خبرگزاری مهر؛ گروه استانها: به دلیل گسترش روستاها و همجوار شدن آنها با بالادست سدها لازم است برای جلوگیری از ورود فاضلاب دامی و انسانی این روستاها به داخل سدها اقداماتی اساسی انجام شود.
خدمات‌رسانی بهینه و انجام مطالعات یکپارچه برای اجرای طرح‌ها فاضلاب شهرها و روستاها خاصتا در نقاطی که بالادست سدها قرار دارند باید در دستور کار ادارات ذیربط قرار گیرد.
در حال حاضر تعداد ۱۱ سد در استان کردستان وجود دارد که منبع آب آشامیدنی و کشاورزی در استان است و روستاهایی در بالادست این منابع آبی قرار دارند که قبل از احداث سدها لازم بود برای ساماندهی فاضلاب این روستاها نیز برنامه ریزی می‌شد.
ورود فاضلاب انسانی و دامی به منابع آبی موجب بروز بیماری‌های بسیاری می‌شود؛ بنابراین لازم است قبل از شیوع بیماری‌هایی که در آینده در اثر آب ناسالم ممکن است گسترش پیدا کن، تدابیری اتخاذ شود.
آنچه مسلم است اینکه در موضوع ساماندهی فاضلاب روستاهای بالا دست سدها دستگاه‌های مختلفی مسؤولیت دارند و باید همگی در ایفای نقش خود به جد اقدام کنند.
اخیراً بحث ورود فاضلاب برخی روستاها به سدهای استان که منبع خام تأمین آب شرب هستند در میان مردم نگرانی‌هایی را ایجاد کرده و هرازگاهی با طرح در فضای مجازی موجب دغدغه می‌شود.
رفع دائمی مشکل ورود فاضلاب روستاها به سدها، نیازمند تخصیص اعتبارات لازم برای ایجاد تصفیه خانه در بالادست سد و عزمی همگانی است، ضمن اینکه اختصاص اعتبار جداگانه برای احداث تصفیه خانه در زمان ساخت سدهای جدید، این نگرانی را برای همیشه برطرف می‌کند چرا که عمده‌ترین کانون آلودگی سدهای کردستان همین بحث فضولات بالادست روستاها است.
ساماندهی فاضلاب روستاهای بالادست سدها اعتبار ملی نیاز دارد
از آنجا که آب شرب مردم از محل سدها (البته پس از انتقال آب خام سدها به تصفیه خانه و انجام مراحل تصفیه) تأمین می‌شود، نبود مدیریت واحد فاضلاب در بالادست سدها و ورود فضولات دامی و فاضلاب روستاها چالش بزرگ محیط‌زیستی در استان است.
مدیرکل محیط زیست کردستان در همین خصوص در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، خاطرنشان کرد: فاضلاب تعدادی از روستاها به صورت مستقیم یا غیر مستقیم وارد سدهای استان می‌شود و این تهدیدی علیه بهداشت عمومی است، پس این موضوع یک دغدغه برای ما است.
ساماندهی فاضلاب روستاها نیازمند ۱,۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار
اقبال حمیدی بیان کرد: ساماندهی فاضلاب این روستاها ۱,۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای ایجاد تصفیه خانه نیاز دارد که این مبلغ از اختیارات و توان استان خارج و باید اعتبار ملی به آن تخصیص داده شود.
حمیدی با اشاره به ورود فاضلاب برخی روستاها در گذشته به سد قشلاق سنندج خاطرنشان کرد: در در حال حاضر جدا از فضولات حیوانی، فاضلاب برخی روستاها نیز وارد سد آزاد می‌شود و اگر تدبیری اندیشیده نشود، وضعیت این سد نیز به سرنوشت سد قشلاق دچار می‌شود.
بیشتر فاضلاب ورودی به سدها در مسیر پالایش می‌شوند
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کردستان هم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: ورود فاضلاب روستاهای بالادست شامل تمام سدهای کشور است و خاص استان کردستان نیست و بر اساس موافقت نامه‌ای که در ساخت سدها توسط سازمان برنامه و بودجه کشور منعقد می‌شود، براساس همان، تخصیص اعتبار انجام می‌شود.
