خبرگزاری مهر، گروه سیاست - محمد مهاجرانی: میزگرد «سیاست خارجی دولت چهاردهم» با حضور حمیدرضا دهقانی پوده، سفیر سابق کشورمان در قطر و سید عباس موسوی، سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه و سفیر پیشین کشورمان در جمهوری آذربایجان در روز چهارشنبه (۲۴ مرداد ۱۴۰۳) برگزار شد که در آن علاوه بر بررسی فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌روی دولت در عرصه سیاست خارجی، برنامه‌های گزینه پیشنهادی برای وزارت امور خارجه مورد بررسی قرار گرفت.
مشروح این میزگرد به شرح زیر است:
*لطفا در ابتدا به تحلیل و تبیین فضای کنونی بین‌المللی بپردازید.
دهقانی: مستحضر هستید که در دنیا یک وضعیت در حال تعلیق است و به این معناست که در آمریکا وضعیت بسیار مبهم است، معلوم نیست وضعیت چه خواهد شد. شاید در دوره‌های گذشته این درجه از ابهام نبود و تأثیر این در سطح دنیا بسیار بالا است. دو نفری که قرار است به کاخ سفید راه پیدا کنند با چه دیدگاه‌هایی هستند که اگرچه ممکن است در مورد فلسطین و اسرائیل و جمهوری اسلامی ایران و خاورمیانه دیدگاه‌های نسبتاً نزدیک به هم داشته باشند و یا همچنین در استراتژی با هم تطابق داشته باشند و نزدیک باشند ولی برای دنیا این‌ها می‌توانند دارای سیاست‌های متفاوتی باشند و نگاهشان به دنیا متفاوت باشد.
در اروپا جنگ روسیه و اوکراین وضعیت دیگری است که آن هم انگار یک وضعیت در حال تعلیقی است که خوش‌باوری برخی در ابتدای جنگ تبدیل به یک ناباوری به ویژه در روزهای اخیر و هفته‌های اخیر شده است که برای اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم شاهد بودیم که یک کشور اروپایی (اوکراین) که محلی از اعراب نداشته است، به خاک روسیه دست اندازی کرد و البته روشن است در واقع ناتو واقع پشت این کار است، ولی بالاخره یک تحول بزرگی است.
در سطح منطقه نیز نزدیک ۱۰ ماه جنگ، تجاوز، کشتار جمعی و جنایت علیه بشریت، جنایت جنگی و نسل کشی رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه را داریم که یک عملیات غیر قابل تحلیل انسانی توسط یک گروه مقاومت به نام حماس صورت گرفته است و یک گام بزرگی در معرفی مردم فلسطین و زنده کردن قضیه فلسطین برداشته است. در مقابل هم با یک تهاجم بسیار وحشتناک و غیر انسانی از طرف رژیم صهیونیستی و البته غیر قابل باور از نظر حجم سبوعیت و درنده‌خویی از طرف این رژیم مواجه شده است.
ما شاهد این چنین وضعیتی هستیم در عین حال یک رقابت پنهان و آشکار بین آمریکا و چین از نظر اقتصادی در دنیا شکل گرفته است که این هم قابل توجه است و نقش روزافزون چین در اقتصاد جهانی همزمان شده با ایفای نقش چین در برخی پرونده‌ها مثل پرونده ایران و عربستان یا پرونده گفتگوی بین گروه‌های فلسطینی و این در نوع خودش یک برند جدیدی برای چین ایجاد کرده است و به نظرم این‌ها تحولات مهمی است.
در سطح کشور نیز با یک وضعیت جدیدی مواجه شدیم که این اتفاق به این شکل تا الان نیفتاده بود مرحوم آقای رئیسی و امیرعبداللهیان و همراهانشان در یک سفر خدمت به شهادت رسیدند و همچنین انتخاباتی در سطح کشور در دو مرحله برگزار شد و این انتخابات منجر به پیروزی جناب آقای پزشکیان شد و الان در سطح کشور مردم منتظر هستند که نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی به فهرست پیشنهادی جناب آقای رئیس جمهور محترم رأی اعتماد دهند و کار از نو شروع شود و مشکلاتی که مردم دارند و امید و آرزویی که برای پیشرفت دارند را این دولت با کمک مردم و با کمک سایر قوا حل کنند.
