خبرگزاری مهر - گروه استانها- سکینه اسمی: بعد از گذشت چندین سال از وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه این روزها ورود آب از سدها به دریاچه ارومیه و بارش‌های مناسب بهاره موجب بهبود وضعیت نسبی این تالاب بین المللی شده و امیدها را دوباره برای احیای دریاچه ارومیه زنده کرده است.
در حالی که سال‌های اخیر دریاچه ارومیه روزهای بسیار بحرانی را پشت سر گذاشته است، بهره‌برداری از طرح انتقال آب کانی سیب، تداوم رهاسازی آب سدها به سمت این تالاب به همراه بارش‌های مناسب بهاره خبر از بهبود وضعیت نسبی این دریاچه می‌دهد.
تا جایی که فروردین ماه سال جاری شاهد خیل عظیم گردشگران و مردم ارومیه و شهرهای اطراف در دریاچه ارومیه بودیم اما هنوز سوالات مبهم و بی پاسخ زیادی باقی است، آیا دریاچه ارومیه رو به بهبود است، بهره برداری مهمترین طرح احیای دریاچه ارومیه به همراه اقدامات کنونی دولت می‌تواند گره کور این تالاب را باز کند یانه؟
سه دهه از بحران خشک شدن دریاچه ارومیه می‌گذرد اما تاکنون اقدامات دولت‌ها برای نجات این تالاب چاره سازه نبوده و مردم منطقه منتظرند تا دولت سیزدهم گره احیای دریاچه ارومیه را باز کند
سه دهه از بحران خشک شدن دریاچه ارومیه می‌گذرد اما تاکنون اقدامات دولت‌ها برای نجات این تالاب چاره سازه نبوده و مردم منطقه منتظرند تا دولت سیزدهم گره احیای دریاچه ارومیه را باز کند.
از سال ۷۶ روند خشک شدن دریاچه ارومیه آغاز شده و تاکنون با وجود هزینه‌های هنگفت میلیاردی، برنامه و اقدامات متعدد توسط دولت‌های گذشته، این روند نه تنها متوقف نشده بلکه وضعیت بحرانی این تالاب بین المللی همچنان ادامه دارد.
تصاویر این روزهای دریاچه ارومیه نشان از افزایش سطح تراز و حضور گردشگرانی است که بعد از گذشت سال‌ها از شرایط بحرانی در این دریاچه تفریح می‌کنند اما کارشناسان معتقدند دریاچه ارومیه همچنان در وضعیت بحرانی به سر می‌برد و با توجه به پیش رو بودن فصل گرما و افزایش تبخیر آب موجود دریاچه ارومیه دوباره این تالاب تابستان به وضعیت بحرانی خود نزدیک تر می‌شود.
بر اساس اعلام مسئولان هم اکنون تراز دریاچه ارومیه به ۱۲۷۰.۵۳ متر و وسعت آن ۱۷۹۰ کیلومترمربع و به حجم ۲.۳۴ میلیارد مترمکعب رسیده است.تاکنون بیش از ۴۴۶ میلیون مترمکعب آب از سدهای آذربایجان‌غربی به دریاچه ارومیه رهاسازی شده و این روند ادامه دارد.
نکته قابل توجه اینکه مشکل امروز دریاچه ارومیه نتیجه چندین دهه مدیریت ناصحیح منابع آبی، کشت و توسعه بی رویه اراضی کشاورزی، کاهش بارندگی و خشکسالی در منطقه، سدسازی و استفاده بی رویه از آب‌های زیرزمینی است و با رهاسازی آب چند سد و انتقال آب نمی‌توان این دریاچه را به شرایط اکولوژیک بازگرداند.
تغییر الگوی کشت، کاهش و مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی، استفاده اصولی از ذخایر آب‌های زیرزمینی، مشارکت مردم همچنان از مهمترین اقدامات برای تداوم بهبود شرایط نسبی این تالاب بین المللی است هر چند دولت سیزدهم مصمم به احیای این دریاچه است باید منتظر ماند و دید این اقدامات تا چه میزان می‌تواند این بحران زیست محیطی چندین دهه اخیر در این منطقه را مدیریت کند.