آرش آریانژاد افزود: بحث ورود فاضلاب روستاهای بالادست دست سدها در حوزه شرح وظایف آب منطقه‌ای نیست بلکه وظیفه شرکت مادر جمع آوری فاضلاب کشوری است و عملاً آب منطقه‌ای به استناد قانون ورود نمی‌کند.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه موارد زیست محیطی در ورود فاضلاب انسانی و حیوانی مطرح است، شرکت آب و فاضلاب استان کردستان در سال‌های گذشته با اولویت جمع آوری فاضلاب ورودی سدها اقداماتی از جمله به کارگیری مشاوره، شناسایی روستاها و تعدیق حجم ورودی، انجام کار فنی و طراحی حوضچه‌ها را انجام داده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کردستان بیان کرد: البته اجرای این اقدامات اعتبار زیادی (طبق برآوردها بالغ بر یکهزار و ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیارد تومان) به عنوان اعتبار اولیه نیاز دارد و اجرای این پروژه ساماندهی فاضلاب‌ها هم منوط به تأمین اعتبار است که باید تخصیص یابد تا با اولویت، شرکت آبفا در اجرا و جمع‌آوری هرچه سریع‌تر آن اقدام کند.
عمده فاضلاب‌های ورودی به سدقشلاق پالایش می‌شوند
آریانژاد یادآور شد: البته باید اشاره کنیم عمده فاضلاب‌های ورودی به سد قشلاق و سایر سدهای استان در مسیر رودخانه براثر فعل و انفعالات شیمیایی و در اثر تابش آفتاب، پالایش می‌شوند، ضمن آنکه در تصفیه خانه نیز آب خام مورد تصفیه قرار می‌گیرند.
وی بیان کرد: ۵۶ روستای بالادست سد قشلاق وجود دارد و مخزن سد قشلاق هم به مثابه دیگر مخازن سدهای دنیا در معرض ورود مواد آلاینده روستاهای بالادست قرار دارد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کردستان عنوان کرد: براساس بررسی‌های بعمل آمده، فاضلاب تعداد کمی از روستاها در جریان عبور رودخانه‌ای وارد مخزن سدها می‌شود، البته ذکر این نکته ضروریست که بدلیل فاصله زیاد عمده روستاهای بالادست مخزن سد، بخشی از این مواد آلاینده در طی مسیر قبل از رسیدن به سد پاکسازی می‌شود و در محل تصفیه خانه سنندج که تحت نظر شرکت آب و فاضلاب استان کردستان است، هم عاری از هرگونه آلودگی و مواد آلاینده قرار خواهد گرفت.
آریانژاد خاطرنشان کرد: مسئولیت جمع‌آوری و دفع بهداشتی فاضلاب به عهده شرکت آب و فاضلاب کردستان و دهیاری‌ها بوده و همچنین صیانت از رودخانه‌های استان در قبال ورود فاضلاب حیوانی و کود و سموم نیز بر عهده سازمان حفاظت از محیط زیست و جهاد کشاورزی است که این امر تنها با تخصیص اعتبارات لازم و همکاری این ارگان‌ها در طراحی و اجرای سیستم‌های دفع فاضلاب ممکن خواهد شد.
وی بیان کرد: در طول سالیان اخیر شرکت آب. فاضلاب استان کردستان موفق به اجرای سیستم بهداشتی و دفع فاضلاب روستای حسین‌آباد و چند روستای بالادست سد قشلاق شده و در حال حاضر هیچ‌گونه تهدید جدی برای این سد وجود ندارد.
اقدامات جهاد کشاورزی
رئیس محیط زیست و سلامت غذای سازمان جهاد کشاورزی کردستان هم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: هر سدی که درست می‌شود بالادست آن روستاهایی قرار دارد و روستا قبل سد در آنجا قرار داشته و از نظر حقوقی آبادی مقدم‌تر است و کسی هم که برنامه ریزی سد را انجام می‌دهد باید به فکر همه جوانب باشد و برای مدیریت بالادست سد هم ردیف بودجه قرار داد.
محمد غفوری عنوان کرد: بحث وجود روستاهای بالادست سدها یکی از مشکلات اساسی در ایران است و وقتی بودجه‌ای برای این کار پیش بینی نمی‌شود این جریان ورود فاضلاب به داخل سدها ایجاد می‌شود در حالی که دستگاه‌های مسئول موظف هستند آب باکیفیت در اختیار همه قرار دهند.