*چالش‌هایی که در عرصه بین‌المللی به آن اشاره کردید تا چه اندازه بر کشور ما تأثیرگذار است؟
دهقانی: بالاخره ما بی تأثیر نیستیم. اگرچه ما به دلیل نوع اقتصاد به اصطلاح درون‌زای ایران و تحریم‌هایی که بر ما بوده و دیدگاه‌هایی که ما داشتیم، همواره تلاشمان این بوده است که به صورت منفی از جهان متأثر نشویم. اگر خاطرتان باشد در سال ۲۰۱۹ که یک بحران اقتصادی در دنیا پدید آمد، کشورهای مثل امارات به ویژه امارت دبی از این تحریم‌ها خیلی متأثر شدند کشورهای دیگر حوزه خلیج فارس و یا کشورهای اروپایی در همین اطراف ما ترکیه و سایر کشورها خیلی متأثر شدند. ولی ما آنچنان تأثیری نداشتیم به دلیل اینکه ما ممزوج در اقتصاد جهانی نبودیم.
ولی بالاخره جنگ اوکراین و تحولاتی که در آنجا اتفاق افتاد و یا جنگی که رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه دارد و یا انتخاباتی که در آمریکا صورت می‌گیرد و سیاست‌هایی که از طرف دو نامزد اعلام می‌شود و یا برخوردی که بین آمریکا و چین در موضوعات مختلف وجود دارد، قطعاً روی ما تأثیر می‌گذارد و گذاشته است. به ویژه اگر خاطرتان باشد در بحث گاز به دلیل اینکه با وضعیت پیش آمده بین روسیه و اروپا، انتظاراتی به وجود آمد و ما می‌توانستیم از این وضعیت بهره‌ای ببریم و به یک گامی در مسیر حل مشکلاتمان برداریم که به دلایلی نتوانستیم کاری کنیم.
*آقای موسوی شما چالش‌ها را در بعد بین‌المللی و منطقه‌ای چطور ارزیابی می‌کنید؟
موسوی: جهان کنونی از دهه پیش به اسم دنیای در حال گذار نام‌گذاری شده است. همه اندیشمندان از جهان در حال گذار یا نظم در حال گذار صحبت کردند که به انتهای این گزاره می‌رسد و در حال شدن است. یعنی الان تکلیف نظم جهانی یواش یواش دارد مشخص می‌شود که جهان آینده به کدام سمت خواهد رفت. در این بین تکلیف کشورهایی مثل ما هم باید مشخص باشد و جانمایی که باید در نظم جدید بین المللی کنیم و باید تکلیفمان در این خصوص زمین مشخص باشد.
نسبت ما با قدرت‌های بزرگ دنیا اول مشخص باشد. با روسیه، چین، آمریکا، اتحادیه اروپا و بقیه قدرت‌های منطقه‌ای باشد و شاخص‌های دیگری که این نظم در حال شدن دارد که آن منطقه گرایی است و این را هم باید ما دقت کنیم که به اصطلاح به چه سمت و سویی است و چه ائتلاف‌هایی ما می‌توانیم با برخی از این کشورهای منطقه یا پیرامون خود داشته باشیم. این‌ها وضعیتی است که هم اندیشمندان ما، علمای علم سیاست و هم مجریان باید رصد و دقت کنند.
در کنارش یک سری پرونده‌های باز و اتفاقات در حال رخ دادن وجود دارد که شاید مستقیم بر ما اثرگذار نباشد اما ترکش آن‌ها ممکن است ما را بگیرد. مهم‌ترین موضوعی که ما را درگیر کرده است جنگ اوکراین است که در ابتدا استنباط می‌شد زود حل خواهد شد و بنا به گفته روس‌ها یک عملیات ویژه نظامی است. همانطور که آقای فرمودند اتفاقاتی در حال رخ دادن است که سرنوشت جنگ را مبهم کرده است و بر ابهام نتیجه این جنگ افزوده است.
