به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «پرونده مختارنامه» نوشته رضا استادی به تازگی توسط شرکت چاپ و نشر بین الملل منتشر و روانه بازار نشر شده است. این کتاب روایتی از پشت صحنه ساخت سریال مختارنامه است.
کتاب «پرونده مختارنامه» قرار است به این سوال پاسخ دهد که در شرایطی که برخی آثار هنری با دریافت بودجه‌های کلان به آثاری کم ارزش تبدیل می‌شوند، چگونه یک اثر هنری ماندگار می‌شود و طراوت خود را حتی پس از گذشت سال‌ها حفظ می‌کند.
این کتاب متنی علمی و پیچیده نیست؛ بلکه به واسطه زبان ساده به کار گرفته شده، در نگارش و روانی متن تلاش شده تا فردی با دانش معمول هم بتواند مخاطب اثر بوده و با روند شکل گیری این اثر و رمز و راز موفقیت آن آشنا شود و با مطالعه این اثر به ذهنیت یک فیلمساز نزدیک شود.
رضا استادی نویسنده این کتاب بیست و هفت سال است که به حرفه روزنامه نگاری اشتغال دارد و نویسنده پنج رمان بلند نیز هست. او از اولین همکاران سریال مختارنامه است و از شهریور سال ۱۳۸۱ تا ۲۶ بهمن ۱۳۹۰ مدیریت روابط عمومی مختارنامه را برعهده داشته و به واسطه این مسؤولیت از جزئی‌ترین مسائل این پروژه مطلع بوده است. همکاری طولانی مدت با این پروژه و حضور در پروژه‌های دیگر مانند تفنگ سرپُر، یوسف پیامبر، کلاه پهلوی، شوق پرواز، معمای شاه و غیره سبب شده تا با تکیه بر این اطلاعات، اماکن تحلیل روند تولید این سریال از جنبه‌های گوناگون داشته باشد. همچنین فعالیت‌های متعدد نویسنده در حوزه فیلم سازی امکانی را برای نقد و تحلیل فنی این اثر و مسیر تولید آن فراهم کرده است.
عاشورا پر افتخار ترین رویداد تاریخ شیعه است و مختارنامه شیعی ترین محصول فرهنگی چهار دهه اخیر. حماسه، شکوه، اعتماد و ایمان به خدا در واقعه عاشورا جلوه گر بوده و این محتوا در سریال مختارنامه بیش از یک دهه است که در محصول تصویری عرضه می‌شود. پرداختن مختارنامه به اتفاق‌های منتهی به کربلا و پس از آن، کارکردی بیش از «روضه» پیدا کرده و با نمایش شخصیتی منتقم، عملگرا و مصمم به تشکیل حکومتی اسلامی، اثری خلق شده است که بیش از آثار نمایشی دیگر این سال‌ها به نگاه جمهوری اسلامی ایران_ یعنی تشکیل دولت اسلامی_ نزدیک بوده است.
مختارنامه در زمان نمایش وارد فرهنگ اجتماعی و سیاسی جامعه شد، سوال ایجاد کرد و به ابهام و شبهه‌های فراوان پاسخ داد، کیفیت و تازگی خود را حفظ کرد و برخلاف برخی آثار تاریخی کهنه نشد. این مجموعه نمایشی به هویت و شناسنامه تلویزیون بدل شده و در رده آثاری همچون دایی جان ناپلئون، هزاردستان، کوچک جنگلی، امام علی (ع) و غیره قرار دارد. سریال ستارخان ساخته علی حاتمی و دلیران تنگستان ساخته همایون شهنواز به عنوان معدود آثار تاریخی پیش از انقلاب رادیو و تلویزیون، مسیری را برای ساخت سریال‌های تاریخی باز کردند؛ اما روند تولید آثار تاریخی پس از انقلاب شتاب گرفت.
آیا دلیل این موفقیت تزریق بی حد و اندازه بودجه بوده است؟ آیا زمان طولانی ساخت باعث این توفیق شده است؟ آیا ترکیب خاصی از نیروی انسانی متخصص این اتفاق را رقم زده است؟ آیا حمایت معنوی خاصی در پس این اثر وجود داشته که آن را به سریالی ماندگار تبدیل کرده است؟ چرا تلویزیون در دهه نود موفق به خلق اثری در قد و قامت مختارنامه نشد و در سریال سازی تاریخی به ساخت آثاری یک بار مصرف و متأثر از سریال‌های ترکیه‌ای روی آورد؟ اینها بخشی از سوال‌هایی است که در ذهن مخاطبان مختلف و متنوع این اثر نمایشی را درگیر کرده است. البته واکنش‌ها و اظهار نظرها در خصوص آثاری از جنس مختارنامه، حتی تا مدت‌ها پس از پخش این آثار نیز غالباً آمیخته به احساسات و هیجان است و همیشه باید منتظر ماند تا مشخص شود این آثار مغرور و پُر طمطراق در سال‌های بعد تا چه اندازه در مواجهه با آثار جدید ارزش خود را حفظ و عیار خود را نمایان می‌کنند؟
این کتاب مبتنی بر مشاهده‌ها و مصاحبه‌های نویسنده از سریال مختارنامه طی مدت زمانی ۹ ساله است. نویسنده در زمان مسئولیت خود به عنوان مدیر روابط عمومی، مصاحبه‌های مختلفی با عوامل سریال در موقعیت‌های گوناگون انجام داده و مشاهده‌های خود در تمام این مدت را مکتوب کرده است. اسناد و مدارک مختلفی از این سریال در دسترس نویسنده بوده و در فرایند مسئولیت خود در این پروژه مسیر خواندن طرح کلی فیلمنامه، خواندن فیلمنامه کامل، حضور در مراحل مختلف کار از پیش تولید تا فیلم برداری و تدوین و پخش را طی کرده و شاهد شکل گیری پروژه در مراحل مختلف بوده است. نویسنده در تمامی سال‌های نگارش، به مقایسه مطالب مختلف با یکدیگر پرداخته و به رفع ابهام و تحقیق توجه کرده است.
در بخشی از این کتاب با عنوان «سانسور مختارنامه» می‌خوانیم:
مختارنامه از معدود آثار تلویزیونی بود که سانسور زیادی نداشت. برخی بازیگران در زمان پخش مدعی شده بودند که هر شب آن‌ها را صدا زده و به استودیو می‌برند تا دیالوگ‌هایشان را تغییر دهند که این ادعا کاملاً غلط است و این اصلاحات صرفاً مربوط به دیالوگ‌هایی بود که در زمان ساخت خوب ضبط نشده بود. سانسورهای مختارنامه فقط محدود به چند صحنه خاص بود مثلاً در زمان پخش در تاریخ ۲۹ بهمن ۱۳۹۸ غسل شهادت مختار و ابراهیم به طور کامل نمایش داده شد؛ ولی در بازپخش، این صحنه جرح و تعدیل شد. همچنین صحنه‌های کشته شدن پسر عمر به دلیل خشونت موجود در آن تعدیل شد. در همان مقطع سریال‌هایی بودند که ممیزی شدیدی نسبت به آن‌ها اعمال می‌شد. مثلاً درباره سریال «یک مشت پر عقاب» گفته می‌شد افرادی از خارج از صدا و سیما به محل تدوین می‌آمدند و دستور حذف بخش‌هایی از سریال را می‌دادند.
این کتاب با ۶۰۸ صفحه، شمارگان هزار نسخه و قیمت ۳۵۱ هزار تومان عرضه شده است.