رئیس محیط زیست و سلامت غذای سازمان جهاد کشاورزی کردستان خاطرنشان کرد: از زمان تأسیس و شروع مراحل ساخت سد باید کارهای روستاهای بالادست انجام شود، برای فضولات انسانی تصفیه خانه و برای فضولات دامی هم جایگاه خاص احداث شود و نیز مدیریت کودهای شیمیایی بخش کشاورزی هم مورد دیگری است که با توجه به تزریق بودجه مناسب باید از ورود این فضولات به داخل سد برای ارائه آب سالم به شهروندان تلاش شود.
ساماندهی فضولات روستاهای بالادست سد در قالب اعتبار معمولی غیرممکن است
غفوری اذعان کرد: متأسفانه در کشور و به تبع آن در استان بعد از ساخت سد تازه به فکر مدیریت می‌افتند و بودجه اختصاصی هم به آن اختصاص داده نمی‌شود در حالی که در قالب اعتبار معمولی انجام پروسه ساماندهی فضولات روستاهای بالادست سدها کار غیرممکنی است.
وی ادامه داد: مصرف و مدیریت کودشیمیایی روستا یک بخش از اقدامات مهم جهاد کشاورزی است که برای آن بر اساس سند و نسق زمین کشاورزی و خوداظهاری کشاورزان مدیریت می‌شود.
رئیس محیط زیست و سلامت غذای سازمان جهاد کشاورزی کردستان بیان کرد: طبق خوداظهاری ثبت شده در سامانه کشاورزان و به تناسب زمین و نوع محصول و آزمایشات خاک و متراژ زمین کشاورز قبل از کشت به کشاورزان کودهای مناسبی داده می‌شود و بر نحوه استفاده و راستی آزمایی طبق اطلاعات ثبت شده در سامانه نظارت هم توسط ما انجام می‌شود.
غفوری یادآور شد: ثبت اطلاعات در سامانه باعث شده که براساس راهکار و ساختار کود شیمیایی در حداکثر ممکن و بهینه مصرف شود و براساس نیاز واقعی و توصیه‌های علمی کود دهی انجام شود.
وی خاطرنشان کرد: توصیه‌های مربوط به مصرف کود و وضیعت خاص آزمایش خاک در هر منطقه بر اساس مطالعات ما ۲۰۰ تا ۳۰۰ نمونه خاک سالانه نمونه برداری و توصیه‌های خاص هر زمین و محصول براساس بافت خاک انجام می‌شود و در این روش و نتیجه این مطالعات این بوده که مصرف کود به حداقل برسد و کود مصرفی هم فاقد ضرر باشد و باقی مانده‌ای که وارد سدها می‌شود کمترین میزان آسیب را داشته باشد.
رئیس محیط زیست و سلامت غذای سازمان جهاد کشاورزی کردستان افزود: استاندارد و سلامت محصول انجام شده و توصیه‌های مصرف کود در کل کشور، سلامت شرایط زیست محیطی و استاندارهای باقی مانده کود و مطالعات مناسب وضعیت هر منطقه در طول سالیان سال انجام شده است.
غفوری گفت: در صورتی که کشاورز هم در عملکرد و ثبت اطلاعات او مغایرتی داشته باشد از سهمیه کود او کمتر می‌شود و نکته مهم دیگر اینکه استفاده از سموم شیمیایی در بخش دولتی اصلاً توصیه نمی‌شود.
ساختار توزیع سم شیمایی براساس آفت و بیماری گیاهان انجام می‌شود
وی عنوان کرد: ما داروخانه‌های کشاورزی و مطب گیاه پزشکی داریم که بر اساس بوته‌های مریض، شاخه‌های آفت زده و حتی گندم بیمار نسخه متناسب با آفت و مریضی آنها را تجویز می‌کنند و ساختار توزیع سم شیمیایی هم در کل برای بخش خصوصی و این داروخانه‌های کشاورزی طراحی شده است که امیدواریم بیشتر تقویت شود.
رئیس محیط زیست و سلامت غذای سازمان جهاد کشاورزی کردستان ادامه داد: بعد از اصلاح بخش دولتی و تقویت بخش خصوصی که در استان هم انجام شد در حال حاضر ۱۶۰ فروشگاه صمت یا داروخانه کشاورزی با حضور لیسانسه‌ها تا دارندگان دکتری در این مراکز وجود دارند.
غفوری افزود: در کنترل مصرف زیاد سموم طبق قانون دانشگاه علوم پزشکی موظف است که نمونه برداری از محصولات کشاورزی انجام دهد و اگر مصرف سموم بیش از حد استاندارد بود باید اخطار بدهند که ما هم در این زمینه با آنها همکاری لازم را داریم.