اوکراین به قول آقای کارهای نیست و بحث روسیه و ناتو و جهان غرب با روسیه است که این هم باز هم در امتداد همان شکل گیری نظمی است که و در اواخرش هستیم. بحران‌های منطقه‌ای و اختلافاتی که است به ویژه مهم‌ترین موضوع منطقه موضوع فلسطین و شرایطی است که الان ۱۰ ماه که در غزه ما شاهد هستیم و دیدید که در مقاطعی این بحران مستقیماً با جمهوری اسلامی ایران گره خورد و ما رسماً و مستقیماً مداخله کردیم و این مداخله هم دلیل اصلیش خود رژیم صهیونیستی بوده که جمهوری اسلامی ایران رو خواست وادار به یک واکنش کند در جریان حمله به بخش کنسولی سفارتمان در دمشق بگیرید تا ترور مظلومانه شهید هنیه در تهران و بقیه اتفاقاتی که رژیم پیرامون کشور ما رقم می‌زند.
این یکی از پرونده‌هایی است که الان با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم. خوشبختانه در دولت مرحوم شهید رئیسی برخی پرونده‌های منطقه‌ای تقریباً جمع و جور شد. روابط ما با کشور مهم عربستان به سامان رسید تقریباً و یکی یکی برخی کشورهای حوزه خاورمیانه و آفریقا حتی روابطشان را با جمهوری اسلامی ایران عادی کردند.
در منطقه مهم قفقاز هم بعد از این جنگ دوم قره باغ ما شاهد یک ثبات نسبی هستیم. جمهوری اسلامی ایران بسیار مایل است که دو کشور همسایه به صلح دائمی دست پیدا کنند و همین راه را ان‌شاءالله باید در دولت جدید ادامه دهیم.
من اجازه می‌خواهم از این منظر وارد بحث شویم که دولت جدید، دولت چهاردهم با پرونده‌های بازی در سیاست خارجی مواجه است که بایستی برای تک تک آن‌ها برنامه داشته باشیم.
* آقای موسوی به موضوع قفقاز جنوبی اشاره کردید، در دولت سیزدهم سازوکاری برای حل بحران تحت عنوان ۳+۳ جلو رفتیم که پیشرفت نیز داشت و اجلاس وزرای خارجه‌ی آن در تهران برگزار شد. به نظر شما در دولت آتی نیز باید همین مسیر را ادامه داد یا نه نیاز به تغییر ریل گذاری وجود دارد؟
موسوی: آنچه ما الان در قفقاز شاهد هستیم این است که یک رقابت جهانی در حال شکل‌گیری است و قدری پررنگ‌تر شده این است که دعوای غرب با ما و با روسیه دارد به قفقاز کشیده می‌شود. در این بین غربی‌ها کتمان نمی‌کنند که می‌خواهند ایران و روسیه را از منطقه اخراج کنند. در مقابل ما هم کتمان نمی‌کنیم که می‌خواهیم دست غرب را از منطقه‌ای که حیاط خلوت و حوزه نفوذ ما است، کوتاه کنیم. تعارفم نداریم و دوست نداریم که بالای سر ما و در کنار ما، ناتو و غرب و دیگرانی که با منافع حیاتی هم سو نیستند، حضور داشته باشند. دلایل این راهکار و این سازوکار ۳+۳ همین بود که اجازه ندهیم کشورهای فرامنطقه‌ای در منطقه‌ای که مال ما است دخالت کنند.
به همین جهت یک طرح عاقلانه و پیشنهاد عاقلانه بود که به نظر من مبتکر آن جمهوری اسلامی ایران بود و بعد دوستان در آذربایجان و ترکیه هم گفتند که ما این طرح را دادیم. اما شروعش اتفاقاً به بحث ما مربوط است و شروعش با سفر آقای عراقچی در سال ۹۹ وسط‌های جنگ دوم قره‌باغ به منطقه بود و ایشان به‌عنوان نماینده ویژه رئیس جمهور برای حل و فصل قره‌باغ بودند که به آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، روسیه و ترکیه سفر کردند و نطفه این سازوکار ۳+۳ آنجا گذاشته شد. البته عملی اعلام نکردیم که مثلاً چنین سازوکاری وجود دارد ولی همین سفر ایشان و درگیر کردن سه کشور منطقه یعنی سه کشور قفقاز، جمهوری آذربایجان، گرجستان و ارمنستان به اضافه سه کشور بزرگ پیرامونی یعنی ایران، روسیه و ترکیه خودش مبنای تشکیل این فرمول و این فرمت شد. همانطور که اشاره کردید یک جلسه از این سازوکار در مسکو برگزار شد. جلسه دومش در دوره شهید امیرعبداللهیان در تهران برگزار شد و اجلاس سومش به احتمال قوی ظرف یکی دو ماه آینده در ترکیه برگزار خواهد شد که حتماً با ریل‌گذاری خوبی که شده است، دولت جدید و وزیر خارجه آینده ان‌شاءالله این مسیر را پی خواهند گرفت و نقطه اصلی وصل ما به موضوعات قفقاز همین فرمت است که ان‌شاءالله به نظر من با جدیت ادامه پیدا خواهد کرد.
