خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: کمتر از یک هفته به آغاز ماراتن ناشران و فعالان صنعت نشر باقی مانده. سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران امسال نیز مانند سال‌های گذشته از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت در مصلی امام خمینی (ره) برگزار شده و به این ترتیب بهار ۱۴۰۳ کتاب ایران آغاز می‌شود.
حسین تیموری مدیر کمیته اجرایی و پشتیبانی نمایشگاه، روز پنجم اردیبهشت از تحویل فضای مصلی امام خمینی (ره) به ستاد برگزاری نمایشگاه خبر داد و گفت: جانمایی ناشران حوزه‌های کودک و نوجوان، ناشران داخلی، ناشران خارجی، ناشران بین‌الملل نهایی شده و اجرای غرفه ناشران این حوزه‌ها اواخر این هفته شروع و تا اوایل هفته آینده تکمیل می‌شود.
وی با بیان اینکه غرفه‌سازی ناشران در فضای شبستان مراحل پایانی خود را طی می‌کند، افزود: آماده‌سازی زیرساخت‌های مورد نیاز در مصلی امام خمینی (ره) همچون غرفه‌های تبلیغات، غرفه‌های رفاهی و غرفه‌های اطلاع‌رسانی از سه شنبه (چهارم اردیبهشت ماه ۱۴۰۳) آغاز شده است.
سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در حالی که هنوز آغاز نشده اما حاشیه‌هایی برایش رخ داده اند؛ از تغییر مهمان ویژه این رویداد تا مبلغ بالای اجاره بهای غرفه‌ها و گله ناشران از حضور کتابفروشان در سامانه فروش مجازی همگی ازجمله اخباری هستند که قبل از شروع نمایشگاه کتاب سر و صدای زیادی در میان اهالی رسانه و اصحاب نشر به پا کردند.
چند روز پیش از آغاز بهار کتاب ایران، خبرنگار مهر سری به مصلی امام خمینی (ره) محل برگزاری این رویداد فرهنگی زد و در جریان روند کار آغاز نمایشگاه کتاب قرار گرفت.
تکمیل غرفه سازی در نمایشگاه کتاب
تقریباً همه درب‌های منتهی به مصلی امام خمینی (ره) بسته بودند و تنها راه عبور و مرور درب شماره یک بود؛ بالاخره بعد از یک ساعت معطلی و ممانعت از ورود با چند تلفن و هماهنگی وارد مصلی شده و سری به شبستان اصلی و محل استقرار ناشران عمومی زدیم.
در این بخش کارگران مشغول بودند؛ غرفه سازی و محل استقرار ناشران تقریباً در تمام فضای شبستان انجام شده و تنها یکی دو نقطه از شبستان خالی بود که آنها نیز محل استقرار غرفه‌های خودساز بود، بسیاری از غرفه‌ها نیز با نامگذاری که از سال‌های گذشته باقی مانده بودند تشکیل شدند. بخش کودک و نوجوان نیز در همان جای همیشگی با نزدیک ترین دسترسی برای خانواده‌ها قرار دارد البته که می‌تواند در جای مطلوب‌تری قرار گیرد اما غرفه سازی در این بخش نیز شکل گرفته است و سازه‌های فلزی جانمایی ناشران را مشخص کرده است.
در بخش بین الملل نیز کارگران مشغول فعالیت و غرفه سازی قرار گیری ناشران خارجی بودند. فضای بیرونی مصلی نیز توسط کارگران زیباسازی شهرداری با گل‌های رنگارنگ تزئین شده و سازه‌های فلزی مخصوص بخش‌های تبلیغات در فضای بیرونی شبستان اصلی نیز قرار گرفته است.
ابهامات حضور مهمان ویژه
تقریباً ماه‌های آخر سال ۱۴۰۲ کشور «هند» به عنوان مهمان ویژه سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران معرفی شد. اما پس از تعرض رژیم صهیونیستی به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران و عملیات «وعده صادق» کشور هند محدودیت‌هایی را برای سفر شهروندانش به ایران و اسرائیل اعمال کرد. پس از این اخبار گمانه زنی‌هایی مبنی بر عدم حضور کشور هند در دور جدید نمایشگاه کتاب زده شد که در نهایت هشتم اردیبهشت ماه علی رمضانی قائم مقام و سخنگوی سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در فضای مجازی خبر از عدم حضور این کشور داد.
