خبرگزاری مهر- گروه دین و اندیشه- فاطمه علی آبادی: از جمله مفاهیم ارزشمندی که به عنوان یکی از اصول مورد توجه همه شریعت‌ها و سنت‌ها به ویژه اسلام در طول تاریخ بوده و در آموزه‌های دین اسلام نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته و به آن سفارش شده است احسان و نیکوکاری در جامعه است. بر همین اساس برای ارزیابی تشکل‌های مردم‌نهاد در نخستین جشنواره اعطای نشان نیکوکاری و آخرین آمار و اطلاعات مربوط به آن با محسن ولیئی؛ معاون مشارکت‌های اجتماعی سازمان امور اجتماعی کشور و دبیر شورای سیاستگذاری نخستین جشنواره ملی اعطای جایزه نیکوکاری به گفت‌وگو پرداختیم که حاصل آن در ادامه تقدیم مخاطبان می‌شود:
*جنابعالی به عنوان عضو شورای سیاستگذاری جشنواره ملّی اعطای نشان نیکوکاری، چه اهداف و کارکردهایی را برای آن متصور هستید؟
امر نیکوکاری، خیر، احسان، کمک‌کردن به هم‌نوعان، تعاون و مشارکت، یک امر بدیهی است که در ذات مردم عزیز ما همیشه وجود داشته و در احادیث، روایات و احکام دینی ما هم تأکید بسیار زیادی بر دستگیری و کمک به هم‌نوع شده است. پس بنابراین به همین‌منظور، قرار بر این شد که تشکل‌هایی که دارای پروانه رسمی هستند در یک فرایندی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند. مهم‌ترین هدفی که از برگزاری جشنواره لحاظ شده، ایجاد فرهنگ احسان و نیکوکاری در جامعه است. دومین هدف هم تجلیل از نیکوکاران است که در فرایند فراخوان و ارزیابی تشکل‌های مردم‌نهاد ویژه تشکل‌های حوزه خیریه شرکت می‌کنند و می‌توانند ان‌شاء‌الله به این مسئله کمک کنند. سومین مسئله هم این است جامعه خیرین ما در حال حاضر در حال پیرشدن است. میانگین سن جامعه خیرین ما در حال حاضر ۴۴ سال است درحالیکه در حدود پنج سال قبل مقداری کم‌تر بود. این ترس و واهمه وجود دارد که خیرین ما مرتباً به سنشان افزوده شود. البته باید اضافه کرد که در حال حاضر جمعیت کشورمان در حال پیرشدن است. ممکن است یکی از عوامل مؤثر بر سن خیرین هم ناشی از پنجره جمعیتی باشد که در کشور ما در حال رخ‌دادن است و پیش‌بینی می‌شود که در سال ۱۴۳۰، رشد جمعیت متوقف شود و حدود ۳۰ درصد جمعیت کشور به سن سالمندی رسیده باشند. بنابراین ممکن است که این امر هم طبیعی باشد اما به خاطر اینکه ما جمعیت جوانمان را هم به سمت کارهای خیر و حوزه احسان و نیکوکاری سوق بدهیم، ضرورت دارد با برگزاری جشنواره‌هایی از جمله جشنواره ملّی اعطای نشان نیکوکاری این حوزه را تقویت کنیم.
* به نظر شما مشارکت خیریه‌ها و تشکل‌ها در این جشنواره چه آثار مثبتی می‌تواند برای خود آن‌ها در پی داشته باشد؟
قطعاً شرکت در جشنواره با دیده‌شدن و نشان‌دادن فعالیت‌ها، یکی از مهم‌ترین هدف‌هایی هست که در شورای سیاستگذاری مورد بحث قرار گرفته است. بسیاری از تشکل‌های مردم‌نهاد در حوزه کار خیریه و احسان و نیکوکاری، به صورت چراغ‌خاموش در حال فعالیت هستند و بدون هیچ چشمداشتی و بدون اینکه کسانی آن‌ها را مورد تشویق و تجلیل قرار دهد، در حال فعالیت هستند و کارهای خود را انجام می‌دهند. اما یکی از وظایف مهم ارکان حکومتی این است که وقتی اقدام خوبی در جامعه در حال رخ‌دادن است، آن را بشناسد و بشناساند. یا به تعبیر بهتر، آن‌ها دیده شوند و به دیگران معرفی شوند. به همین لحاظ یکی از مهم‌ترین اهداف جشنواره هم همین است که بتواند آن‌ها را معرفی کند. رتبه‌بندی و سطح‌بندی تشکل‌های مردم‌نهاد، یکی از مهم‌ترین کارهایی است که می‌تواند باعث شناساندن آن‌ها به جامعه شود. خود خیرین و تشکل‌های خیریه هم بی‌علاقه نیستند که کسانی آن‌ها را ببینند و از آن‌ها تجلیل کنند. به این دلیل‌که بخشی از منابع مالی خود را از طریق مشارکت‌های مردمی جذب می‌کنند. بنابراین اگر تشکلی می‌خواهد منابع بیشتری را جذب کند، نیازمند این است که فعالیت‌هایش تبلیغ و ترویج شود. امری که یکی از اهداف جشنواره ما هم هست.