احیای دریاچه وارد فاز نرم‌افزاری شد / نیازمند مشارکت مردم هستیم
دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه در خصوص آخرین وضعیت دریاچه ارومیه گفت: در حال حاضر این دریاچه یک هزار و ۲۲۵ کیلومتر وسعت دارد و حجم آب آن نیز به بیش از یک میلیارد و ۷۲۰ میلیون مترمکعب می‌رسد.
محمدصادق معتمدیان در گفت و گو با خبرنگار مهر با بیان اینکه فاز اول احیای دریاچه ارومیه به محوریت سخت افزاری رو به اتمام است و همزمان فاز دوم نرم افزاری آغاز شده است، افزود: همه پروژه‌های سخت افزاری با بیش از چند هزار میلیارد تومان برای احیای دریاچه ارومیه انجام شد تا وعده‌های دولت سیزدهم زمین نماند و اکنون همان با فرآیند احیا وارد فاز نرم افزاری می‌شویم.
دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه با بیان اینکه برنامه رهاسازی از سدها با افزایش حجم ذخایر آب آنها انجام گرفت و از آذرماه سال گذشته رهاسازی انجام شده است، ادامه داد: در حال حاضر ۴۱۱ مترمکعب بر ثانیه ورودی آب به دریاچه ارومیه است که با این میزان ورودی به دریاچه در روز حدود ۵۰ میلیون مترمکعب می‌رسد.
معتمدیان با بیان اینکه احیای دریاچه ارومیه مطالبه بحق مردم است، عنوان کرد: احیای دریاچه ارومیه نیازمند عزم ملی و همراهی مردم بوده و دولت سیزدهم در سخت‌ترین شرایط، اعتبارات خوبی را به این امر اختصاص داده است.
وی با اشاره به رویکرد این کارگروه برای اجرای طرح‌های نرم افزاری گفت: درصدد هستیم تا در بحث تغییر الگوی کشت و بهره گیری از سیستم‌های آبیاری نوین اقدامات قابل توجهی با همراهی مردم و بهره برداران داشته باشیم که در آن صورت، سرعت و شتاب بیشتری در بحث احیای دریاچه ارومیه را شاهد خواهیم بود.
معتمدیان با تاکید بر اینکه مشکل اصلی در زمینه احیای دریاچه ارومیه مربوط به نوع مدیریت منابع آبی است و ادامه داد: در حال حاضر ۵۷ درصد منابع آبی آذربایجان غربی برای سه محصول سیب، یونجه و چغندر مورد استفاده قرار می‌گیرد که نشان دهنده نبود مدیریت منابع آبی در مصارف کشاورزی است و این رویه‌ها باید به سرعت تغییر یابد.
وی با بیان اینکه طرح‌های نمونه در حوزه ارس در خصوص تغییر الگوی کشت آغاز شده، اظهار کرد: جایگزینی باغات پسته و گردو به جای محصولات پرآب بر در دستور کار قرار گرفته که درآمد و اشتغال بیشتر و کاهش مصرف را برای منطقه به ارمغان خواهد آورد.
دبیر کارگروه نجات ملی دریاچه ارومیه افزایش ۱۴۰ هزار هکتاری اراضی کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در حوزه استحفاظی آذربایجان غربی را نمونه‌ای از نتایج غفلت از مردمی سازی طرح‌های احیا دانست و افزود: باید باید مدیریت درست و منطق مانع از چنین توسعه‌هایی می‌شدیم.
تراز دریاچه ارومیه از مرز ۱۲۷۰ متر بالاتر رفت
سرپرست حوضه آبریز دریاچه ارومیه نیز روز گذشته در خصوص آخرین وضعیت دریاچه ارومیه گفت: هم‌اکنون تراز دریاچه ارومیه به ۱۲۷۰.۵۳ متر و وسعت آن ۱۷۹۰ کیلومترمربع و به حجم ۲.۳۴ میلیارد مترمکعب رسیده است.