*شما برنامه‌های دولت چهاردهم را در عرصه سیاست خارجی چطور ارزیابی می‌کنید؟
دهقانی: به نظرم دو عبارت در بین صحبت‌های جناب آقای پزشکیان خیلی برجسته بود. یکی اینکه ایشان همواره ارجاع می‌دادند به اینکه همه برنامه من اجرایی کردن، برنامه هفتم در چهارچوب سیاست‌های کلی نظام است که ایشان به سیاست‌های کلی مقام معظم رهبری تعبیر می‌کردند. سیاست‌های کلی نظام نیز توسط مجمع تشخیص مصلحت تمام شده و به تأیید مقام معظم رهبری رسید و ابلاغ شده است و بنابراین اصلی‌ترین مأموریتی که ایشان برای دولت در صحنه داخلی و خارجی تبیین کردند و متصورند، اجرای این سیاست‌ها است.
یک نکته دیگری که ایشان با استناد به شعر حافظ اعلام کردند (با دوستان مروت؛ با دشمنان مدارا) در واقع این را به عنوان یکی از مبانی کاری خود بیان کردند. به نظرم در طول مناظره‌ها همین بحث‌ها مطرح بود که ایشان می‌گفتند که ما بایستی مشکلات را حل کنیم. مثلاً فرض بگیرید در مورد fatf یا در مورد تحریم‌ها و مورد رابطه خوب با دنیا و این چیزی که در چارچوب سیاست همسایگی که در دولت مرحوم شهید رئیسی در واقع به صورت برجسته مطرح شد و نتایج خوبی عملاً داشت، ایشان قطعاً این را ادامه خواهند داد و پیگیری می‌کنند. ولی در کل هم به نظرم تنظیم روابط در سطح جهانی به نحوی که ما در ارتباط با یک کشور به وضعیت اضطرار ناچاری روابط دچار نشویم، به این معنا که وقتی همه درها را یا ما ببندیم یا آن‌ها ببندند، مجبور شویم با یکی دو کشور دنیا با همه محدودیت‌ها و یا با همه ملاحظاتی که خود آن‌ها دارند و یا همه رابطه‌ها و پیوستگی‌هایی که آن‌ها با دنیا و ملاحظاتی برای آن‌که رابطه‌ها قطع نشود دارند.
به نظر می‌رسد که گشایشی در ارتباط با جهان از سوی ما مطلوب است اینکه دنیا چطور برخورد می‌کند و با همچین فرصتی که ایران به دنیا و به کشورهای مختلف می‌دهد که ما آماده هستیم که روابطمان رو بهبود ببخشیم و اگر سوء تفاهماتی چه در سطح منطقه و چه در سطح جهانی است را برطرف کنیم. به نظر می‌رسد که این یکی از کارهای اصلی دولت جناب آقای پزشکیان است.
در بعد مسائل منطقه‌ای، الان منطقه ما درگیر بحران‌های اساسی از جمله غزه است. به نظر شما تا چه اندازه امکان پیشرفت برای حل این چالش‌ها وجود دارد. شما رژیم صهیونیستی را از تمام حرف‌های ما استثنا کنید. رژیم صهیونیستی یک رژیمی است که نه مشروعیتی دارد و نه مقبولیتی در سطح دنیا دارد و از همه مهم‌تر اینکه در افکار عمومی دنیا حتی در دولت‌های غربی با نفرت از سیاست‌های این رژیم یاد می‌شود. بنابراین در دشمنی رژیم صهیونیستی به ویژه نخست وزیر این رژیم که الان روی کار است که حتی به نظر من در ادامه این کشتار و این نسل کشی مصلحت خود اسرائیل رو هم مد نظر نمی‌گیرد، بلکه مصلحت خود را مد نظر دارد، متفاوت است. رژیم‌صهیونیستی دشمنی‌اش را ادامه خواهد داد.
