خبرگزاری مهر - گروه استانها: کلان‌شهر اصفهان تابستان ۱۴۰۳ را با هوای آلوده آغاز کرد. تا امروز که ۱۹ روز از تیرماه می‌گذرد، سهم این دیار از هوای سالم تنها چهار روز بوده است و ساکنان اصفهان ۱۵ روز هوای آلوده نفس کشیدند. هوای آلوده‌ای که ترکیبی از دوده و ریزگرد است. ریزگردهایی که مطالعات پژوهشگران نشان داده حاوی فلزات سنگین کادمیوم، سرب، آرسنیک، نیکل با غلظت بالاست.
اصفهان و شهرهای اطراف آن طی پنج سال گذشته در بهار و تابستان کمابیش درگیر باد و گردوخاک بوده است اما امسال از اواخر خردادماه تاکنون ۲۵ روزی می‌شود که ریزگردها در هوای ناسالم اصفهان جا خوش کرده‌اند و قصد رفتن هم ندارند.
کارشناسان معتقدند یکی از فاکتورهای مهمی که امسال بر تشدید غبارآلودی هوا تأثیر داشته، باد است. بادهای شدید که عصرها می‌وزد و گاهی توفانی می‌شود. کانون‌های بحرانی فرسایش بادی نیز فعال‌تر شدند و حتی بر اثر خشکیدگی، کانون‌های نقطه‌ای گردوغبار جدیدی به وجود آمدند و همه این‌ها دست به دست هم داده و نفس دیار نصف‌جهان را به شماره انداخته‌اند.
ریزگرد رهاورد بادهای موسمی برای اصفهان
در همین ارتباط نوید حاجی بابایی معاون توسعه و پیش‌بینی اداره کل هواشناسی استان اصفهان به خبرنگار مهر می‌گوید: عامل مهم در ایجاد شرایط کنونی هوا در اصفهان، باد است؛ امسال یکی از علل اصلی، قطعاً سرعت وزش باد است که بر اثر تقویت جریانات مانسون یا موسمی اقیانوس هند در جنوب شرق کشور فعال‌تر شده و افزایش یافته است.
حاجی بابایی با بیان اینکه تابستان امسال جریانات موسمی در مناطق مرکزی کشور و اصفهان به دلیل نبود رطوبت، بارندگی به همراه ندارد و شاهد خیزش گردوخاک خواهیم بود، اضافه می‌کند: منشأ ریزگردها که غلظت آنها نیز افزایش یافته کانون‌های گردوغبار بین استانی و داخلی است و بیشتر از سمت جنوب سمنان، مناطق شمال و شرق اصفهان، سجزی و اردستان است که شهرهایی مثل اصفهان، خور و بیابانک، کاشان، آران و بیدگل، ورزنه، اردستان، کوهپایه، هرند، لنجان، مبارکه، شهرضا، خمینی شهر و نجف آباد را از خردادماه درگیر کرده است.
تداوم باد و گردوخاک تا پایان تیرماه
آنطور که معاون توسعه و پیش‌بینی اداره کل هواشناسی استان اصفهان می‌گوید: شرایط باد و گردوخاک، کاهش دید و افزایش آلایندگی هوا بر اثر خیزش ریزگردها با شدت کم و زیاد دستکم تا پایان تیرماه ادامه خواهد داشت.
حاجی بابایی می‌افزاید: الگوها نشان می‌دهد امسال خیزش گردوخاک بیشتری را نسبت به شرایط معمول در اصفهان داریم و علت اصلی آن، عوامل محیطی است که از جمله می‌توان به سست شدن بستر خاک و نوع خاک اشاره کرد.
وی خاطرنشان می‌کند: آستانه جدا شدن ذرات خاک پایین آمده و با وزش باد کم و نسیم هم خاک به هوا برمی خیزد درحالی که پیش تر برای این شرایط بادهای شدید نیاز بود اما اکنون وزش باد معمولی نیز خاک را از سطح زمین جدا می‌کند.