احمد قندهاری درباره مهمترین اقدام‌های مدیریت حوضه آبریز دریاچه ارومیه ادامه داد: با وجود وضعیت نامساعد بارش‌ها در حوضه آبریز ارومیه در ۶ ماه نخست سال، حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب از سدهای حوضه آبریز، رهاسازی و جریان آب به‌سوی دریاچه ارومیه و تالاب‌های اقماری آن روان شد.
وی افزود: در ادامه با توجه به وضعیت مناسب‌تر بارش‌های بهاری جریان رهاسازی از سدهای حوضه و کانال انتقال آب به دریاچه افزایش قابل‌توجه یافته است، به‌طوری‌که تا پایان فروردین‌ماه بالغ بر ۵۸۰ میلیون مترمکعب آب رهاسازی و انتقال آب انجام گرفت.
سرپرست حوضه آبریز دریاچه ارومیه خاطرنشان کرد: بر اساس برنامه‌های در دست انجام، رهاسازی آب از سدهای حوضه به‌خصوص سدهای بوکان و مهاباد همچنان ادامه دارد؛ در صورت مساعد بودن شرایط، این اقدام تا پایان نیمه اول اردیبهشت‌ماه ادامه خواهد یافت.
به گفته قندهاری، همه این فعالیت‌ها سبب شد که هم‌اکنون تراز دریاچه ارومیه به رقم ۱۲۷۰.۵۳ متر، به وسعت ۱۷۹۰ کیلومترمربع و به حجم ۲.۳۴ میلیارد مترمکعب برسد.
سرپرست حوضه آبریز دریاچه ارومیه ادامه داد: تأمین نیاز زیست‌محیطی تالاب‌های اقماری نیز به بیش از ۸۰ میلیون مترمکعب (۱۵ میلیون مترمکعب بیشتر از برنامه) محقق شد.
بارش‌های فروردین کم بارشی سال گذشته در دریاچه ارومیه را جبران کرد
وی افزود: اگرچه طرح‌ها و برنامه‌های بسیاری برای نیل به این هدف تعریف و اجرا شده است؛ اما تا رسیدن به چشم‌انداز تعریف شده، اقدام‌های بسیاری باید انجام داد که نیازمند همکاری طیف وسیعی از آحاد جامعه و دولت به‌خصوص کشاورزان منطقه و وزارتخانه جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان برنامه و بودجه با وزارت نیرو است تا فرایند تعریف شده که با ترمیم و بهسازی آغاز می‌شود، به احیای دریاچه ارومیه منجر شود.
قندهاری خاطرنشان کرد: پس از اجرای عملیات موفق سد و تونل انتقال آب به دریاچه در دولت سیزدهم و جاری‌شدن آب به‌سوی دریاچه ارومیه، به همراه عملیات رهاسازی آب سدهای حوضه و عدم آبگیری انهار زراعی در فصل غیرکشت، بخش قابل‌توجهی از پیکره دریاچه ارومیه از خشکی خارج و پر آب شد.
سرپرست حوضه آبریز دریاچه ارومیه خاطرنشان کرد: سال آبی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه با کم‌بارشی آغاز شد و بارش‌ها چندان قابل‌توجه نبود. این موضوع سبب شد برنامه منابع و مصارف و تأمین نیاز زیست‌محیطی دریاچه ارومیه تحت شرایط بارش بدبینانه تنظیم شود.
قندهاری افزود: به‌هرحال با سپری‌شدن پاییز و شروع زمستان به‌خصوص در بهمن سال ۱۴۰۲، بارش‌های مناسبی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه به وقوع پیوست و این مهم موجب شد که تا پایان فروردین ۱۴۰۳ به‌اندازه کل بارش سال آبی گذشته، این حوضه از رحمت خداوند منتفع شود.
۴۴۶ میلیون مترمکعب آب از سدهای آذربایجان‌غربی به دریاچه ارومیه رهاسازی شد
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی نیز در خصوص اقدامات این شرکت در خصوص احیای دریاچه ارومیه گفت: ۴۴۶ میلیون مترمکعب آب از ابتدای سال آبی جاری (اول مهر ۱۴۰۲) تاکنون از سدهای استان به دریاچه ارومیه رهاسازی شده است.
