خبرگزاری مهر - گروه استانها: اتاق فرار یک بازی گروهی و فکری است که از سال ۲۰۰۷ برای اولین‌بار در جهان معرفی شده، به‌عنوان یکی از بازیهای مهیج گروهی شناخته می‌شود که در بسیاری از کشورها به طور گسترده‌ای مورد استقبال قرار گرفته است. این بازی که از سال ۱۳۹۵ وارد ایران شد رفته رفته به یکی از سرگرمی‌های جذاب جوانان تبدیل شد.
بازی اتاق فرار به صورت گروه‌های ۴ -۱۰ برگزار می‌شود، فرد را وارد یک داستان واقعی از پیش طراحی شده می‌کند که در آن اعضای تیم با کارگروهی و حل معماهای داخل بازی، سیر داستانی بازی را طی کرده و در نهایت به هدف نهایی بازی خود دست پیدا می‌کنند.
این بازی نیز همانند هر بازی دیگری جذابیت‌های خاصی برای علاقه‌مندان دارد؛ همچنین حس همکاری و کار گروهی را در افراد تقویت کرده و ویژگی‌های خوب آنها را تقویت می‌کند، چرا که در بازی اتاق فرار، فرد به‌واسطه هم‌فکری با هم‌گروهی‌های خود کیفیت کار را بالا برده و به نوعی مهارت برقراری ارتباط با افراد را پیدا می‌کنید که خود در افزایش خلاقیت و اعتماد به نفس افراد تأثیر بسزایی دارد.
از دیگر جذابیت‌های این بازی هیجان وصف‌ناپذیر و غیرقابل پیش‌بینی بودن آن است، در بازی اتاق فرار، افراد یا فرد با یافتن سرنخ‌های یک بازی معما را حل کرده و وارد دنیای دیگری می‌شوند که هیچ اطلاعات قبلی در رابطه با آن نداشته‌اید و این خود ذوق و اشتیاق یافتن هر سرنخی را چندین برابر می‌کند. داشتن تحرک نیز از دیگر مزایای این بازی است؛ چراکه مجبورید در پی یافتن علت مشکل و یا جواب معماها تحرک زیادی داشته و قدرت تمرکز و دقت خود را برای یافتن راه فرار بالا ببرید.
اتاق‌های فرار در دنیای واقعی هر روزه در حال پیشرفت است به گونه‌ای که در بیشتر کشورها مانند کشورهای اروپایی و استرالیا نیز انجام می‌شود. هم اکنون نیز بیشترین اتاق‌های فرار به ترتیب در استان تهران، اصفهان، البرز، مازندران، خراسان رضوی، کرمانشاه، گیلان و خوزستان فعال هستند. در همین راستا با محمدتقی داستانی، مؤسس و مدیر انجمن اوقات فراغت، مترجم و پژوهشگر در زمینه اوقات فراغت و صنعت سرگرمی گفت‌وگویی داشتیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
*به نظر می‌رسد گذران اوقات فراغت برای جوانان و حتی خانواده‌ها، دیگر بدون در نظر گرفتن «اسکیپ روم یا اتاق فرار» ممکن نباشد. اتاق فرار از کجا و چه وقت به ایران و اصفهان آمد و خاستگاه آن کجاست؟
شروع هوشمندانه‌ای بود. شما به یک واقعیت فرهنگی اجتماعی اشاره کردید، یعنی این نکته که بازی اتاق فرار یک پدیده اجتماعی جدی و مهم است که نه فقط به خاطر هیجان آفرینی، بلکه به دلیل مؤلفه‌های متعدد دیگر، به عنوان جذابترین نوع تفریح در قرن بیست و یکم شناخته می‌شود.
اتاق فرار از رسته بازیهای فکری معمایی است که در موقعیت‌هایی شبیه سازی شده به صورت کاملاً فیزیکی (و نه در فضای دیجیتال)، و به صورت گروهی اجرا می‌شود و اگرچه با رویکرد ایجاد سرگرمی طراحی شده، اما کارکردهای متعدد فرهنگی و روانشناختی دارد. این سبک بازی‌ها ابتدا در سال ۲۰۰۷ در ژاپن شکل گرفت و سپس رفته رفته سراسر دنیا را فرا گرفت. نخستین بازی اتاق فرار ایران در سال ۹۵ با نام «نجات شهر» در شهر تهران و نخستین بازی اتاق فرار شهر اصفهان در سال ۹۶ با نام «سلول» ساخته و اجرا شد.