حاجی بابایی اضافه می‌کند: عامل دیگر، افزایش جریانات فصلی در قسمت جنوب شرق کشور است که قوی‌تر و بهتر شده و سبب شیب یا گرادیان فشاری جو در منطقه جنوب سمنان و مناطق شمال و شرق اصفهان شده و سرعت وزش باد نسبت به سال گذشته بیشتر است. این باعث شده که خیزش گردوخاک از کانون‌های فرسایش بادی شدت یابد و با توجه به اینکه جهت باد غالب در این فصل از سمت شمال شرق به سمت مرکز است ریزگردها به شهرستان‌های مرکزی، شمالِ شرق، شمال، شرق و حتی جنوب استان منتقل می‌شوند.
معاون توسعه و پیش‌بینی اداره کل هواشناسی استان اصفهان خاطرنشان می‌کند: پدیده باد و گردوخاک و ریزگردها موضوع جدیدی نیست و دستکم طی این پنج سال اخیر به صورت مستمر در استان شرایط فعالیت کانون‌های گردوخاک را داشتیم.
ردپای پدیده اقلیمی در هوای غبارآلود اصفهان
در همین ارتباط امیر گندمکار دانشیار گروه جغرافیا و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد نجف‌آباد با اشاره به این نکته که جهت وزش باد در اصفهان طی سه ماه گرم سال ماه‌های ژوئن تا اوت (اواسط خرداد تا اوایل شهریور) تغییر می‌کند، به خبرنگار مهر می‌گوید: جهت باد در اصفهان از سمت غرب به شرق است اما طی این سه ماه گرم سال از شرق به غرب می وزند و شرق اصفهان نیز کانون ریزگرد است زیرا در این منطقه هم تالاب گاوخونی، هم دشت سجزی و سایر اراضی خشک و بیابانی را داریم و این شرایط طی سال‌های اخیر وجود داشته است.
وی می‌افزاید: اما امسال، سال گرم‌تری است و تابستان گرم‌تری را نسبت به چند سال گذشته تجربه می‌کنیم و از سوی دیگر متأسفانه آب چندانی نیز به نواحی شرقی اصفهان نرسید که رطوبت خاک را افزایش دهد و ریزگردها تثبیت شود، پوشش گیاهی منطقه نیز به شدت ضعیف شده و کشاورزی که در شرق اصفهان انجام می‌شد امسال بسیار کمتر بود زیرا تخصیص لازم آب صورت نگرفته و همین امر سبب شده است که کانون‌های گردوغبار فعال شوند.
این اقلیم شناس و استاد دانشگاه خاطرنشان می‌کند: پدیده خاص اقلیمی که امسال شاهد هستیم محلی شدن سامانه‌های همرفتی است به طوری که هر روز عصر، صعود هوا اتفاق می‌افتد.
گندمکار می‌افزاید: صعود هوا وضعیتی محلی است که اگر رطوبت وجود داشته باشد شرایط بسیار خوبی را رقم می‌زند و هر روز عصر تشکیل ابر و بارش رخ می‌دهد اما زمانی‌که رطوبت نباشد آنچه از سطح زمین به بالا صعود می‌کند ریزگردها و ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون است که در سطح شهر اصفهان و اطراف آن انتشار می‌یابد.
وی تاکید می‌کند: امسال به طور خاص گرمای بیشتر، خشکی بیشتر و محلی شدن جریان‌های همرفتی که چون بخار آب و رطوبتی وجود ندارد، باعث صعود و خیزش ریزگرد می‌شود.
اقلیم شناس و دانشیار گروه جغرافیا دانشگاه آزاد نجف‌آباد می‌گوید: سال قبل به دلیل اینکه پدیده جوی ال‌نینو (جریانات گرم اقیانوسی) در جهان غالب بود، بروز بادهای موسمی در مرکز ایران را هم شاهد بودیم اما امسال با توجه به اینکه پدیده جوی لانینا (جریانات سرد اقیانوسی) غالب می‌شود و بارش کم پیش بینی شده است احتمال اینکه بادهای موسمی از جنوب شرق کشور به مرکز ایران و اصفهان برسند بسیار کم است.