خبرگزاری مهر - گروه بین الملل: اکنون که در آستانه روز عاشورا و شهادت امام حسین (ع) و یارانش قرار داریم، نگاه به جنگ در غزه و رخدادهای پیرامون آنکه حدود ۹ ماه از آن می‌گذرد ما را به صحرای کربلا و عاشورای سال ۶۱ هجری رهنمون می‌شود. به عبارت دیگر به نظر می‌رسد که کل تحولات غزه از عملیات طوفان‌الاقصی توسط حماس و حملات همه‌جانبه رژیم صهیونیستی و جنایات این رژیم علیه مردم غزه، از منظر بازنمایی وقایع کربلا در سال ۲۰۲۳ م نیز قابل تحلیل است.
غزه در آئینه عاشورا
عاشورا دهمین روز ماه محرم و در فرهنگ اسلامی یادآور واقعه محرم سال ۶۱ هجری است که امام حسین (ع) و جمعی از یارانش در قیام علیه یزید بن معاویه به شهادت رسیدند. برای شهادت امام حسین (ع) در روز عاشورا، ابعاد وسیع و دامنه‌دار فرهنگی، اجتماعی و سیاسی برشمرده‌اند. در بعد فرهنگی این رخداد بیشتر بر مساله حقانیت و پیام‌های گفتمان عاشورا تاکید می‌شود. واقعه عاشورا مخاطب را با تقابل دو وجهی‌های متضاد «ظلم و عدل»، «ظالم و مظلوم»، «حق و باطل» و … مواجه می‌سازد که ویژگی بارز آن، قابلیت تفسیرپذیری است. بدین ترتیب که از امام حسین (ع) و یارانش به عنوان مظلوم و یزید و لشگریانش به عنوان ظالم یاد می‌شود و عاشورا نیز عرصه تقابل دو گفتمان است که در آن مظلوم به دست ظالم به شهادت می‌رسد. حال برای اینکه از عاشورا به غزه و جنایت‌های رژیم صهیونیستی علیه مردم فلسطین برسیم، باید دست به بازنمایی بزنیم. بازنمایی، ساخت زبانی واقعیت است. بازنمایی در واقع نه انعکاس و بازتاب معنای پدیده‌ها در جهان خارج، بلکه تولید و ساخت معنا بر اساس چارچوب‌های مفهومی و گفتمانی است.
شهادت‌طلبی مقوم نیروهای حماس
شهادت در اندیشه اسلامی طبق اصل جهاد تعریف می‌شود و عملی است که والاتر از آن فضیلتی وجود ندارد. شهادت‌طلبی همواره با واقعه عاشورا و قالب‌های مفهومی مانند «حسین شهید» و «سالار شهیدان» گره خورده است. مهم‌ترین عنصر مقوم فلسطینیان و نیروهای حماس در جنگ با اشغالگران، همین مفهوم شهادت‌طلبی است. دقت در این عنصر ما را متوجه دو نکته می‌سازد: ۱- این عنصر تنها در منظومه فکری و هویت‌ساز مسلمانان یافت می‌شود. ۲- حضور عنصر شهادت برای فرهنگ و تمدن اسلامی، بسترساز اعتماد به نفس و خودباوری در مسلمین و ایجاد ترس در دشمنان اسلامی است.
بخش زیادی از کارایی نیروهای حماس در ضربه به رژیم صهیونیستی و دفاع در مقابل حملات آن در جنگ غزه به عنصر شهادت‌طلبی بین نیروهای این گروه برمی‌گردد. این عنصر سال‌هاست که مورد توجه محافل تصمیم‌گیری در غرب قرار دارد.
موسسه «واشنگتن برای سیاست خارج نزدیک» نزدیک به جمهوری‌خواهان در آمریکا در اثنای جنگ سال ۲۰۱۴ رژیم صهیونیستی و حماس در گزارشی نوشت: «حماس در جنگ غزه به نظامیان (رژیم) اسرائیل ثابت کرد اصل غیرقابل درک و باور شهادت‌طلبی تا چه میزان می‌تواند معادلات نظامی را برهم بزند و آن را به نفع نیروی برخوردار از این اصل تغییر دهد. از این رو از نظر ایمان به پیروزی رزمندگان حماس از نظامیان (رژیم) اسرائیل در برتری واضحی قرار دارند»
طوفان الاقصی در آئینه قیام حسینی (ع)
قیام امام حسین (ع) در برابر یزید با تحولات دیگر تاریخ اسلام قابل مقایسه نیست و نمی‌توان در همه ابعاد برای آن مابه‌ازایی در تاریخ یافت، اما با تدقیق در این تحول می‌توان به وجود شباهت‌هایی با طوفان‌الاقصی اشاره کرد. آن گونه که در منابع آمده است، افشای چهره واقعی بنی‌امیه، مبارزه با بدعت‌ها و عمل به حق و مبارزه با باطل از اهداف اصلی قیام امام بود. از سیدالشهدا نقل است که فرمودند: «زمانی که امت اسلامی گرفتار زمامداری مثل یزید شود، باید با اسلام خداحافظی کرد.» امام در اینجا تصریح کرد که با وجود حکومتی که یزید در رأس آن است، دیگر امیدی به بقای دین خدا نمی‌رود.