وی بیان کرد: برای به استاندارد رساندن فضولات هم به حد مصرف کشاورزی و هم برای رهاسازی در رودخانه‌ها باید آبفا و جهاد کشاورزی اقدام کنند که ما به آبفا گفتیم در روستاها با انتخاب خود تصفیه خانه درست کنند و فردی که مناسب است به ما معرفی کنند و آب به فروش رسانده را با پیشنهاد ما محصول مناسب کاشت که بیشتر درخت چنار و مناسب صنعت چوب است به صورت رایگان در اختیار وی قرار دهیم.
عدم تصفیه فاضلاب در جامعه خطرآفرین است
رئیس محیط زیست و سلامت غذای سازمان جهاد کشاورزی کردستان گفت: این بحث تصفیه اگر به درستی انجام نشود خطراتی در جامعه ایجاد خواهد کرد.
غفوری بیان کرد: طبق اطلاع ما در بالا دست سد قشلاق ۵۱ روستا و سد آزاد ۵۸ روستا داریم و تا زمانی که مدیریت سد انجام نشود چیزی تغییر نمی‌کند.
وی افزود: در جوار سدها برای هر هکتار آبی که به کشاورزان داده می‌شود مبالغی از آنها دریافت می‌شود پس باید از محل همان پول‌ها مدیریت سد هم شکل بگیرد.
رئیس محیط زیست و سلامت غذای سازمان جهاد کشاورزی کردستان گفت: در حال حاضر معضل اساسی کل ایران همین بحث فاضلاب ورودی روستاهای بالادست سدها است که باید به اندازه هزینه ساخت سد به وزارت خانه‌ها هم پول پرداخت شود.
غفوری بیان کرد: بحث دیگر در جریان ساخت بهم خوردن مسیر طبیعی رودخانه‌ها است که هزاران گونه جانوری مفیدی که به تصفیه آب کمک می‌کنند را از بین می‌برد.
وی عنوان کرد: در کردستان ۴۰۰ گونه آبزی شامل باکتری، جلبک، ویروس و سایر موجودات زنده در مسیر رودخانه حیات دارند که قدرت خود پالایی رودخانه را برعهده دارند که با ساخت سد حیات آنها در معرض خطر قرار می‌گیرد.
وی خاطرنشان کرد: در نهایت برای سدهای فعلی باید به ادارات مرتبط بودجه لازم داده شود تا در مدت چند سال و به مرور مسائل زیست محیطی را برطرف کنند و بحث تصفیه کامل فضولات روستاهای بالادست سدها را انجام دهند.
اجرای ساماندهی فاضلاب ۶ روستای مهم بالادست سدهای استان
مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان کردستان هم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اعلام کرد: کار مطالعات جامع ساماندهی فاضلاب‌های روستاهای واقع در بالادست سدها توسط شرکت آبفا انجام شده است.
محمد فرهاد گفت: این مطالعات در سازمان برنامه و بودجه تصویب شده و منتظر اخذ ردیف اعتباری برای اجرای آن هستیم.
وی افزود: ساماندهی فاضلاب واقع در بالا دست سدها وظیفه چندین ارگان است و از این رو لازم است که همه برای عملیاتی کردن آن تلاش کنند.
وی خاطرنشان کرد: در کنار این پیگیری‌ها، شرکت آبفا کردستان در ۶ روستای بالادست سدها که تهدید جدیتری در حوزه آلودگی آب‌ها ممکن بود توسط فاضلاب این روستاها رخ بدهد، در حال احداث شبکه جمع آوری، انتقال و سیستم تصفیه فاضلاب از محل منابع داخلی شرکت هستیم که امیدواریم به زودی به نتیجه برسد.
فضولات دامی روستاهای بالا دست سد قشلاق عامل تغذیه‌گرایی سد
مسؤول سلامت، محیط و کار دانشگاه علوم پزشکی هم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، بیان کرد: زمانی شاخص تغذیه گرایی یا همان «تی. اس. آی» سد قشلاق ۴۳ بود و بدون هیچ بو و طعم و رنگی مورد استفاده قرار می‌گرفت بعدها این شاخص در قشلاق به ۵۶ و ۵۷ رسید که دلیل آن ورود فاضلاب و فضولات دامی روستاهای بالادست به آن بود.