* به نظر شما اتاق فرار چیزی فراتر از یک بازی است. در مورد ماهیت و کارکردهای ذهنی و روانی و آسیب‌های احتمالی آن نکات بیشتری برای مخاطبان ما بگویید؟
باید عرض کنم «بازی» از هر نوع که باشد، خودش از بازی فراتر می‌رود و «بازی فقط بازی نیست»؛ حتی بازی وسطی یا همه انواع بازیهای ساده‌ای که می‌شناسیم؛ چه رسد به بازیهای نوپدید مثل اتاق فرار یا انواع بردگیم‌ها یا بازیهای سبک مافیا و امثالهم.
مشخصاً در مورد اتاق فرار باید بگویم بسیار فراتر از یک سرگرمی به معنای «وقت گذرانی شاد» است. برخی کارکردهای اصلی آن عبارتند از: - تقویت مهارت کار گروهی، تقویت ذهن در مهارت حل مسأله، افزایش میزان تمرکز، مهارت‌های مدیریت زمان و تصمیم‌گیری در شرایط پیچیده، ارتقای مهارت‌های ارتباطی و البته در کنار همه اینها «اتاق فرار» یک سرگرمی شاد، مهیج و همراه با تخلیه انرژی و خاطره سازی است.
اشاره به آسیب‌های احتمالی کردید. دو سه نوع آسیب ممکن است در صورت عدم رعایت استانداردهای فیزیکی، ذهنی و معنایی در طراحی و ساخت بازی، بروز کند؛ هرچند به لحاظ آماری، احتمال آن بسیار پایین است و در کل، بازیهای اتاق فرار، از ایمنی بالایی برخور دارند.
الف) آسیب‌های فیزیکی و بدنی که می‌تواند ناشی از عدم رعایت استانداردهای ساخت فضا و محیط بازی باشد. ب) آسیب‌های ذهنی و معنایی که عمدتاً ناشی از عدم رعایت رده سنی مخاطبان یا عدم رعایت شاخص‌های فرهنگی در طراحی بازی رخ می‌دهد؛ مثلاً آسیب معنوی و ذهنی به مخاطبان وقتی که نوعی نگرش نژادپرستانه در طراحی سناریوی بازی وجود داشته باشد که خلاف آئین‌نامه‌های فرهنگی است.
*در مورد وضعیت آماری اتاق‌های فرار در ایران و بوم کسب و کار آنها و چالش‌هایی که در مسیر توسعه و ارتقای آنها است، نکاتی بفرمائید؟
در خصوص تعداد بازیهای اتاق فرار فعال در ایران، آمار دقیقی در دست نیست، اما تقریباً با قاطعیت می‌توان گفت که بیش از ۴۰۰ سناریو در حال حاضر در شهر تهران فعال است و قریب به ۵۰ سناریو در شهر اصفهان که از نظر آماری، احتمالاً شهر اصفهان، پس از تهران بیشترین تعداد بازی فعال را دارد.
به لحاظ اقتصادی، ساخت یک سناریوی اتاق فرار از لحظه طراحی تا فاز راه‌اندازی، به طور میانگین قریب به ۵۰۰ میلیون تومان هزینه دارد. به طور میانگین سه شغل پاره وقت یا تمام وقت، ایجاد می‌کند و به مشاغل وابسته هم رونق بخش است. نرخ بازگشت سرمایه حدوداً یک سال است اما در عوض، استهلاک بالایی دارد. وجود چالش‌های فرهنگی هم در موضوعات اقتصادی، نقش منفی داشته است.
چالش‌های موجود، بیشتر فرهنگی است تا اقتصادی! قدری بدبینی ناشی از عدم آشنایی کافی با اتاق‌های فرار نزد مدیران و مسؤولان وجود دارد که باید با سعه صدر بیشتر مدیران و البته حسن مدیریت فعالان مجری اتاق‌های فرار هرچه سریع‌تر برطرف شود، زیرا این پدیده بخشی از سبک زندگی است، در حال حاضر باید به عنوان بخشی از صنعت سرگرمی پذیرفته و درک شود و بتواند نقش اقتصادی و اجتماعی خودش را ایفا کند.