* شاخص‌های ارزیابی چه مواردی هستند و تعداد برگزیدگان جشنواره چند تشکل خواهند بود؟
حدود ۱۲ شاخص، همچون سابقۀ تشکل، پهنۀ جغرافیایی تحت پوشش، نوع فعالیتی که در حال انجام هستند و … در کارگروه علمی و ارزیابی، با دقت تدوین شده و در حال پیگیری است. قرار است ۶ تشکل مردم‌نهاد خیریه در سطح ملی معرفی بشوند و در سطح استان‌ها، ۱۲ تشکل و در سطح شهرستان‌ها، ۳۰ تشکل مورد تجلیل قرار بگیرند.
* ساختار و حامیان این جشنواره را چطور ارزیابی می‌کنید؟
جشنواره دارای یک شورای سیاستگذاری است که جمعی از افراد مؤثر در حوزه تأسیس، تمدید، نظارت و ارزیابی تشکل‌های مردم‌نهاد هستند که گروه اول آن‌ها مثل وزارت بهداشت، کشور، ورزش و جوانان، فراجا، سازمان بهزیستی، مجموعه‌هایی دولتی هستند؛ گروه دوم پیشکسوتان حوزه خیر و احسان هستند و گروه سوم هم نمایندگانی از طرف مؤسسات و تشکل‌های مردم‌نهاد هستند که کار هدایت و راهبری امر اعطای نشان نیکوکاری را خودشان برعهده دارند.
همینطور دبیرخانه‌هایی در سطح ملّی، استانی و شهرستانی شکل گرفته است. دو کارگروه هم ذیل شورای سیاستگذاری تعریف شده است که عبارتند از کارگروه «علمی و ارزیابی» و «اجرایی» است. مهم‌ترین وظیفه کارگروه علمی و ارزیابی، تعیین شاخص‌هایی برای تعیین، ارزیابی، نمره‌گذاری و خروجی‌هایی است که در این قسمت اخذ می‌شود. کارگروه دیگر تحت عنوان علمی و اجرایی کار برگزاری همایش و مراسم در سطح کشور را از صفر تا صد برعهده دارد تا ان‌شاء‌الله بتوانیم جشنواره را در مهرماه برگزار کنیم. پیش‌بینی شده است که زمان برگزاری جشنواره در هفته دوم مهرماه ۱۴۰۳ باشد. آغاز فرایند شورای سیاستگذاری، دبیرخانه‌ها و کارگروه‌ها هم از آبان ۱۴۰۲ بوده است. امیدوار هستیم در این‌مدت قریب به یک‌سالی که دوستان زحمت می‌کشند، بتوانیم یک خروجی بسیار خوبی داشته باشیم که منجر به افزایش فعالیت‌های خیرخواهانه در کشور شود.