تلاش ما این است که اگر در دنیا گوش شنوایی برای فهم سیاست ما باشد، که این سیاست از ابتدای انقلاب و مبتنی بر نظریه امام خمینی رضوان الله تعالی علیه بوده است و مقام معظم رهبری آن را در دوره مسئولیتشان مبنی بر نه شرقی نه غربی ادامه دادند. یعنی ما نه سلطه می‌پذیریم و نه به دنبال سلطه بر جهان هستیم و نه به دنبال رفتن به قطب و محور شرق هستیم و نه به دنبال پیوستن به محور و قطب غرب هستیم. ما به دنبال این هستیم که استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی را حفظ کنیم.
این تئوری ما است و در طول ۴۰ سال گذشته تلاش کردیم با همه مشکلاتی که در داخل و خارج داشتیم و علی‌رغم همه پیوستگی و یا چسبندگی برخی به این سیاست‌های و یا وادادگی در مقابل این سیاست‌ها، بالاخره ما دنبال اجرایی کردن این سیاست‌ها بودیم حالا ممکن است برخی در بعد استقلال خیلی بیشتر و پررنگ‌تر حضور و ظهور پیدا می‌کردند و برخی در بعد آزادی. ولی آن چیزی که از جمهوری اسلامی است، استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی است که یک نظام اسلامی مبتنی بر رأی مردم است.
بنابراین من به نظرم می‌رسد که آن چیزی که آقای پزشکیان در سطح جهانی مطرح کردند، عبارت است از یک نظریه خالص انقلاب اسلامی است که مبتنی بر آن در داخل وحدت، اتفاق و وفاق داشته باشیم و در خارج تلاش کنیم که روابطمان را با همه گسترش دهیم، سو تفاهم‌ها را رفع کنیم، تحریم‌ها را بزداییم و با ساز و کارهای جهانی که مخالف استقلال و آزادی ما نیست، همراهی و همکاری کنیم.
* آقای به چالش‌های بین المللی و منطقه‌ای اشاره شد به نظر شما برنامه پزشکیان تا چه اندازه قابلیت مانور در مقابل این موضوعات را دارد؟
موسوی: سیاست خارجی کشورها عموماً کمتر دستخوش تغییر می‌شود. اگر ما سیاست خارجی را یک استراتژی کلان در نظر گیریم که کشورها با توجه به شرایط، قدرت ملی، ژئوپولیتیک و بقیه مولفه‌هایی که ناگزیر به اجرای آن هستند با تغییر دولت‌ها عموماً این سیاست خارجی تغییر نخواهد کرد. اما شیوه اجرای سیاست خارجی که ما اسم آن را دیپلماسی می‌گذاریم، دیپلماسی یک فن و یک هنر است که ما چگونه آن سیاست خارجی را اجرا کنیم. شاید در این موضوع مثلاً قدری دیپلمات‌های مختلف یا دولت‌هایی که بر سرکار می‌آیند، در روش اجرا تفاوت داشته باشد اما هدف و آن استراتژی اصلی و کلام را گم نخواهد کرد.
آنچه که از برنامه‌های آقای عراقچی برداشت کردم و همچنین از فرمایشات جناب آقای پزشکیان در زمان مناظرات و در روز تحلیف و تنفیذ ایشان تاکید داشتند، راه صحیح و به اصطلاح درست، اجرای آن سیاست‌های اصلی کلان نظام در حوزه سیاست خارجی را تعامل دانستند و این تعامل قطعاً به معنی وادادگی یا مثلاً سازش نخواهد بود. همانطور که دیدید مواضع محکم ایشان در خصوص منطقه و در خصوص مقاومت نشان داد که به هر حال سیاست کلی نظام در این خصوص به چه شکلی است. اما شعار اصلی ایشان که وفاق در داخل و تعامل با خارج است ایجاب می‌کند که در اجرای سیاست خارجی، نوعی دیپلماسی را در پیش بگیریم که به اصطلاح راه حل محور باشد و بتواند برای چالش‌هایی که صحبت کردیم، راه حل پیدا کند که من فکر می‌کنم با توجه به تجربیات شخصی آقای عراقچی میسر باشد. ایشان دوجانبه کار هستند یعنی به تعبیر دوستان وزارت خارجه ما، هم بین‌المللی‌چی و هم یک مذاکره کننده ارشد هستند. ایشان یک فرد جامعی هستند. شما اگر سوابق ایشان را نگاه کنید در حوزه دو جانبه معاون آسیا بودند، در فنلاند سفیر بودند و در کار دوجانبه نیز معاون بین الملل بودند و این اواخر هم که ایشان در مذاکرات هسته‌ای در کنار آقای ظریف ایشان شخصیت مستقلی به عنوان مسئول تیم کارشناسی در مذاکرات حضور داشتند. از مقطعی ایشان مذاکره کننده ارشد بودند.
