به گزارش خبرگزاری مهر، «روزنامه آرمان ملی» با توجه به آمار پایین اخذ معاینه فنی در تهران، نگاهی به علل و عواقب ناشی از آن انداخت و نوشت: روز گذشته مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروهای تهران بر لزوم اخذ معاینه فنی خودروهای تهران از مرا کز معاینه فنی در پایتخت تأکید کرد و گفت: تنها ۳۷ درصد تهرانی‌ها سال گذشته از مرا کز تهران معاینه فنی گرفتند. این مقام مسئول در جای دیگری هم گفته در سه ماهه نخست امسال حدود ۲۶۹ دستگاه موتورسیکلت به مرا کز معاینه فنی شهر تهران مراجعه کرده‌اند. شهر تهران از بضاعت ۱۱ خط معاینه فنی موتورسیکلت در مرا کز برخوردار بوده که میزان مراجعات به این مرا کز تقریباً صفر است. اما معاینه فنی چیست و چرا گرفتن آن الزامی است؟ از طرف دیگر چرا رانندگان چه اتومبیل‌های سواری و چه موتورسیکلت‌ها از گرفتن آن ممانعت می‌کنند؟ نسبت آن با افزایش آمار تصادفات و نیز شدت گرفتن آلودگی هوا چیست؟ در این گزارش نگاهی انداخته‌ایم به آمار پایین اخذ معاینه فنی و از آن سو آمار بالای تصادفات و روزهایی که پایتخت از هوای پاک بی بهره است.
معاینه فنی به چه درد می‌خورد؟
چند سالی می‌شود که اسم معاینه فنی بیشتر به گوشمان خورده و این تاکید که برای دارندگان وسایل نقلیه الزامی است. بر اساس قانون، پلیس راهنمایی و رانندگی بر اخذ معاینه فنی برای خودروها تاکید ویژه داشته و می‌گوید که تمام خودروهای سواری اعم از داخلی و خارجی که سن آنها بیش از ۴ سال باشد ملزم به اخذ معاینه فنی هستند. در صورتی که دارندگان خودروهایی که باید معاینه فنی بگیرند، از این امر سرپیچی یا درباره آن کوتاهی کنند، از جانب پلیس راهنمایی و رانندگی اعمال قانون می‌شوند. معاینه فنی به فرآیند بررسی سالمت خودرو از هر نظر گفته می‌شود. کارشناسان مرا کز معاینه فنی تمام قطعات و اجزای ماشین و نحوه عملکرد آنها را بررسی می‌کنند و گزارشی مبنی بر سالمت خودرو و کارکرد صحیح آن تهیه کرده و در اختیار راننده قرار می‌دهند. دارندگان خودرو باید با داشتن مدارک موردنیاز به این مراکز مراجعه کنند تا برگه معاینه فنی را بگیرند.
موتورسیکلت، خودروی سواری شخصی و دولتی سبک بعد از سپری شدن ۱ سال باید به مراکز معاینه فنی مراجعه کنند؛ خودروهای عمومی سبک و سنگین با عمر کمتر از ۱۰ سال بعد از ۶ ماه و خودروهای عمومی سبک و سنگین با عمر بیشتر از ۱۰ سال بعد از ۳ ماه. اگر خودروی شما در هریک از مراحل کسب معاینه فنی، مشکلی داشته باشد مردود می‌شود. مشکل‌ترین مراحل معاینه فنی خودرو که سبب مردود شدن آنها می‌شود عبارتند از: آزمون آلایندگی، وضعیت ظاهری، ترمز، کمک فنر و آزمون هم‌راستایی چرخ‌ها. در صورتی که خودرو مردود شود، برگه معاینه فنی به آن تعلق نمی‌گیرد. در چنین شرایطی ۱۵ روز فرصت می‌دهند تا چک لیستی را که در برگه نتایج درج شده است برطرف شده و دوباره به همان مرکز اخذ معاینه فنی مراجعه شود. جریمه نداشتن معاینه فنی هم بر اساس قانون و اعلام پلیس راهور، محدوده اجباری برای داشتن معاینه فنی تمام شهر است و طبق آخرین نرخ، خودروهای فاقد معاینه فنی روزانه مبلغ ۵۲ هزار تومان جریمه خواهند شد. حال سوال اینجاست که با توجه به تأثیر معاینه فنی به لحاظ سنجش و بررسی سلامت خودرو و نداشتن آلایندگی چرا با انجام آن تغییر محسوسی در کاهش آلودگی هوای پایتخت یا کاهش تصادفات نداشته‌ایم؟
آمار فرار از معاینه فنی
محمدمهدی میرزایی قمی، مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروهای تهران در گفت وگویی که با ایسنا داشته در مورد لزوم اخذ معاینه فنی خودروهای تهران از مراکز تهران، گفته است که بر اساس آمار مراجعات در سال ۱۴۰۲ تنها ۳۷ درصد از خودروهای پلاک تهران مشمول دریافت معاینه فنی به مرا کز شهر تهران مراجعه کردند و بر اساس آمار ارائه شده از سوی پلیس، حدود ۴۰ درصد از مشمولین پلاک تهران به مرا کز معاینه فنی خارج از شهر تهران و اقماری مراجعه کرده بودند. او تصریح کرده که این عدد، رقم قابل ملاحظه‌ای بوده و این درحالیست که ظرفیت مرا کز معاینه فنی در سال‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته است. به گفته میرزایی قمی با توجه به افزایش ظرفیت مراکز معاینه فنی؛ اما هنوز تعداد مراجعات در حد ۳/۷ میلیون خودرو نبوده و سهم مرا کز معاینه فنی شهر تهران از خودروهای تهران در حدود یک سوم است.