مجید رستگاری در گفت و گو با خبرنگار مهر با بیان اینکه از این میزان ۲۹۶.۵ میلیون مترمکعب شامل ۶۶.۵ درصد کل آب‌های رهاسازی شده مربوط به سد بوکان و ساروق تکاب بوده است، گفت: همچنین در این مدت، ۸۲.۷ میلیون متر مکعب از سد مهاباد، ۵۵ میلیون مترمکعب از سد حسنلو و ۱۲ میلیون متر مکعب از سد سیلوه به سمت دریاچه ارومیه رهاسازی شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی اظهار کرد: طی ۹ سال آبی گذشته در مجموع هفت میلیارد و ۴۹۳ میلیون مترمکعب آب از سدهای استان به سمت دریاچه ارومیه رهاسازی شده است.
طی ۹ سال آبی گذشته در مجموع هفت میلیارد و ۴۹۳ میلیون مترمکعب آب از سدهای استان به سمت دریاچه ارومیه رهاسازی شده است وی با بیان اینکه مرحله دوم رها سازی حقابه زیست محیطی دریاچه ارومیه از محل سد سیلوه پیرانشهر به سمت دریاچه آغاز شد، اظهار کرد: این مرحله از رهاسازی در فاز اول از محل سد سیلوه از طریق مانور دریچه تخلیه تحتانی سد به سمت رودخانه لاوین بوده و در ادامه پشت سد مخزنی کانی سیب رها سازی می‌شود.
رستگاری اضافه کرد: در فاز اول ۱۲ مترمکعب بر ثانیه و در فاز دوم پنج متر مکعب بر ثانیه از طریق تونل انحرافی و سامانه انتقال آب جلدیان به سمت سد چپر آباد و از آنجا به سمت دریاچه ارومیه روانه شد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی ادامه داد: در مجموع ۱۷ متر مکعب آب در ثانیه در حال طی مسیر از طریق سامانه‌های انتقال آب به سمت حوضه دریاچه ارومیه است، در مرحله پیشین رهاسازی آب به سمت دریاچه ارومیه در سال آبی جاری، ۱۲ میلیون متر مکعب آب از سد سیلوه رهاسازی شده بود.
اتمام طرح‌های سخت افزاری نجات دریاچه ارومیه
مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی نیز در آخرین گفت و گوی ویژه خبری با اشاره به عزم جدی دولت مردمی و انقلابی برای احیای دریاچه ارومیه گفت: برنامه‌های نرم افزاری و سخت افزاری مختلفی برای احیای نگین فیروزه‌ای شمال غرب ایران اجرایی شده و تا دو ماه آینده با تلاش شبانه روزی تمامی پروژه‌های سخت افزاری نجات این دریاچه به اتمام می‌رسد و به این ترتیب با اقدامات و پیگیری‌های صورت گرفته تمامی پروژه‌ها و مصوبات ستاد احیای دریاچه ارومیه که تا قبل از دولت سیزدهم نیمه تمام مانده بودند تکمیل و به بهره برداری می رسند.
سعید شهند با اشاره به نتایج خوب و مثبت این طرح‌ها و از سوی دیگر بارش‌های بهاری در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و تأمین حداکثری حق آبه، شاهد افزایش سطح تراز و وسعت پهنه آبی دریاچه ارومیه در مقایسه با زمان مشابه در سال گذشته هستیم.
وی با اشاره به رهاسازی‌های به جا و به موقع حقابه دریاچه ارومیه از سدهای استان و سد چراغ ویس سقز واقع در استان کردستان و همچنین رهاسازی آب سد کانی سیب از طریق تونل و کانال انتقال آب به سمت دریاچه ارومیه که برای اولین بار از آخر پاییز سال گذشته و ۲ ماه زودتر صورت گرفته است وضعیت کنونی دریاچه ارومیه را نسبت به ابتدای سال آبی در اول مهرماه و همچنین مدت مشابه در سال گذشته را خوب و مطلوب ارزیابی کرد بیان داشت: با ادامه این روند و همچنین نزولات آسمانی پیش بینی می‌شود وضعیت این دریاچه در سال جاری بهتر از سالیان گذشته باشد.
