به گزارش خبرنگار مهر، آئین نکوداشت مقام علمی منوچهر صدوقی سها استاد و پژوهشگر حکمت و فلسفه و عرفان ایرانی اسلامی عصر روز گذشته (چهارشنبه ۲۳ خرداد ماه) به همت گروه فلسفه خانه اندیشمندان علوم انسانی در تالار حافظ خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
حسین کلباسی اشتری استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی در این مراسم گفت: در چنین جلساتی معمولاً از فضائل و سجایا می‌گویند اما بنده می‌خواهم راجع به اهمیت سنت تاریخ نگاری که در سنت ما خیلی کم فروغ بوده است بپردازم. اینکه کتاب‌های تاریخ در سنت ما نگاشته شود سابقه چندانی ندارد و افرادی هم مثل طبری فقط ثبت رویداد کردند اما آن نوع تاریخ نگاری با تاریخ دانش فرق دارد. تاریخ دانش یعنی سیر تطور دانش چیزی که ما هیچگاه آن را نداشته‌ایم به جز در نوشته‌های افرادی مثل آقای صدوقی سها و دکتر داوری اردکانی.
وی افزود: اینکه تاریخ مشرق زمین را غربی‌ها نوشتند موضوع مهمی است که باید بررسی شود اما از جمله چیزهایی که در سنت ما جایش خالی است اینکه تاریخ عرفان اسلامی به دست حاکمان این سنت معنوی نگاشته نشده است. ما یک اثر قدیمی و ارزشمند به عنوان «تاریخ فلسفه» داریم که در قرن سوم میلادی نوشته شده و بنده هم بخشی از آن را ترجمه کردم اما این اثر احوال حکمای گذشته است. آنچه تحت عنوان تاریخ فلسفه یاد می‌شود سابقه‌ای کمتر از یک قرن دارد و آغازگرش هم مستشرقان بودند. نخستین متن مدون با حال و هوای متفاوت تاریخ فلسفه را شاید بتوان اثر «تاریخ فلسفه اسلامی» هانری کربن دانست که آهنگ و روح متفاوتی داشت آن هم به خاطر اینکه او مستشرق نیست بلکه به گفته خودش زائر شرق است. بعد از کربن هم افرادی مثل آقایان سیدحسین نصر، فنایی اشکوری و سیدحسن عرب کارهایی انجام دادند اما اینکه یک مجموعه مشتمل بر سیر حکمت و عرفان باشد، نداریم.
کلباسی اشتری ادامه داد: شوربختانه ما به جز یکسری گزارش پراکنده مطلبی درباره حکمت خسروانی که بسیار هم مهم است نداریم اما آقای صدوقی سها زحمت کشیدند و کتاب «تاریخ حکماً و عرفا متاخرین صدرالمتالهین» را که حدود هزار صفحه است تهیه کردند و چه رنج‌هایی کشیدند تا این کتاب آماده شود.
وی تصریح کرد: در مورد این کتاب دو نکته مهم است یکی اینکه ایشان نکاتی را که بر پایه مفروضات شرق شناسی نگاشته شده توضیح دادند و ثابت کردند که اشتباه است مثل این مفروضه که فلسفه اسلامی، عربی شده و دینی شده فلسفه یونانی است یا مفروضه دیگری که برخی از مستشرقان می‌گویند فلسفه اگر اسلامی شود یعنی کلام نه فلسفه که ایشان تلاش کردند در این کتاب ثابت کنند چنین مفروضاتی نادرست است. نکته دوم هم اینکه سبک و ادبیات آقای صدوقی سها در این کتاب با سبک و ادبیات قدمایی است اما نه با هدف فضل فروشی.
این استاد فلسفه دانشگاه علامه در پایان اشاره کرد: کسانی که فلسفه اسلامی را متصل به کلام می‌کنند در زمینه گفتمان غربی سیر می‌کنند و در منطقه اصلی قرار ندارند.
فکر فلسفی در خلاء زاییده نمی‌شود
فنایی اشکوری سخنران بعدی این مراسم درباره جایگاه تاریخ فلسفه در دانش فلسفه و ضرورت پرداختن به آن صحبت کرد.
وی گفت: ادعای من این است که فلسفه بدون تاریخ مدون فلسفه ناقص است. تاریخ فلاسفه هم جزو تاریخ فلسفه است اما فلسفه را آنگونه که شایسته است بدون تاریخ فلسفه نمی‌توان فهمید. ممکن است با عقاید فلاسفه آشنا شویم اما نقشه جامع فلسفه بدون سیر تاریخی به دست نمی‌آید بنابراین فلسفه آموزی، فلسفه ورزی و فلسفه پژوهی با داشتن تاریخ فلسفه قابل و بالغ است.
این پژوهشگر فلسفه ادامه داد: فکر فلسفی در خلاء زاییده نمی‌شود، تفکر فلسفی با زمانه و زمینه ارتباط دارد و ما اگر از این دو (زمینه و زمانه) طلاع نداشته باشیم درک درستی از فلسفه نخواهیم داشت. پژوهشگر در عرصه تاریخ فلسفه در دو سنخ پژوهش می‌کند، مورخانه و فیلسوفانه مثل آقای صدوقی سها.
فنایی اشکوری در پایان درباره اهمیت تاریخ فلسفه سخن گفت و تصریح کرد: تاریخ فلسفه باعث می‌شود ما فیلسوفان را به درستی بشناسیم و با جایگاه و تأثیرات شأن آشنا شویم. علاوه بر فیلسوفان، شارحان هم خیلی مهم هستند و چراغ حکمت را روشن نگه می‌دارند. اگر شارحان نبودند خیلی از فلاسفه شناخته نمی‌شدند. علاوه بر این فهم پاره‌ای از مسائل فلسفی بدون دانستن تاریخ فلسفه امکان پذیر نیست، مثل موضوع عقل و عشق. تاریخ فلسفه سنت فلسفی را قوام می بخشد و شناخت مکتب‌های فلسفی بدون دانستن تاریخ فلسفه امکان پذیر نیست. شناخت ماهیت فلسفه و امکان نوآوری و پیشرفت در فلسفه هم از دیگر دلایل اهمیت تاریخ فلسفه است. بسیاری از نوآوران و مؤسسان بزرگ فلسفه مثل کانت، نوآوری‌هایشان در گروی نگاهشان به گذشته بوده است.