رمضانی در این توییت نوشت: «علی رغم تلاش جامعه فرهنگی هند، نظر به ادامه محدودیت حضور اتباع این کشور در ایران پس از عملیات وعده صادق و اتمام فرصت رفع محدودیت بعد از دیدار اخیر سفیر هند، حضور این کشور منتفی شد و یمن مهمان ویژه سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران است.»
اما یاسر احمدوند رئیس نمایشگاه در مصاحبه با یکی از خبرگزاری‌ها گفت: «بین کشورهای منطقه در حال ارزیابی هستیم تا کشور مناسب حضور اعلام شود، هنوز تصمیم نهایی اخذ نشده و در حال مذاکره با کشورهای همسایه هستیم.» به این ترتیب سرنوشت مهمان ویژه سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران با ابهاماتی روبه رو است.
تیغ تورم بر اجاره بهای غرفه‌های نمایشگاه
در مدت زمان کمی که به شروع نمایشگاه کتاب باقی مانده، ناشران از افزایش اجاره بهای غرفه‌ها گلایه دارند، اجاره بهایی که به گفته آنها نسبت به سال گذشته با تورم بسیاری همراه بوده است.
اگرچه دولت تلاش کرده کمترین هزینه را از ناشران برای حضور در این رویداد فرهنگی دریافت کند (چون برگزاری نمایشگاه کتاب تهران ردیف بودجه مشخصی دارد) اما ناشران از مبالغ اجاره بهای غرفه‌ها گله مندند. در سال‌های مختلف انتقادات از اجاره بهای غرفه‌ها و جانمایی ناشران در نمایشگاه کتاب پابرجا بوده است.
براساس ضوابط حضور ناشران داخلی هزینه اجاره بهای غرفه‌ها به شرح زیر است:
هزینه اجاره بهای غرفه‌ها در بخش ناشران عمومی نمایشگاه کتاب تهران تا ۶ متر مربع به ازای هر مترمربع یک میلیون و ۳۷۵ هزار ریال، ۷ تا ۹ متر مربع به ازای هر متر مربع ۲ میلیون و ۵ هزار ریال، از ۱۰ تا ۲۴ متر مربع سه میلیون و ۱۰۰ هزار ریال، از ۲۵ تا ۴۸ متر مربع ۴ میلیون و ۸۵۰ هزار ریال، از ۴۹ متر تا ۱۰۰ متری ۶ میلیون و ۸۵۰ هزار ریال، از ۱۰۱ متر تا ۲۰۰ متر ۹ میلیون ریال، از ۲۰۱ متر تا ۳۰۰ متر ۱۱ میلیون و ۵۰۰ هزار ریال، از ۳۰۱ متر به بالا ۱۲ میلیون ریال بوده است. برای ناشران غیر خصوصی این رقم‌ها افزایش بیشتری داشته اند.
بررسی این رقم‌ها با ارقام سال گذشته حکایت از افزایش بین ۲۰ تا ۵۰ درصدی میزان اجاره بهای غرفه‌ها دارد.
رضا حاجی آبادی مدیر انتشارات هزاره ققنوس در گفتگو با خبرنگار مهر درباره میزان افزایش اجاره بهای غرفه‌ها در سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران گفت: مسلماً قیمت اجاره بهای غرفه‌ها در نمایشگاه کتاب افزایش داشته است. سال گذشته من برای اجاره یک غرفه ۱۵ متری ۴ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان پرداخت کردم در حالی که سال گذشته برای اجاره غرفه ۱۸ متری سه میلیون و ۴۰۰ هزار تومان پرداخت کردم و خب مشخص نیست چرا اجاره بها باید متری ۱۰۰ تومان افزایش پیدا کند.
وی همچنین افزود: مبلغ اجاره کارتخوان ها در نمایشگاه کتاب نیز سال گذشته ۲۵۰ هزار تومان بوده که امسال به ۳۵۰ هزار تومان افزایش پیدا کرده است. همچنین مالیات بر ارزش افزوده نیز سال گذشته ۹ درصد بوده که امسال به ۱۰ درصد افزایش داشته.
حاجی آبادی گفت: هزینه‌های حمل و نقل انتقال کتاب به نمایشگاه، حقوق نیروهای مستقر در غرفه‌ها، تعرفه‌های حمل و نقل داخل نمایشگاه که هیچ گاه مطابق تعرفه نبوده است به انضمام اعمال تخفیف ۲۰ درصدی که ناشران موظف به ارائه آن هستند هزینه‌های پنهانی هستند که مسؤولان به آن توجه نمی‌کنند.