کمال ابراهیمی بیان کرد: از جمله بیشترین فضولات ورودی این سد مربوط به روستای سراب قامیش بود که بعد از اعلام پیگیری آن باز هم معضل آن حل نشد.
مسؤول سلامت، محیط و کار دانشگاه علوم پزشکی کردستان اذعان کرد: البته که در این موضوع تمام ارگان‌ها جهادی مقابله نکردند و پروژه سراب قامیش که گفته شد انتقال و تصفیه آن در حال انجام است، اما هنوز هم این موضوع انجام نشده و فاضلاب همچنان وارد کاسه سدها می‌شود.
ابراهیمی خاطرنشان کرد: همچنین فضولات چند روستای بالا دست سد آزاد هم مستقیماً در حال ورود به کاسه سد بوده و شاخص تی اس آی آن از ۴۷ به ۵۵ رسیده و در معرض خطر تبدیل شدن به سد قشلاق است که در آینده نزدیک مشکل ساز خواهد شد هرچند در حال حاضر بدون مشکل و فاقد طعم، بو و رنگ است.
وی افزود: مساله اصلی هم همین موضوع است که در مورد روستاهای بالادست سدها و بحث فاضلاب و رهاسازی مستقیم آن در رودخانه که به وسیله روان آب‌ها، آب‌های فصلی و سیلاب افزایش یافته و از طریق کانال رودخانه وارد کاسه سد می‌شود.
مسؤول سلامت، محیط و کار دانشگاه علوم پزشکی کردستان ادامه داد: در نهایت با ورود فضولات به سدها فسفر آب بالا می‌رود، ارگانیزم‌های مختلف از جمله جلبک و میکرو جلبک‌ها ایجاد خواهند شد و مشکلاتی پیش می‌آید و در نهایت سدها سپتیک می‌شوند و به مشکل طعم، بو و رنگ و مشکل افزایش آمونیاک برخواهند خورد هر چند در حال حاضر همه این موارد کنترل شده هستند و آب آشامیدنی قرار گرفته در شبکه سالم است.
ابراهیمی گفت: بجز قسمت‌هایی از بانه و مریوان که مقداری در طعم مشکل دارند آب‌های دیگر فاقد مشکل فعلی هستند، در سد عباس آباد بانه بدون انجام تصفیه به صورت استفاده از فیلتر شنی تند که مثل تصفیه خانه آن‌را تصفیه نمی‌کند و در سد گاران مریوان هم اخیراً از همین روش فیلتر شنی تند در ضلع شرقی استفاده می‌شود که طعم، رنگ و بو ایجاد می‌کند و فقط در حال حاضر همین دو لکه دارای مشکل بوده و مابقی شبکه آبرسانی استان تصفیه کامل و سالم دارند.
وی بیان کرد: این دو لکه مریوان و بانه هم در بحث میکروبی و شیمیایی فاقد مشکل بوده و آب قابل شرب است منتها داری طعم، رنگ و گاهاً بو است.
به گزارش مهر تمامی نقاط مختلف شبکه توزیع آب آشامیدنی، مخازن ذخیره آب، آب خام ورودی به تصفیه‌خانه‌ها، فرایند تصفیه، آب خروجی از تصفیه‌خانه‌ها و آب منابع تأمین‌کننده اعم از سطحی (رودخانه‌ها و دریاچه سدها) و زیرزمینی باید به سطح استاندارد برسد.
نظارت کیفی آب آشامیدنی در کنار تأمین، انتقال، تصفیه، ذخیره و توزیع رسالت دستگاه‌های مسئول هر استان است که باید در اجرای این رسالت ارزشمند بیش از پیش تمام تلاش خود را انجام دهند.
اگرچه بارها بر بی‌خطر و ناچیز بودن فاضلاب ورودی به سدها و سالم بودن آب شرب از سوی مسئولان تاکید شده اما آیا سلامت مردم ارزش این را ندارد که حتی اگر خطری در دراز مدت ایجاد می‌شود باز هم هزینه‌های برای جلوگیری از این رویداد صورت گیرد.
مشکل اصلی ورود فاضلاب به سدها در عدم تخصیص اعتبار در زمان احداث سدها است که باید در زمان اجرای سدها، اعتباری برای دفع بهداشتی یا احداث تصفیه خانه فاضلاب روستاها در نظر گرفته شود تا شاهد چنین مشکلاتی نباشیم.