- جشنواره ملّی اعطای نشان نیکوکاری، خود را به عنوان یک نهاد غیردولتی و عام‌المنفعه تعریف کرده است. این درحالی است که در ارکان جشنواره افرادی از وزارت ورزش و جوانان، وزارت کشور، سازمان اوقاف و امور خیریه، سازمان بهزیستی و فراجا حضور دارند. لطفاً برای مخاطبان ما توضیح دهید که چرا سازمان‌های دولتی در جشنواره غیر دولتی نماینده دارند؟
براساس ماده اول آئین‌نامه مصوب ۶/۶/۱۳۹۵ هیأت وزیران در حوزه تشکل‌های مردم‌نهاد، تشکل به‌معنای گروهی از مردم است که به‌صورت داوطلبانه، غیر انتفاعی، غیر تجاری و غیر سیاسی می‌خواهند خدمتی را به جامعه ارائه کنند. لذا تشکل‌های مردم‌نهاد باید غیر دولتی باشند اما منافاتی ندارد که در جشنوارۀ آن‌ها، نمایندگانی از دستگاه‌های اجرایی حضور داشته باشند. علت اینکه چرا در شورای سیاستگذاری جشنواره، بعضی از دستگاه‌های حاکمیتی حضور دارند، به این دلیل است که دستگاه‌های حاکمیتی و اجرایی مانند وزارت کشور، وزارت ورزش و جوانان، سازمان بهزیستی و فراجا مرجع صدور پروانه برای تشکل‌های مردم‌نهاد در سطح کشور هستند. بنابراین این‌ها کسانی هستند که پروانه خیریه‌ها در سراسر کشور را صادر می‌کنند. با این حال مراکز دیگری هم در کشور وجود دارد که «مجوز» و نه «پروانه» فعالیت صادر می‌کنند. مجوزها عمدتاً اجازه‌نامه‌ای است که برخی دستگاه‌های اجرایی برای کار خیر صادر می‌کنند که از آن‌جمله می‌توان به کمیته امداد حضرت امام (ره) برای صدور مجوز مراکز نیکوکاری، سازمان تبلیغات اسلامی برای صدور مجوز هیئت‌ها، بسیج مستضعفین برای صدور مجوز گروه‌های جهادی و کانون‌های فرهنگی مساجد اشاره کرد که زیرمجموعه وزارت ارشاد اسلامی است و مجوز کانون‌های فرهنگی و هنری را در مساجد صادر می‌کند. پس بنابراین آن‌هایی که دارای مجوز هستند، در گردونه ارزیابی ما در اهدای نشان نیکوکاری نیستند اما آن‌هایی‌که دارای پروانه رسمی هستند و دارای شماره ثبت شرکت‌ها و مؤسسات غیر تجاری هستند، در گردونه ارزیابی هستند. امیدوار هستیم در سال‌های آینده بتوانیم ساز و کاری را فراهم کنیم تا در کنار کسانی‌که دارای پروانه هستند یا جدای از آن‌ها، تشکل‌هایی که دارای مجوز هستند هم در فرایند ارزیابی و اعطای نشان نیکوکاری قرار بگیرند.
*چندین‌ماه از فعالیت شورای سیاستگذاری و کارگروه‌های گذشته است، شما چه‌کارهایی برای شناساندن نخستین جشنواره ملّی اعطای نشان نیکوکاری در سطح ملّی کرده‌اید و فکر می‌کنید برای اینکه این‌جشنواره در دوره‌های بعدی بهتر به تشکل‌ها شناسانده شود، چه کارهایی می‌توان انجام داد؟
مهم‌ترین کاری که می‌توانستیم انجام دهیم، طراحی لوگو و طراحی پوستر جشنواره بود که ما برای همه مراکزی که احساس می‌کردیم ممکن است بتوانند در اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی به جامعه هدف یاری برسانند، فرستاده‌ایم. سومین‌کار، طراحی سامانه و سایت نشان نیکوکاری بود؛ به همین منظور است که اخبار، اطلاعات و همچنین فراخوان‌هایی‌که قرار است برای تشکل‌های مردم‌نهاد صادر شود، از طریق همین سامانه صورت می‌گیرد. نوع معرفی افراد هم به این‌صورت است که یا به صورت خودمعرف هستند و خودشان به سامانه مراجعه مراجعه می‌کنند و اطلاعاتشان را بارگذاری می‌کنند یا اینکه کسانی‌که افرادی را می‌شناسند که این‌ها علاقه‌مند هستند در این فراخوان شرکت کنند، این تشکل‌ها را به ما معرفی می‌کنند، چون ممکن است مطلع نباشند.
وظیفه ما است که به آن‌ها اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی کنیم و در صورت تمایل آن‌ها را در فرایند جشنواره وارد کنیم. تا به‌حال هم بالای ۲۰۰ تشکل مردم‌نهاد در فرصتی‌که از خرداد شروع شده است، ثبت نام کرده‌اند.