به گزارش خبرنگار مهر؛ این صنعت با تأمین نیازهای متنوع و پیچیده در حوزه‌های مختلفی چون ارتباطات، محاسبات، خودروسازی، بهداشت و درمان و صنایع دفاعی، نقش بی‌بدیلی در توسعه اقتصادی و تکنولوژیکی کشورها ایفا می‌کند. پیشرفت‌های چشمگیر در این حوزه، به گسترش فناوری‌های نوینی مانند اینترنت اشیا (IOT)، هوش مصنوعی، و بلاک‌چین انجامیده و افق‌های جدیدی برای جامعه جهانی گشوده است.
در این میان، کشورهایی که به توسعه صنعت میکروالکترونیک توجه ویژه‌ای دارند، توانسته‌اند جایگاه برتری در اقتصاد جهانی به‌دست آورند. کشورهایی مانند ایالات متحده آمریکا، ژاپن و کره جنوبی با سرمایه‌گذاری‌های کلان و سیاست‌های حمایتی مناسب، طی سال‌های اخیر توانسته‌اند صنعت میکروالکترونیک خود را به عنوان یکی از قطب‌های اصلی فناوری در جهان معرفی کنند. این کشورها با تربیت نیروی انسانی متخصص و ایجاد زیرساخت‌های پیشرفته، در حال تسخیر بازارهای جهانی هستند.
در چنین شرایطی، ایران نیز به عنوان کشوری با پتانسیل فراوان علمی و فنی در غرب آسیا می‌تواند با توسعه صنعت میکروالکترونیک، به یکی از قطب‌های فناوری منطقه در این حوزه تبدیل شود. برخورداری از نیروی انسانی جوان و متخصص، وجود دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی پیشرو و ظرفیت‌های فراوان در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات، از جمله عواملی هستند که می‌توانند زمینه‌ساز رشد و پیشرفت میکروالکترونیک در ایران باشند.
این در حالی است که با توجه به تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های بین‌المللی، توسعه صنعت میکروالکترونیک و تولید تراشه‌های داخلی می‌تواند به عنوان راهکاری برای کاهش وابستگی به فناوری‌های خارجی و تقویت اقتصاد ملی در نظر گرفته شود.
در این نوشتار کوتاه به بررسی اهمیت و نقش صنعت میکروالکترونیک و تراشه در آینده فناوری و توسعه کشورها پرداخته و مساله توسعه این صنعت در ایران را بررسی می‌کنیم.
اهمیت صنعت میکروالکترونیک در جهان
همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، صنعت میکروالکترونیک و تراشه‌سازی به عنوان یکی از ستون‌های اصلی فناوری‌های مدرن، نقشی حیاتی در توسعه اقتصادی و تکنولوژیکی کشورها دارند. این صنعت با تولید تراشه‌های پیشرفته، بهبود کارایی و قابلیت‌های دستگاه‌های الکترونیکی را ممکن ساخته و باعث گسترش فناوری‌هایی نوظهور شده است.
تراشه‌ها به عنوان مغز و هسته دستگاه‌های الکترونیکی، عملکرد آن‌ها را بهبود می‌بخشند و به توسعه دستگاه‌های هوشمند و خودکار کمک می‌کنند. بنابراین، کشورهایی که در این صنعت سرمایه‌گذاری کرده‌اند، توانسته‌اند به نوآوری‌های شگرفی دست یابند و جایگاه خود را در اقتصاد جهانی تقویت کنند.
تحول در فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی: صنعت میکروالکترونیک با توسعه تراشه‌های پیشرفته، امکان ایجاد دستگاه‌های هوشمندتر و کارآمدتر از گذشته را فراهم کرده است. این دستگاه‌ها می‌توانند اطلاعات را با سرعت و دقت بالا پردازش کرده و به گسترش شبکه‌های ارتباطی پیشرفته کمک کنند. فناوری‌های جدید مانند 5G و اینترنت اشیا که نیازمند تراشه‌های پیشرفته هستند، نمونه‌های بارزی از تأثیر این صنعت بر زندگی روزمره ما هستند.
