خبرگزاری مهر، گروه استانها: اگرچه زمستان سال ۱۴۰۲ با کمترین چالش در زمینه تأمین گاز همراه بود اما با توجه به تجربه زمستان ۱۴۰۱، ناترازی در تأمین گاز، تولید در واحدهای صنعتی را با چالش مواجه می‌کند ولی این معضل تنها مختص کارخانه‌ها نیست.
مجموعه‌هایی همچون تولیدکنندگان گل نیز از واحدهایی هستند که در صورت قطع گاز، آسیب‌های جدی و چه بسا جبران‌ناپذیری خواهند دید. حالا که فصل سرما را پشت سر گذاشته‌ایم زمان آن است تا با بهبود و به روز رسانی سیستم‌های گرمایش گلخانه‌ها، زمستانی بدون مشکل پیش روی گلخانه داران محلاتی باشد.
گلکاران محلاتی می‌گویند در صورت قطع گاز، چون هیچ سیستم یا ماده جایگزینی مانند چوب، زغال‌سنگ، گازوئیل یا نفت نداریم، تمام محصول ما نابود می‌شود. در حال حاضر، تجهیزات گرمایشی بیشتر گلخانه‌ها به صورت مشترک با برق و گاز کار می‌کند و در صورت قطع هر کدام از اینها، سیستم گرمایشی از کار می‌افتد.
سیستم‌های گرمایشی دیگری وجود دارد که تماماً برقی است و گرمای ایجاد شده توسط المنت‌ها با استفاده از فن، در گلخانه منتشر می‌شود، اما برای گلخانه‌های در اندازه بزرگ جوابگو نیست و به همین دلیل تعدادی از گلخانه‌هایی که از این سیستم استفاده می‌کردند، به سمت روش‌های دیگر روی آوردند.
گازوئیل، سوختی که سر ناسازگاری داشت
یکی از گلکاران درباره سهمیه گازوئیل به خبرنگار مهر گفت: از آنجا که سهمیه گازوئیل هم نداریم، نمی‌توانیم از مواد جایگزین برای گرمایش استفاده کنیم البته در گذشته هم در تأمین گازوئیل با مشکل مواجه بودیم.
محمدی افزود: در گذشته که از گازوئیل برای گرم کردن گلخانه‌ها استفاده می‌کردیم، آن را با نفت ترکیب کرده و از ابزاری به نام «کله‌فر یا بوقی» برای گرمایش استفاده و در سرمای شدید، گازوئیل یخ میزد و عملاً گرمایش متوقف می‌شد. انتشار دود گازوئیل نیز موجب نابودی گل، به ویژه سرگل (شاخه‌های تازه روییده گل) و زرد شدن برگ گل می‌شد.
وی بیان کرد: نگاه علمی‌تر به تأمین انرژی و بهره‌وری آن می‌تواند علاوه بر حل مشکلات موجود، هزینه‌های جاری گلخانه‌دارها را نیز کاهش دهد و استفاده از تجربیات کشورهای دیگر و توجه به زیرساخت‌ها در کنار توجه به تکنولوژی‌های روز، گلخانه‌ها را از بحران‌های احتمالی انرژی مصون می‌دارد.
مکان‌یابی مناسب، پیش‌نیاز صرفه‌جویی در مصرف انرژی
رئیس انجمن گل و گیاهان زینتی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: سیستم‌های گرمایشی گلخانه‌ها از چند نظر قابل بررسی است، آنچه که در کشور ما رعایت نشده، مکان‌یابی نادرست گلخانه‌ها است و در واقع مکان‌یابی گلخانه‌ها بر اساس شعار و سیاست‌زدگی بوده است و نقشه پراکنش گلخانه‌ها در ایران را مشاهده کنیم و تقریباً در هر جای ایران یک شهرک یا مجتمع گلخانه‌ای احداث شده است.
محمدرضا شفیعی افزود: ایران دارای تنوع آب و هوایی و اقلیمی است و جزو چند کشور جهان از این نظر است، گلخانه‌ها باید در نقاطی احداث شود که شرایط مناسبی برای تولید گلخانه‌ای دارند.