شهند با بیان اینکه وضعیت تالاب‌های اقماری و حیات وحش پارک ملی دریاچه ارومیه نیز مطلوب است، افزود: با همکاری شرکت آب منطقه‌ای استان و با محوریت کارگروه استانی نجات دریاچه ارومیه و سایر دستگاه‌های مرتبط، حق آبه ۱۱ تالاب اقماری دریاچه ارومیه که از تالاب‌های مهم و بین المللی استان در سه شهرستان نقده، مهاباد و میاندوآب هستند به صورت کامل اختصاص یافته و این تالاب‌ها در فصول مختلف سال میزبان پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی هستند.
دولت سیزدهم با عزم راسخ به دنبال احیای دریاچه زیبا و نمکی ارومیه است
سخنگوی دولت در ساحل دریاچه ارومیه نیز اواخر ماه گذشته در جشنواره فرهنگی ورزشی دریاچه ارومیه در سخنانی اظهار کرد: دولت سیزدهم با عزم راسخ به دنبال احیای دریاچه زیبا و نمکی ارومیه است و اکنون با دیدن این حال خوب دریاچه باید تلاش‌ها به سمت استمرار این موج‌ها و حال خوب دریاچه ارومیه باشد.
علی بهادری جهرمی ادامه داد: دولت سیزدهم در همه حال پشتیبان مطالبه ملی از دریاچه ارومیه است و امیدواریم در فاز جدید که مرحله نرم افزاری است با مشارکت مردم به صورت جمعی این موضوع آبی را حل کنیم.
دولت سیزدهم با عزم راسخ به دنبال احیای دریاچه زیبا و نمکی ارومیه است و اکنون با دیدن این حال خوب دریاچه باید تلاش‌ها به سمت استمرار این موج‌ها و حال خوب دریاچه ارومیه باشد وی با بیان اینکه امروز روز جشن در دریاچه ارومیه است افزود: به برکت بارش‌های روز افزون آسمانی و تلاش مردم و مسؤولین به هر طریق قانونی که بود توانستیم منابع آبی را به دریاچه ارومیه گسیل کنیم تا شاهد این حال خوب دریاچه ارومیه باشیم.
وی با طرح این سوال که چه می‌شود که نحوه مدیریت موجب احیای یک دریاچه بزرگ می‌شود بیان کرد: یکی از نتایج سفرهای استانی رئیس جمهور همین احیای دریاچه ارومیه است که وارد میدان شد و مشکلات و مطالبات مردمی را از نزدیک لمس کرد و دولت را مکلف به احیا آن کرد.
سخنگوی دولت با اشاره به ملی بودن مشکل دریاچه ارومیه گفت: مساله دریاچه ارومیه ده‌ها سال بود که از تهران مدیریت می‌شد و همین موضوع موجب بی‌جواب ماندن فرایند احیا می‌شد که خوشبختانه با نوآوری دولت سیزدهم، مدیریت احیای دریاچه ارومیه در قالب کارگروه ملی نجات وارد آذربایجان‌غربی شد.
جهرمی اضافه کرد: امروز با مدیریت این کارگروه به دستان استاندار آذربایجان‌غربی و پشتیبانی کامل دولت سیزدهم شاهد حال خوب دریاچه ارومیه هستیم.
دریاچه ارومیه با پنج هزار کیلومتر مربع وسعت، گنجایش ۳۵ میلیارد متر مکعب آب دارد که از رودخانه‌های استان‌های کردستان، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی و چشمه‌های جوشان کف دریا تأمین می‌شود.
در سال‌های اخیر بر اثر کاهش نزولات آسمانی، بهره برداری بی رویه از آب‌های سطحی و زیرزمینی، ساخت سدهای مخزنی، افزایش دمای هوا و تبخیر بیش از حد، با بحران کم آبی رو به رو و هر سال این روند تشدید شده است.
اکنون باید منتظر ماند و دید با اتمام طرح‌های سخت افزاری و آغاز طرح‌های نرم افزاری با توجه به اقدامات دولت این دلشوره ها برای احیای دریاچه ارومیه پایان می‌پذیرد یا نه؟