پیشرفت در پزشکی و بهداشت: تراشه‌های میکروالکترونیک در دستگاه‌های پزشکی نقشی کلیدی دارند. از نمایشگرهای پزشکی گرفته تا تجهیزات تصویربرداری پیشرفته، همه به تراشه‌هایی با قابلیت پردازش بالا نیاز دارند. این تراشه‌ها کمک می‌کنند تا تشخیص و درمان بیماری‌ها سریع‌تر و دقیق‌تر انجام شوند و در نتیجه سلامت عمومی جامعه بهبود یابد. از سوی دیگر، نقش تراشه‌های پیشرفته در تأمین توان محاسباتی مورد نیاز برای توسعه هوش مصنوعی که یکی از موارد کاربرد آن در حوزه پزشکی و سلامت است نیز انکار ناپذیر است.
رشد اقتصادی و اشتغالزایی: علاوه بر موارد متعدد نقش آفرینی صنعت میکروالکترونیک در بخش فناوری و ساخت محصولات دیجیتال، توسعه این صنعت باعث ایجاد فرصت‌های شغلی بسیاری در زمینه‌های مختلف از تولید تا تحقیق و توسعه در اقصی نقاط جهان می‌شود. از همین روی، کشورهایی که به توسعه این صنعت پرداخته‌اند، توانسته‌اند اقتصاد خود را متحول کرده و اشتغالزایی قابل توجهی از این طریق داشته باشند.
وضعیت صنعت میکروالکترونیک در ایران
به عقیده بسیاری از کارشناسان، ایران با برخورداری از منابع انسانی مستعد و زیرساخت‌های علمی مناسب، پتانسیل بالایی برای توسعه صنعت میکروالکترونیک دارد. علاوه بر این، وجود مراکز پژوهشی و آموزشی قدرتمند در کشورمان می‌تواند نقش مهمی در تربیت نیروی متخصص و انجام پژوهش‌های پیشرفته در این حوزه ایفا کند. با این حال، توسعه این صنعت در ایران با چالش‌های متعددی مواجه است که در ادامه به برخی از آن‌ها پرداخته می‌شود.
موانع و مشکلات توسعه صنعت میکروالکترونیک در ایران
تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های بین‌المللی: یکی از بزرگترین موانع پیش روی صنعت میکروالکترونیک در ایران، تحریم‌های اقتصادی است که دسترسی به تکنولوژی‌های پیشرفته و مواد اولیه مورد نیاز را محدود کرده است. این تحریم‌ها باعث می‌شود که همکاری‌های بین‌المللی و واردات تجهیزات مورد نیاز برای توسعه و ساخت تراشه با مشکلات جدی مواجه شود.
کمبود سرمایه‌گذاری: مساله کمبود سرمایه‌گذاری مانع بزرگ دیگر در مسیر توسعه این صنعت راهبردی در کشور محسوب می‌شود. صنعت میکروالکترونیک نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان برای تحقیق و توسعه و راه‌اندازی خطوط تولید پیشرفته است. از همین روی، در ایران کمبود سرمایه‌گذاری در این بخش یکی از مشکلات اصلی محسوب می‌شود. در چنین شرایطی، فقدان حمایت‌های مالی کافی از سوی دولت و بخش خصوصی، سرعت پیشرفت این صنعت را کاهش داده است.
کمبود زیرساخت‌های صنعتی: برای توسعه صنعت میکروالکترونیک، وجود زیرساخت‌های صنعتی پیشرفته ضروری است. این زیرساخت‌ها شامل کارخانجات تولید تراشه، آزمایشگاه‌های مجهز و مراکز تحقیقاتی پیشرفته می‌شود. در ایران، نقص در این زیرساخت‌ها در کنار عدم امکان واردات تجهیزات پیشرفته لیتوگرافی، یکی از موانع اصلی توسعه این صنعت محسوب می‌شود.