*عنوان برنامه آقای عراقچی فراگیر، فعال و اثرگذار است، لطفاً در خصوص موضوع فراگیر توضیح بفرمائید.
موسوی: البته می‌توانم استنباط شخصی خود را طرح کنم. فراگیر به معنی اینکه شامل همه مناطق جهان شود و شامل همین موضوعات سیاست خارجی است. اینکه نگاه متوازk و به اصطلاح فراگیری به همه موضوعات داشته باشیم. یک نکته در برنامه‌های آقای عراقچی وجود دارد که رفع شرافتمندانه تحریم‌ها بود. این خیلی نکته درستی است. به هر حال نظام هم این جمع بندی را دارد که بایستی در همان چارچوب اصول اساسی عزت، حکمت و مصلحت کارها جلو رود و وضعیتی باشد که از تجربیات گذشته استفاده کنیم. این تجربیات نیز تجربیاتی است که به هر حال غرب و طرف ما، خودش را نشان داده است. همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند، ما بنا بود غرب را امتحان کنیم و ببینیم چند مرده حلاج است. ما با دنیا و غربی‌ها شاید پرونده زیاد داشته باشیم اما همانطور که مستحضر هستید پرونده هسته‌ای سنگ محکی بود که خود مقام معظم رهبری نیز فرمودند ببینیم این‌ها چکار می‌کنند. اگر توانستند راه بیایند و اعتماد جمهوری اسلامی ایران را جلب کنند و به تعهدات خودشان عمل کنند، طبیعتاً می‌شد باب گفتگو را با آن‌ها در سایر مسائل نیز باز کرد که متأسفانه رفوزه شدند و موفق نشدند و موفق نشدند اعتماد ملت ایران را جلب کنند و امیدوارم که در دولت آینده با فنونی که بلد هستند و شگردهایی که بلد هستند با اجماعی که در داخل کشور شکل خواهد گرفت و حمایت‌هایی که از خط مشی اصیل سیاست خارجی کشور خواهد شد، دولت آینده بتواند بر این مشکلات فائق آید.
*شما برنامه آقای عراقچی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
دهقانی: به نظرم می‌رسد که یکی از بهترین پیشنهادهای جناب آقای پزشکیان در بین وزرای فهرست پیشنهادی، وزیر خارجه پیشنهادی است. به دلیل اینکه ایشان، تمام تحصیلاتش در ارتباط با موضوع است و هم تقریباً تمام عمر کاری خود را در این خصوص گذرانده است. ممکن است بعضی از افرادی که در این دولت و چه در دولت‌های قبلی پیشنهاد می‌شدند، ارتباط کاری و یا ارتباط تحصیلی آنان تا این حد هماهنگ و منطبق نبود.
ایشان در سه سال گذشته که به عنوان مشاور آقای امیرعبداللهیان حضور داشتند و هم دبیر شورای راهبردی روابط خارجی بودند. یعنی ارتباطی که با امیر عبداللهیان داشت یکی از نزدیک‌ترین ارتباط‌ها با ایشان بود.
به نظرم یک نقطه مثبت برای وزارت خارجه و به طور کلی برای دولت است. از آن طرف آن چیزی که عنوان فراگیر در برنانه‌های ایشان وجود دارد لازم است یک نکته به فرمایشات آقای موسوی اضافه کنم و آن این است که به نظرم می‌رسد شاید این اشاره‌ای به این باشد که بعضاً می‌گفتند که شما مثلاً فکر می‌کنید فقط بایستی از دیپلماسی استفاده کنید و از میدان استفاده نکنید. البته نادرست بود ولی من دیدم که در کمیسیون مجلس تصریح کردند که از میدان و دیپلماسی هر دو برای منافع جمهوری اسلامی ایران بهره خواهند گرفت. شاید فراگیری از این حیث هم باشد. ولی به طور کلی هر وزیری و یا هر دولتی که فکر کند که مثلاً فقط به غرب نگاه کند و یا فقط به شرق نگاه کند یا فقط به مسائل اقتصادی یا مسائل سیاسی توجه کند و یا صرفاً بخواهد از طریق میدان یا مذاکره کارها را حل کند، اشتباه است. در واقع ترکیب مناسب این‌ها است که می‌تواند با توجه به شرایط جغرافیای سیاسی، جمهوری اسلامی ایران را بهره‌مند کند. به نظرم این نکته در برنامه‌ی آقای عراقچی وجود دارد.