از کلام امام برداشت می‌شود که باید در برابر این خاندان فاسد به وسیله افشای چهره واقعی آنها قیام کرد. امام در نامه به بزرگان بصره فرمودند: «این گروه بدعت (در دین) را احیا کردند.» معاویه برای پیشبرد اهداف خود، در دین بدعت‌هایی پدید آورد که مهم‌ترین آن تبدیل خلافت به سلطنت بود. حضرت همچنین در خطبه‌ای که در مسیر کربلا در جمع لشکریان حرّ ایراد کرد، فرمود: «آیا نمی‌بینید به حق عمل و از باطل جلوگیری نمی‌شود. در چنین شرایطی بر مؤمن لازم است که به دیدار پروردگارش راغب باشد.» این جملات هم گویای هدف امام و هم آمادگی ایشان برای شهادت در راه مبارزه با باطل و احیای دین خدا است. از این اهداف می‌توان این طور برداشت کرد که قیام امام حسین (ع) در واقع پاسخ ایشان به تمام انحرافاتی بود که بعد از وفات پیامبر (ص) در جامعه اسلامی رخ داده بود.
بعد از آغاز عملیات طوفان الاقصی در هفتم اکتبر ۲۰۲۳ م، حماس در بیانیه‌ای با عنوان «این روایت ماست … چرا عملیات طوفان الاقصی؟» به ذکر دلایل انجام این عملیات پرداخت. حماس در ابتدای این بیانیه سابقه نبرد بین فلسطین و صهیونیسم را نه هفتم اکتبر بلکه ۱۰۵ سال قبل (توافق فرانسه و انگلیس در مورد اداره سرزمین‌های عربی در سال ۱۹۱۸ م) ذکر کرد و از انواع ظلم و بی‌عدالتی در حق مردم فلسطین، محاصره بیش از ۱۷ ساله نوار غزه و شهادت بیش ۱۱ هزار فلسطینی گفت. در این بیانیه دلایل انجام طوفان الاقصی این گونه ذکر شد: نقض قوانین بین‌المللی از سوی رژیم صهیونیستی در سایه بی‌توجهی جامعه بین‌الملل، مقابله با طرح‌های نابودی مساله فلسطین از جمله برنامه‌های (رژیم) اسرائیل برای تسلط بر سرزمین فلسطین و یهودی‌سازی آن، پایان دادن به محاصره ناعادلانه نوار غزه و تشکیل کشور مستقل فلسطین به پایتختی بیت‌المقدس. در واقع در هر دو واقعه قیام امام حسین (ع) و عملیات طوفان الاقصی نگرانی از نوعی تهدید وجودی دیده می‌شود: یکی تهدید وجودی در قبال جامعه اسلامی و سنت نبوی و دیگری تهدید وجودی در مورد سرزمین فلسطین.
ارتش رژیم صهیونیستی در آئینه لشگر عمربن سعد
بر مبنای گزارش بیشتر منابع، در واقعه کربلا تعداد نیروهای ارتش اموی به فرماندهی عمر بن سعد در آغاز حدود چهار هزار نفر بود که با پیوستن لشگرهای دیگر به ۳۰ تا ۴۰ هزار نفر رسید. در مورد تعداد یاران امام حسین (ع) نیز نظرات مختلفی در بین مورخان وجود دارد که در بین آنها «شیخ مفید» عالم شیعی تعداد ۷۲ نفر شامل ۳۲ سواره و ۴۰ نفر پیاده را ذکر کرده است. بنابراین در کمترین حالت، معادله نبرد در کربلا یک نفر در مقابل ۴۱۶ نفر بوده است. طبق داده‌های Global Fire Power تعداد پرسنل ارتش صهیونیستی به همراه نیروهای هوایی و دریایی حدود ۶۳۴ هزار نفر است. در مورد تعداد نیروهای حماس نیز اغلب منابع صهیونیستی تعداد آنها را بین ۳۵ تا ۴۰ هزار نفر ذکر کرده‌اند. در نتیجه معادله نبرد طوفان الاقصی از نظر افراد در کمترین حالت یک نفر در مقابل ۱۸ نفر است.
