباشیم باید پیش از هر چیز معاونت‌های فرهنگی و کمیته‌های انضباطی باشگاه‌ها وارد عمل شوند و وظیفه خود را به درستی انجام دهند و سپس فدراسیون فوتبال به واسطه بازوهای فرهنگی و انضباطی خود بر عملکردها نظارت کند.
شاید بهتر آن است که یک شفاف سازی از سوی باشگاه‌ها و فدراسیون‌ها صورت بپذیرد و مسؤولان فرهنگی در این سازمان‌ها به توضیح این مساله بپردازند که دست کم در فصل جاری چه اقدامات عمیقی در حوزه‌های فرهنگی انجام داده اند و اثرات مثبت آن چه بوده است و اگر انجام نمی‌شد چه تبعاتی به دنبال می‌داشت؟