* دهقانی اشاره‌ای به دیپلماسی و میدان داشتند؛ با شناختی که از آقای عراقچی داریم به نظر ایشان می‌تواند این هماهنگی را بین میدان و دیپلماسی برقرار کنند؟
موسوی: نکته خوبی اشاره کردید. هیچ کشوری نمی‌تواند بدون پشتوانه قوی نظامی، دیپلماسی خود را جلو ببرد. اکثر کشورهایی که در دنیا در دیپلماسی و سیاست خارجی خود حرفی برای گفتن دارند، مستحضر به پشتوانه‌ای است که مهم‌ترینش همین قدرت نظامی است و در مرحله بعدی، قدرت اقتصادی را می‌توانیم به آن اضافه کنیم. ما هم با توجه به شرایط ویژه که به عنوان جمهوری اسلامی ایران و به عنوان کشوری که در منطقه حرفی برای گفتن داریم حتماً این هم افزایی بین میدان و دیپلماسی و پشتوانگی دیپلماسی و میدان برای دیپلماسی ما لازم است و به این شکی نیست. در دولت‌های مختلف این اتفاق با نوساناتی افتاده است. اما به نظر من آقای عراقچی با توجه به سبقه، روحیه و اعتقاداتی که در این سال‌ها در ایشان دیدیم، بهرحال ایشان یک بسیجی در زمان جنگ بودند و عمیقاً به این پشتوانه معتقد است.
وقتی می‌توانیم در مقابل دولت‌های خارجی و عرصه‌های مختلف عرض اندام کنیم که پشتوانه‌ای را احساس کنیم و این پشتوانه به نظر من میدان است.
در برنامه‌های آقای عراقچی به نظر من هیچ تقابلی میان میدان و دیپلماسی نمی‌بینید و البته عملاً هم جای تقابل نیست. به هر حال یک ابزار است که بتوانیم هدف اصلی که منافع ملی و امنیت ملی است را تحویل بگیریم و من فکر می‌کنم در این زمینه هم الحمدالله یک هم‌افزایی خوبی صورت خواهد گرفت.
به عنوان موضوع آخر چند گزاره نام می‌برم و لطفاً نظرتان را خلاصه بفرمائید؛
*شهید امیرعبداللهیان
موسوی: یک آدم پای کار، مهربان، زیرک، خلاصه دیپلمات انقلابی.
دهقانی: وزیر رفیق باوفا.
*ایرانیان خارج از کشور.
موسوی: سرمایه ما، سرمایه ملی ما هستند که اگر درست به آنان نگاه و توجه شود هم می‌توانیم مهاجرت معکوس به ایران داشته باشیم هم اینکه در آنجا از ظرفیت ویژه آنان استفاده کنیم.
دهقانی: پاره‌ای از وطن.
*رژیم صهیونیستی
موسوی: نمی‌توانم از آن به عنوان یک موجودیت نام ببرم چون موجودی نیست. یک وهمی که به زودی، زدوده خواهد شد.
دهقانی: ساعت شنی رو به انتها
*سیاست همسایگی:
دهقانی: یکی از اولویت‌های شایسته هر یک از دولت‌های ما در سیاست خارجی.
موسوی: سیاست همسایگی اولویت که نه بلکه یک ابر اولویت برای جمهوری اسلامی ایران باید باشد. کمتر کشوری داریم که ۱۵ کشور همسایه پیرامون خود داشته باشد. کشوری که ۱۵ همسایه دارد، اگر بتواند روابط خوب با آنان داشته باشد و روابطش را خوب تنظیم کند، امنیت ملی خود را تضمین کرده است هم تحریم ناپذیر خواهد بود.
*فلسطین
دهقانی: غم امت و مایه سرشکستگی دولت‌های سازشکار. پرونده مظلومیت یک ملت و نقطه افتخار مقاومت.
موسوی: قضیه الشرفاء