قاعدتاً باید به لحاظ قانونی تمهیداتی برای کلان شهرهایی که درگیر آلودگی هوا هستند؛ در نظر گرفته شود تا خودروهای پلاک هر شهر صرفاً به مرا کز معاینه فنی همان شهر مراجعه کنند و حتی خودروهایی که از خارج شهر به شهر دیگری آمده و در آنجا تردد می‌کنند نیز می‌بایست از مرا کز معاینه فنی شهر مقصد گواهی بگیرند؛ چرا که در شهر مقصد تردد می‌کنند و باید به مراکز معاینه فنی همان شهر مراجعه کنند. مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروهای تهران با بیان اینکه باید با روش‌های تشویقی و ایجابی این رویه را پیاده سازی کنیم، تاکید کرده که شورای شهر تهران مصوب‌های داشته که بر اساس آن از ابتدای سال جاری چه خودروهای پلاک تهران و چه خودروی پلاک شهرستان اگر از مرا کز معاینه فنی شهر تهران اقدام به دریافت معاینه فنی کنند، مشمول تخفیف در عوارض سالانه طرح تردد در محدوده‌های ترافیکی خواهند شد. به گفته میرزایی قمی، باید به این مسئله به عنوان یک پیش‌بینی قانونی در نظر گرفته شود تا تمام خودروهایی که در محدوده شهر تهران تردد می‌کنند؛ معاینه فنی خود را از مرا کز معاینه فنی شهر تهران دریافت کنند؛ بدون تردید تدبیر راهکاری توسط شورای اسلامی شهر تهران و یا در سطح بالاتر هیأت وزیران برای الزام استفاده از خدمات معاینه فنی شهر تهران یا کلان شهرهای دارای اولویت آلودگی هوا برای خودروهایی که در پایتخت یا کلان شهرها تردد می‌کنند می‌تواند در کاهش آلودگی هوا مؤثر باشد. البته پیشنهاد او در این مورد تنها در خصوص شهر تهران نیست؛ بلکه به گفته خودش، بهتر است تا برای همه شهرهای بزرگ که با معضل آلودگی هوا درگیر هستند، این طرح اجرایی شود.
اما مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروهای تهران در گفت وگویی دیگر این بار با ایلنا درباره سهم موتورسیکلت‌ها در آلودگی هوا با اشاره به اخذ معاینه فنی موتورسیکلت‌ها توضیح داده که در سه ماهه نخست امسال حدود ۲۶۹ دستگاه موتورسیکلت به مرا کز معاینه فنی شهر تهران مراجعه کرده‌اند. شهر تهران از بضاعت ۱۱ خط معاینه فنی موتورسیکلت در مراکز برخوردار بوده که میزان مراجعات به این مرا کز تقریباً صفر است. به گفته او و بر اساس قانون کلیه وسایل نقلیه ملزم به انجام دورهای معاینه فنی هستند و موتورسیکلت‌ها نیز از این قضیه مستثنی نیستند. موتورسیکلت‌های فاقد معاینه فنی همانند خودرو، باید در صورت تردد در شهر توسط پلیس جریمه و اعمال قانون شوند. که این مهم نیز بنا بر مصاحبه اخیر ریاست محترم پلیس راهور فراجا در چند روز گذشته در خصوص الزام اخذ معاینه فنی موتورسیکلت‌ها و اعمال قانون برای موتورسیکلت‌های فاقد معاینه فنی مطابق با سایر وسایل نقلیه در دست اجراست.
مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروهای تهران تصریح کرد: علاوه بر اجرای الزامات قانونی در برخورد با موتورسیکلت‌های متخلف، الزام است که هر چه سریع‌تر در خصوص نوسازی و خروج موتورسیکلت‌های فرسوده و کاربراتوری از چرخه تردد چاره اندیشی شود. بنابر اعلام پلیس بالغ بر ۹۰ درصد از موتورسیکلت‌ها در کشور فرسوده هستند. میرزایی قمی گفته بر اساس آخرین سیاهه انتشار شهر تهران در سال ۱۳۹۶ این منابع متحرک در انتشار سالانه آلاینده‌های گازی با سهم ۲۱.۳ درصد در رتبه دوم و در تولید ذرات معلق با سهم ۱۰.۱ درصد در رتبه سوم قرار دارند. به هر حال این ادله علمی نشان می‌دهد موتور سیکلت‌ها سهم بالایی در آلایندگی هوا دارند.
بدون تردید انجام معاینه فنی موتورسیکلت‌های کاربراتوری و فرسوده کمکی در کاهش آلایندگی ناشی از این منابع متحرک نمی‌کند و تنها راه حل معضل آلایندگی این وسایل نقلیه خروج آنها از چرخه تردد است. البته به این نکته باید توجه کرد این مسئله منافی انجام معاینه فنی این موتورسیکلت‌های فرسوده نیست چرا که با انجام معاینه فنی، این وسایل نقلیه از داشتن حداقل ایمنی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و می‌تواند رعایت الزامات آن در کاهش تصادفات ناشی از نقص ایمنی مؤثر باشد. کارشناسان معتقدند که پیاده سازی هر انضباط اجتماعی و شهری علاوه بر برخوردهای قانونی نیازمند اجرای طرح‌های ایجابی است. در همین راستا مدیریت شهری در خصوص توسعه خطوط سیار معاینه فنی موتورسیکلت و پیش بینی طرح‌های تشویقی و حمایتی برنامه‌هایی را در دست اقدام دارد و بزودی اجرایی خواهد شد.