به گزارش خبرنگار مهر، مراسم بزرگداشت حکمت الله ملاصالحی، استاد تمام دانشگاه تهران و مدرس مدعو دانشگاه آتن عصر دیروز (سه شنبه چهارم اردیبهشت ماه) در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
پیوند عمیق باستان‌شناسی و فلسفه
سیدمحمدرضا بهشتی دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تهران از سخنرانان این مراسم گفت: بنده با آقای ملاصالحی در طول سال‌هایی که در دانشگاه تهران تدریس می‌کردند همکار بودم. ایشان فردی دارای علم و فضل و تواضع هستند. البته ما هر کدام در یک گروه متفاوت بودیم و این تقسیم بندی گروه‌ها باعث شده بود تا مراودات خوبی شکل نگیرد اما بنده و ایشان مراودات بسیاری داشتیم.
وی افزود: نکته‌ای که من در این جلسه می‌خواهم بگویم این است که باید به نسبت میان باستان شناسی و سایر حوزه‌های فرهنگ مثل فلسفه توجه شود. واژه باستان شناسی، را ما برای معادل انگلیسی Archaeology است و در زبان یونانی معادل آرخه یولوژی که معنای آن می‌شود کسی که درباره آرخه لوگوس (لفظ / کلام) می‌گوید و سرآغاز فلسفه یونان، آرخه بوده است. معنی آرخه هم یعنی مبدا، نقطه آغاز و از نقطه‌ای سربرآوردن است. پس همانطور که می‌بینیم پیوند عمیقی میان فلسفه و باستان شناسی از همان ابتدا وجود داشته است.
این استاد فلسفه ادامه داد: ارسطو در کتاب مابعدالطبیعه خود درباره نسبت میان آرخه و آیتیون (علت) سخن گفته و بیان کرده که اساساً همه دانش‌ها در پی این هستند که آرخه و آیتیون چیزها را بدانند و این غایت علم است. از طرفی، هر آیتیونی آرخه است اما هر آرخه‌ای آیتیون نیست. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا ما در تمام دانش‌ها برایمان علت یابی علمی و فلسفی مقدور است؟ خیر. چون اگر چنین باشد آن وقت برای بسیاری از علوم اطلاق نام علم دشوار می‌شود. انس بلومبرگ فیلسوف آلمانی معتقد است ما شاید نتوانیم همه جا علت را پیدا کنیم در این صورت باید درباره مقتضییات موجود علم موجود، کاوش کنیم که خود این هم علم است.
بهشتی در پایان گفت: مراد من از بیان این موضوعات این است که باید روی مبانی نظری تعمق بیشتر و تبادل نظر فعال بین رشته‌های فلسفه و رشته‌های دیگر صورت بگیرد. چون برای هر دو رشته مفید است. بنده این دغدغه را در نگاه و افق بلند آقای ملاصالحی دیدم.
انس عجیب ملاصالحی با قرآن، کلام و دین
محمداسماعیل اسماعیلی جلودار عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در ادامه این مراسم گفت: تا اینجا همه درباره مقام علمی، عرفانی و اجتماعی ملاصالحی حرف زدند. بنده می‌خواهم کمی درباره خصایص ایشان سخن بگویم، بنده از دوران لیسانس یعنی سال ۱۳۷۱ تاکنون همکار و همراه ایشان بودم. شناخت ما از معلمان باستان شناسی از دریچه‌های مختلفی شکل می‌گیرد. کلام دکتر ملاصالحی بسیار سحرانگیز، نافذ، جذاب و با محبت است. به روز بودن و تسلط شأن در موضوعات مختلف یکی دیگر از خصوصیت‌های خوب ایشان است.
وی افزود: ایشان شاگرد اساتیدی مثل سیمین دانشور، ژاله آموزگار و یوسف مجیدزاده بودند و فلسفه باستان شناسی را در یونان خواندند. در ابتدا که ایشان در دانشگاه برای تدریس حاضر شد شیوه تدریس شأن کمی عجیب و غریب بود اما بعد از مدتی همه دانشجویان با ایشان انس پیدا کردند. انس آقای ملاصالحی با دین، کلام و قرآن باورنکردنی است. ایشان باستان شناسی قرآن را بایک نگاه متفاوت سر کلاس‌هایشان آموزش می‌دادند. از نظر اخلاقی و روحیه دانشگاهی ایشان بی نظیر و در محیط کاری بسیار اخلاق مدار هستند.
این استاد باستان شناسی ادامه داد: ما در نیمه سوم باستان شناسی شاهد مبارزه ایشان با مسئولان فرهنگی کم دانش بودیم. استاد ملاصالحی بدون درنگ در مقام یک بزرگ مرد ایستادگی و با عاملان نابودی باستان شناسی در آن زمان مبارزه کرد. هر چند غم و رنج این ماجرا به جسم شأن آسیب زد اما توانستند با صدای بلند نااهلان فرهنگی را رسوا کنند. همراهی آقای ملاصالحی با اساتید علوم انسانی با افرادی مثل سیدجواد طباطبایی و تبادل علمی با این افراد ارمغان دیگری از زندگی شأن است. به دلیل همه چیزهایی که مطرح کردم بنده بسیار خوشحالم که امروز ایشان مورد تقدیر قرار گرفتند و از طرف انجمن علمی باستان شناسی از برگزار کنندگان تشکر می‌کنم.
معلمی تیزبین، ریزبین و سخت‌گیر
آتوسا مؤمنی، سرپرست مرکز مطالعات میراث ناملموس سخنران دیگر این مراسم گفت: در وصف دکتر ملاصالحی سخن گفتن بسیار سخت است. من در این مراسم فقط می‌توانم مثل یک شاگرد کم بضاعت نقطه‌ای از دریای علم و صبوری ایشان را بیان کنم و خدا را شاکرم که توانسته‌ام ردای شاگردی ملاصالحی را به تن کنم. درست است که هر چیزی که یاد گرفتم نتوانستم به صورت تمام و کمال حفظ کنم اما ایشان حس پاسداری از هویت ملت را در من قرار داد.
وی افزود: ایشان نه تنها معلمی ریزبین و تزبین بلکه یک معلم سخت گیر هم هستند. نگاه پدرانه به شاگردانشان داشتند و به همه ما درس اخلاق، انسانیت و شرافت دارند. کلام گرم و شیوای ایشان هر گز رنگ نمی‌باخت حتی وقتی که عصبانی بودند. علاوه بر این آقای ملاصالحی باورمندی هوشمندانه به هستی را به ما یاد دادند. ایشان همیشه سپر بلای ما در برابر اتفاقات بودند و همواره ما را زیر چتر حمایت خود قرار دادند.
مؤمنی در پایان گفت: در اینجا لازم است که از همسرشان هم بابت اینکه همیشه درِ منزل پرمهر خود را به روی شاگردان ملاصالحی باز می‌کرد تشکر کنم.