نتانیاهو در آیینه یزید
در معرکه کربلا، یزید نماد ظلم و ظالم است. در تاریخ معاصر نیز بازنمایی سران و رهبران جور به یزید زمان دارای سابقه است. برای مثال در جنگ هشت ساله عراق علیه ایران، رزمندگان ایران به عنوان پیروان امام حسین (ع) و صدام و ارتش بعثی به عنوان یزید زمان و ارتش اموی بازنمایی شدند. در جنگ غزه نیز نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی در واقع بازنمایی یزید در واقعه کربلا به حساب می‌آید. بسیاری از اقدامات یزید همچون به شهادت رساندن امام حسین (ع)، به آتش کشیدن کعبه و حتک حرمت آن و کشتار مردم مدینه با اقدامات نتیاهو در کشتار بیش از ۳۸ هزار نفر از مردم غزه، هدف قرار دادن بیمارستان‌ها، مدارس و اردوگاه‌های آوارگان مقایسه می‌شود.
کشتار کودکان در آیینه علی‌اصغر
ابرتراژدی واقعه کربلا، شهادت کودک شش ماهه در آغوش امام حسین (ع) است. بر اساس داده‌های صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) از هفتم اکتبر بیش از ۱۵ هزار کودک در نوار غزه جان خود را از دست داده‌اند. فیلیپ لازارینی رئیس آژانس امدادرسانی و کاریابی سازمان ملل برای آوارگان فلسطینی (آنروا) در آوریل ۲۰۲۴ اظهار کرد: «کشتن این تعداد کودک در غزه، بیشتر از تمام قربانیان سراسر جهان در چهار سال اخیر است. موضوع هم از لحاظ آماری و هم از حیث سطح ویرانی، بی‌سابقه است.»
مادران غزه در آئینه رباب
حجت‌الاسلام عباس اسماعیلی در کتاب «سحاب رحمت» به نقل از منابع معتبر در مورد صبوری «رباب» مادر علی اصغر آورده است: «وقتی حرمله را به نزد مختار بردند، مختار پرسید: ای ملعون! هیچ وقت در کربلا دلت به حال امام حسین (ع) نسوخت؟ گفت: آری! پس از شهادت علی اصغر، هنگامی که حسین به خیمه‌ها برگشت، طفل کشته خود را زیر عبا گرفته بود. در این وقت دیدم که زنی مجلله چادر به سر و نقاب به صورت بیرون خیمه‌ها ایستاده، گویا مادر آن طفل شیرخوار بود. همین که چشم حسین به مادر او افتاد، برگشت و چند دقیقه تأمل کرد؛ سپس به سوی خیمه آمد، باز خجالت کشید و برگشت و این حرکت را سه بار ادامه داد. مختار گفت: آخر چه شد؟ گفت: بالاخره حسین از مرکب به زیر آمد و گودالی کند و طفل را در آن دفن کرد» وضعیت مادران غزه در شرایط کنونی بازنمایی از مادر علی اصغر (ع) است. بسیاری از مادران در حملات اشغالگران کشته شده و بسیاری از آنها نیز در معرض خطر هستند.
طبق داده‌های آنروا در می ۲۰۲۴ از هفتم اکتبر ۲۰۲۳ م روزانه ۳۷ کودک مادر خود را از دست می‌دهند. بیش از ۱۵۵ هزار زن باردار یا شیرده نیز در تأمین آب و لوازم بهداشتی با مشکل شدید مواجه هستند. این در حالی است که تعداد زیادی از مادران و کودکان آنها نیز در زیر آوارها مدفون هستند.
نتیجه
در آستانه روز عاشورای حسینی و با توجه به تحولات میدانی جنگ غزه در حدود ۹ ماه اخیر، می‌توان این واقعه را بازنمایی از واقعه عاشورا در سال ۶۱ هجری در نظر گرفت. در این بازنمایی، فضا از کربلا به غزه منتقل شده و طوفان‌الاقصی در آئینه قیام امام حسین (ع) به نظر می‌آید. در سوی دیگر ارتش رژیم صهیونیستی در آئینه لشگر عمر بن سعد و نتانیاهو نیز در آئینه یزید بن معاویه بازنمایی می‌شود. کشتار کودکان در غزه را می‌توان در قالب شهادت حضرت علی اصغر نگریست. مادران غزه که هم خود می‌میرند و هم داغ فرزندان به دل دارند را نیز می‌توان بازنمایی از مادر علی اصغر برشمرد.
سجاد مرادی کلارده؛ پژوهشگر روابط بین‌الملل