وی اظهار کرد: حدود ۱۴ سال پیش، پژوهش مشترکی با معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی به منظور ارزیابی ۱۴۸ شهرک گلخانه‌ای ایران انجام دادیم و در این پژوهش که بر اساس مدل تاپسیس (Topsis) انجام شد، ۱۹ شاخص مختلف در این ۱۴۸ شهرک بررسی شد که بر اساس این پژوهش، یک شهرک گلخانه‌ای در چهارمحال و بختیاری رتبه اول را به دست آورد و محلات در جایگاه دوم قرار گرفت.
وی ادامه داد: نتایج پژوهش نشان داد بسیاری از شهرک‌های گلخانه‌ای از نظر پارامترهای اقلیمی مانند دمای حداقل مطلق، شدت تابش و تعداد شب‌های یخبندان در جای مناسب احداث نشده بودند که اتفاق خوبی نیست زمانی که گلخانه در مناطق سردسیر احداث می‌شود، مصرف سوخت آن نسبت به جای مناسب تا سه برابر بیشتر است که این اشکال بزرگی است در حالی که در کشورهای دیگر اینگونه نیست.
ایرانیزه کردن، راه حلی در دسترس
عضو هیأت علمی پژوهشکده گل و گیاهان زینتی محلات اظهار کرد: در بحث سیستم‌های گرمایشی، سیستم‌هایی با راندمان بالا وجود دارد که بهترین آنها سیستم حرارت مرکزی است که اکثر گلخانه‌های اروپا مانند هلند و بلژیک، از این سیستم استفاده می‌کنند و باید اذعان که این سیستم شبیه شوفاژ عمل می‌کند به این شکل که یک لایه لوله‌کشی آب گرم در روی سطح زمین و برای گل‌های گرمادوست، یک لایه هم زیر سقف گلخانه تعبیه شده است.
وی گفت: در این سیستم، مصرف انرژی خیلی کم و راندمان بالاست، اما اشکالی که این روش دارد این است که هزینه اولیه راه‌اندازی آن بالاست و در شرایط کنونی امکان پیاده‌سازی این سیستم در گلخانه‌های ایران ممکن نیست هر چند سیستم‌های شبهه حرارت مرکزی در برخی گلخانه‌های محلات پیاده شده است و به جای لوله کشی، از لوله‌های پلی‌اتیلن و شیلنگ در زیر سطح زمین استفاده کرده‌اند و هزینه این سیستم شبیه‌سازی‌شده خیلی بالا نیست و می‌توان به آن فکر کرد.
وی افزود: سیستم‌های گرمایشی سابق، یکنواختی گرما را هم نداشت و می‌توان گفت که مصرف گاز با استفاده از سیستم‌های جدید، یک سوم تا یک چهارم کاهش پیدا کرده است البته هزینه سیستم‌ها نیز بالاست و اگر برای گلخانه‌دارها تسهیلاتی در نظر گرفته شود، می‌توانند تجهیزات خود را به روز کند.
شفیعی ادامه داد: توجه به الگوی کشت می‌تواند کمک زیادی کند و این مهم درصد مورد توجه ویژه حوزه که گل و گیاه تنوع بسیار زیادی وجود دارد و اکنون بیش از ۱۰۰۰ گونه و رقم گل به صورت اقتصادی در حال تولید است و گونه‌های متناسب با هر منطقه کشت شود، مصرف انرژی کاهش می‌یابد.
وی افزود: سیستم‌های برقی، گازی و انرژی تابشی وجود دارد که حتی نمونه‌های آن با کابل‌های حرارتی در پژوهشکده گل و گیاه پیاده شد اما خیلی زود دچار مشکل شد و تداوم استفاده از آنها ممکن نشد.