*آیا فرآیندهای قانونی صدور پروانه و آئین‌نامه‌ها و استانداردهای مورد نیاز تعریف شده و سامان یافته است؟ فعالان این صنف با کدام مشکلاتی در این رابطه مواجه هستند؟
سوال مهمی را مطرح کردید. سال ۹۸ بود که برای اولین بار انجمن بازیهای فکری ذیل وزارت ورزش و جوانان، با صدور آئین‌نامه‌ای، نحوه صدور پروانه و استانداردهای اولیه مورد نیاز تأسیس «باشگاه بازیهای فکری و اتاق فرار» را تنظیم و ارائه کرد و پس از آن معدودی مجوز در برخی استانها از جمله تهران و همدان صادر شد.
متأسفانه این امر در اصفهان ظاهراً به صلاحدید مدیران ارشد استانی به تعویق افتاد و مورد قبول واقع نشد و تا شهریور ۱۴۰۲ از سوی اداره کل ورزش و جوانان استان هیچ‌گونه مجوزی صادر نشده بود، اما پس از آن چند مجموعه موفق به دریافت پروانه فعالیت خود شده‌اند. به‌رغم این موضوع، همچنان در مورد مرجعیت صدور پروانه مناقشاتی وجود دارد. امیدواریم به زودی اتحادیه مستقل صنایع و خدمات سرگرمی از جمله شهربازی، خانه بازی، اسباب بازی، مراکز اتاق فرار و امثالهم تشکیل و این حوزه توسط فعالان و ذی نفعان خودش مدیریت شود.
*سوال پایانی مربوط به دیگر بازیهای نوپدید است. نفوذ بردگیم‌ها و بازیهای نقش آفرینی و نظایر آنها نزد جوان‌ها و خانواده‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
دنیای بازیهای رومیزی یا بردگیم‌ها، بی‌پایان و بسیار دوست داشتنی است. ده‌ها و بلکه صدها عنوان بازی فکری رومیزی در این عرصه وجود دارد با سبک‌ها و کیفیت‌های متنوع و متفاوت که هر یک از آنها می‌تواند دنیایی ذهنی را برای مخاطب خلق کند و توانایی‌های ذهنی آن را به چالش بکشد و به تکاپو وادارد.
کافه بردگیم‌ها یکی از جذابترین پاتوق‌های دوستانه و خانوادگی هستند که در آنجا گروه نه تنها اوقات خوشی را سپری می‌کند، بلکه ذهن خود را از حالت کسالت و بطالت به فعالیت مشتاقانه سوق می‌دهد و با نوشیدن یک فنجان قهوه یا یک نوشیدنی خنک، لحظات و ساعات بی‌نظیری را با کمترین هزینه سپری می‌کند.
مشغولیت با بازی آن هم بازی فکری، یکی از بهترین نمونه‌های گذران خوب اوقات فراغت است. بازیهای نقش آفرینی که عمدتاً با نام بازیهای سبک مافیا شناخته می‌شوند، و نیز سناریوهای دی اند دی، طی سال‌های اخیر و به ویژه پس از ورود بازی مافیا به تلویزیون ایران و سپس شبکه نمایش خانگی، رونق ویژه‌ای یافت و امروز کمتر فردی است که با این سبک بازی‌ها آشنایی نداشته باشد.
*برای جمع‌بندی اگر نکاتی است بفرمائید؟
جامعه جوان ما به طور واضحی نیاز خود را تفریحات جدید ابراز داشته است. خانواده‌های ایرانی برای گرم‌تر کردن کانون خودشان، به طور گسترده و روزافزون، با بازیهای نوپدید ارتباط برقرار می‌کنند. بنابراین، مدیریت کلان فرهنگی و اجتماعی کشور باید این نیاز مبرم به تفریحات جدید را درک کند و به رسمیت بشناسد.
همچنین بداند که در خواب بودن و جا ماندن از تحولات فرهنگی، اجتماعی و سبک زندگی، یا تعمد در میدان ندادن به فعالیت‌های این‌گونه با تنگ نظری و اعمال سلیقه‌های غیرمعقول، نه تنها کمکی به رفع مشکلات فعالان این رسته نمی‌کند، بلکه مانع توسعه آن بوده و فعالان این عرصه را مورد کم توجهی و کم لطفی قرار داده و جامعه را از یک ظرفیت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی محروم می‌کنند، بنابراین تقاضا داریم مدیران نهادهای مرتبط با این زمینه، ضمن تقویت اطلاعات خود در این رابطه، همدلی و مساعدت‌های بیشتری را مبذول کنند.