مهاجرت نخبگان و متخصصان: با وجود پتاسیل بالای مراکز علمی و نیروی انسانی ایران در زمینه فناوری، کمبود امکانات پژوهشی و تولیدی در کنار برخی مشکلات اقتصادی، باعث مهاجرت نخبگان و متخصصان این حوزه به سایر مناطق جهان شده است. بی شک این امر فرایند تربیت و تأمین نیروی انسانی متخصص و در نتیجه سرعت رشد این فناوری راهبردی را کاهش داده است.
راهکارها و فرصت‌های پیش رو
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که با وجود چالش‌های موجود، ایران همچنان می‌تواند با اتخاذ سیاست‌های مناسب و ایجاد زیرساخت‌های لازم، صنعت میکروالکترونیک خود را توسعه دهد. در این بخش به برخی از راهکارها و پیشنهادات برای تحقق این هدف ملی بزرگ می‌پردازیم.
افزایش سرمایه‌گذاری در بخش تحقیق و توسعه: دولت و بخش خصوصی باید سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در حوزه تحقیق و توسعه انجام دهند. این سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند شامل حمایت از پروژه‌های تحقیقاتی در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی و همچنین ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان باشد. بدون شک ورود سرمایه جدید به این عرصه، زمینه را برای توسعه بیش از پیش صنعت میکروالکترونیک ایران فراهم می‌سازد.
توسعه زیرساخت‌های صنعتی: ایجاد کارخانجات تولید تراشه و تجهیز آزمایشگاه‌های پیشرفته از جمله اقداماتی است که می‌تواند به توسعه این صنعت کمک کند. در چنین شرایطی دولت باید با ارائه تسهیلات و حمایت‌های مالی، زمینه را برای ایجاد این زیرساخت‌ها فراهم کند؛ سیاستی که امروزه از سوی بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان از جمله ایالات متحده و چین اتخاذ شده است و این فناوری را در زمره حوزه‌های مورد حمایت دولت‌ها قرار داده است.
تربیت نیروی انسانی متخصص: با توجه به اهمیت نیروی انسانی در این صنعت، تدوین برنامه‌های آموزشی ویژه برای تربیت متخصصان این حوزه، امری بسیار حیاتی و حائز اهمیت در نظر گرفته شود. این برنامه‌ها می‌توانند شامل دوره‌های آموزشی تخصصی در دانشگاه‌ها و همچنین همکاری‌های بین‌المللی برای تبادل دانش و تجربیات باشد.
حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان: شرکت‌های دانش‌بنیان نیز یکی دیگر اجزای کلیدی مورد نیاز برای توسعه صنعت میکروالکترونیک ایران محسوب می‌شوند. این شرکت‌ها می‌توانند نقش مهمی در توسعه فناوری ساخت تراشه ایفا کنند. با عنایت به این موضوع، حمایت‌های مالی و قانونی از این شرکت‌ها می‌تواند زمینه‌ساز نوآوری و پیشرفت‌های چشمگیر در این حوزه شود؛ امری که در حال حاضر اگرچه در دستور کار معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری قرار دارد، اما می‌تواند با جدیت و همت مضاعف پیگیری شود.
نتیجه‌گیری
صنعت میکروالکترونیک و تراشه‌سازی به عنوان یکی از ارکان اصلی فناوری‌های مدرن، نقش مهمی در توسعه اقتصادی و فناورانه کشورها دارد. در این میان ایران نیز با برخورداری از پتانسیل‌های علمی و فنی مناسب، می‌تواند با رفع موانع موجود و اتخاذ سیاست‌های مناسب، به یکی از قطب‌های این صنعت در منطقه غرب آسیا تبدیل شود. سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، ایجاد زیرساخت‌های صنعتی پیشرفته و حمایت از نیروی انسانی متخصص از جمله اقداماتی است که می‌تواند زمینه‌ساز توسعه این صنعت در کشورمان شود.
بی شک این حقیقت انکارناپذیر است که توسعه صنعت میکروالکترونیک نه تنها به کاهش وابستگی به فناوری‌های خارجی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به عنوان موتور محرکه‌ای برای رشد و شکوفایی اقتصادی کشور عمل کند و از همین روی، نیازمند توجه ویژه از سوی متولیان بخش فناوری و اقتصاد است.