شفیعی گفت: گلخانه‌های خورشیدی در چین وجود دارند که از گرمای خورشید در طول روز استفاده می‌کنند و شب‌ها پوشش عایقی مانند پشم شیشه یا پتو روی گلخانه کشیده می‌شود و این گلخانه‌ها مصرف سوخت ندارد، چنین سیستم‌هایی را می‌توان در برخی نقاط ایران پیاده کرد.
وی تصریح کرد: برای برخی از مناطق می‌توان روی سیستم‌های زمین‌گرمایی فکر کرد که مدل‌هایی هم از آن توسط برخی شرکت‌ها در ایران ابداع و پیاده‌سازی شده است و باید گفت در این روش، کانال‌هایی در زیر زمین به منظور خنک کردن در تابستان و گرم کردن در زمستان حفر شده و در این کانال‌ها فن تعبیه می‌شود و در ۳ الی ۴ متر زیر زمین، زمستان‌ها هوا گرم و در تابستان‌ها هوا سرد است همچنین رطوبت زمین در فصل گرما باعث انتقال دمای خنک به داخل گلخانه می‌شود.
وقتی زمین گرمابخش گلخانه می‌شود
رئیس انجمن علمی گل و گیاهان کشور گفت: در نقاطی مانند محلات که ژئوترمال یا انرژی زمین گرمایی بالا است، می‌تواند از گرمای زمین استفاده کرد و ما تلاش کردیم به جای استفاده از کانال زمینی، از دمای کانال قنات‌ها استفاده شود.
شفیعی ادامه داد: در یکی از گلخانه‌های پژوهشکده این روش پیاده شد و از یک حلقه چاه برای این کار آن هم بدون فن استفاده کردیم که در تابستان هوای مرطوب و خنک و در زمستان هوای گرم را به گلخانه تزریق می‌کرد از این دست کارها می‌توان برای کاهش مصرف انرژی در گلخانه‌ها استفاده کرد.
شفیعی گفت: پوشش عمده گلخانه‌ها در دنیا پلی‌اتیلن و پلاستیک است اما شیشه و پلی‌کربنات نیز استفاده می‌شود و به نظر می‌رسد با توجه به شرایط کشور و با هزینه‌های جاری، پلی اتیلن بهترین گزینه است و این مهم مورد توجه است پرت حرارتی گلخانه‌های سنتی بسیار بالاست. دوجداره بودن دیواره و سقف گلخانه‌ها کمک بسیاری به کاهش مصرف سوخت می‌کند.
وی اظهار کرد: اگرچه این مدل دوجداره بودن دیوار و سقف گلخانه‌ها در ایران و محلات هم وجود دارد اما عموماً به شکل استاندارد نیست زیرا فاصله زیادی بین دو جداره وجود دارد و درحالیکه باید فاصله بین ۲ و نیم الی ۱۰ سانتی متر باشد، اما در اینجا بعضاً فاصله به ۱ یا ۲ متر می‌رسد.
وی با بیان اینکه این فاصله باعث می‌شود هوای روی سطح داخلی گرم شده و جریان هوا بین دو لایه برقرار شود، گفت: هوای زیر لایه دوم (بالایی) سرد شده و هوای سرد به پایین حرکت می‌کند و این مساله باعث کاهش دمای گلخانه‌ها و هدر رفت انرژی می‌شود اما وقتی فاصله بین ۲ الی ۱۰ سانتی متر باشد، این جریان هوا برقرار نمی‌شود و مانند یک لایه عایق عمل خواهد کرد.
اگرچه بخشی از مشکلات گلخانه داران محلات را در فصل زمستان در حوزه مسائل گرمایشی درگیر می‌کند، به خود تولیدکنندگان به واسطه عدم پیش‌بینی درست اتفاقات آینده توسط آنها برمی‌گردد، اما این مساله نافی وظیفه مسؤولان برای حمایت از گلکاران نیست، چرا که در صورت آسیب دیدن این صنعت، علاوه بر بیکاری کارگران و وارد شدن آسیب‌های فراوان اقتصادی به منطقه، یکی از پایه‌های لرزان صنعت گردشگری محلات نیز فرو خواهد ریخت که می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری برای استان و کشور داشته باشد.