علیرضا رئیس دانا مدیر انتشارات نگاه نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به افزایش قیمت اجاره بهای غرفه‌های نمایشگاه کتاب تهران گفت: تا امروز چیزی بالغ بر ۶۰ میلیون تومان برای حضور در نمایشگاه کتاب پرداخت کردیم و تقریباً می‌توان گفت قیمت‌ها حدود ۶ میلیون تومان با ارزش افزوده همراه بودند.
مشارکت کتابفروشان در نمایشگاه کتاب از نگاه ناشران
در سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران نیز مانند سال‌های گذشته کتابفروشی ها به عنوان یکی از ارکان این رویداد در بخش مجازی نمایشگاه کتاب حضور دارند، نکته‌ای که بسیاری از ناشران نسبت به آن انتقاداتی دارند.
مسلم است مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به این نتیجه رسیده اند که در راستای برقراری و توزیع عدالت فرهنگی و دامنه نمایشگاه کتاب، این رویداد را به سطوح کتابفروشی ها توسعه دهند، اما به اعتقاد ناشران موتور محرکه نشر، ناشر است و اگر او ضعیف شود چرخه کتاب با اختلال مواجه می‌شود. سال هاست که جامعه نشر به درآمد نمایشگاه دل بسته و فعالیت‌های خود را بنا با حضور در آن تنظیم کرده است و حضور کتابفروشان تأثیر مستقیمی بر نقدینگی ناشران دارد.
همچنین ارتباط مستقیم ناشر با مخاطب ثمرات غیرمالی مستقیم نیز دارد و ارزیابی ناشران و فهم ذائقه مشتری مهمترین دست آورد نمایشگاه برای ناشران است که با حضور کتابفروشان و پراکنده شدن مخاطبان این مزیت کم رنگ می‌شود.
یکی از نکات دیگر مهمی که باید به آن توجه کرد این است که فروش کتاب غیر توسط ناشران در سطح نمایشگاه بین المللی کتاب تهران ممنوع بوده و ناشران نمی‌توانند کتاب یکدیگر را بفروشند این در حالی است که کتابفروشی ها همه کتاب‌های موجود از هر ناشر را می‌توانند بفروشند و خود منشایی برای فروش کتاب‌هایی از ناشران پخته خوار می‌شود.
همانطور که گفته شد وزارت فرهنگ و ارشاد در راستای توزیع عدالت فرهنگی و خرید هرچه سریع‌تر و آسان‌تر کتاب توسط مخاطبان در دورترین نقاط شهرها و روستاها شاید یکی از دلایل حضور کتابفروشان در بخش مجازی باشد با این حال باید دید مسؤولان فرهنگی در این باره چه نظری دارند.
حاجی آبادی درباره حضور کتابفروشان در بخش مجازی نمایشگاه کتاب می‌گوید: مخالف انجام چنین کاری هستم چراکه نمایشگاه کتاب مختص حضور ناشران است و مسئله‌ای که غیر از فروش برای ناشران مهم است ارتباط با مخاطب و شناسایی سلیقه آن است.
وی افزود: اگر بنا بر حضور کتابفروشان نیز باشد این مقوله باید براساس ضوابط باشد همانطور که می‌دانید عرضه کتاب‌هایی غیر از تولیدات انتشارات و پیش فروش توسط ناشر در نمایشگاه ممنوع است حال آنکه این کار توسط کتابفروشان انجام می‌شود.
حاجی آبادی با اشاره به اینکه مبنای انتخاب کتابفروشان برای حضور در بخش مجازی مشخص نیست گفت: نمایشگاه بهار کتاب ناشران است که در آن می‌توانند تبلیغ کنند، کتاب بفروشند و با مخاطب ارتباط برقرار کنند، طبیعی است که با فروش کتاب‌ها توسط کتابفروشان این چرخه بهم می‌خورد این در حالی است که می‌توان بن تخفیف به کتابفروشان اختصاص داده و یا پس از نمایشگاه کتاب در یک رویداد مجزا کتابفروشان اقدام به فروش کتاب کنند تا مخاطبانی که نتوانستند در نمایشگاه حضور پیدا کنند کتاب‌های خود را خریداری کنند.
رئیس دانا نیز در این باره گفت: حضور کتابفروشان در بخش مجازی نمایشگاه کتاب به نفع فرهنگ است و هرجا که کتابفروشان به عنوان قوای کمک کننده در فروش، ناشران را همراهی کنند خوب است.