به گزارش خبرنگار مهر، انتخاب رشته دانشگاهی، اولین و شاید مهم‌ترین گام در تعیین مسیر شغلی است و در نظام آموزشی ایران دانش‌آموزان مجبور به این انتخاب مهم در سنین پایین هستند. دانش‌آموزان برای انتخاب رشته معمولاً با اتکا به تجربه و دانش محدود اطرافیانشان رشته انتخاب می کنند یا به مشاوران آموزشی پناه می برند که براساس رتبه پذیرفته شدگان سال قبل انتخاب رشته می کنند. برآیند این راه‌حل‌ها منجر به شرایطی شده است که بخش زیادی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها از انتخاب رشته خود ناراضی هستند.
در گزارش «راهنمای انتخاب رشته؛ با نگاه به شرایط بازار کار» که در روزهای اخیر توسط یک پلتفرم حوزه کاریابی منتشر شده است، با تحلیل نظرات هزاران نفر از فارغ‌التحصیلان رشته‌ها و دانشگاه‌های مختلف، میزان رضایت افراد از رشته و دانشگاه محل تحصیلشان و همچنین وضعیت دانشگاه‌ها و رشته‌های مختلف از نظر میزان اشتغال، مورد بررسی قرار گرفته است.
در تهیه این گزارش، جهت بررسی رضایت افراد از رشته تحصیلی و دانشگاه، پرسش‌نامه رضایت تحصیلی و پرسش‌نامه حقوق و دستمزد استفاده شده است و همچنین میزان اشتغال فارغ‌التحصیلان رشته‌ها و دانشگاه و همچنین تاثیر رشته و دانشگاه بر درآمد افراد از «رزومه‌های ساخته‌شده در سایت جاب‌ویژن» مورد سنجش قرار گرفته است. نظرسنجی حقوق و دستمزد در اسفند ۱۴۰۲ و نیمه اول فروردین ۱۴۰۳ اجرایی شده و نظرسنجی توسط ۹۵ هزار و ۷۰۱ نفر تکمیل شده است.
نزدیک به ۶۰ درصد فارغ‌التحصیلان از انتخاب تحصیلی خود ناراضی‌اند
بر اساس نتایج به‌دست آمده از این بررسی‌ها حدود ۶۰ درصد از فارغ‌التحصیلان از انتخاب تحصیلی خود ناراضی‌اند. به طور مشخص مهم‌ترین دلایل نارضایتی میان فارغ‌التحصیلان، دلایل مرتبط با بازار کار است.
«نبود فرصت‌های شغلی مناسب با درآمد کافی»، خیلی بیشتر از «عدم تناسب با علایق و روحیات» عامل نارضایتی افراد از انتخاب رشته تحصیلی است. همچنین در مورد رضایت از دانشگاه محل تحصیل، «عدم تسهیل ورود به بازار کار» در مقایسه با «سطح علمی اساتید»، «کیفیت دروس» یا «عدم وجود امکانات رفاهی» عامل بسیار مهم‌تری است.
در این گزارش عنوان شده است که نداشتن شغل مرتبط با تحصیل موجب نارضایتی از تحصیل می‌شود؛ به طور که نارضایتی از تحصیلات دانشگاهی میان افرادی که مشاغل نامربوط با تحصیلات دارند، ۲.۵ برابر بیشتر از سایر افراد است.
بر اساس نظرسنجی‌های انجام شده میزان رضایت فارغ‌التحصیلان از انتخاب رشته خود، با فرصت شغلی موجود برای آن رشته ارتباط مستقیم دارد. در رشته‌هایی که فرصت شغلی فراوانی برای آن‌ها وجود دارد، فارغ‌التحصیلان نیز عموماً رضایت بالایی از انتخاب رشته خود دارند. اغلب فارغ‌التحصیلانی که از انتخاب رشته خود ناراضی‌اند، اگر به عقب برگردند یکی از رشته‌هایی را که به لحاظ بازار کار پرتقاضا هستند را انتخاب می‌کنند.
یافته‌های این بررسی‌ها نشان می‌دهد که با افزایش حقوق ماهیانه رضایت از رشته تحصیلی و دانشگاه محل تحصیل، به طور پیوسته زیاد می‌شود که حاکی از نقش پررنگ درآمد افراد در رضایت آن‌ها از رشته تحصیلی است. در این گزارش عنوان شده است که افرادی که در آستانه انتخاب رشته تحصیلی هستند، در انتخاب رشته و در انتخاب دانشگاه باید بیش از هر عامل دیگیری به وضعیت اشتغال و درآمد فارغ التحصیلان آن رشته و دانشگاه توجه کنند.
از هر ۱۰ نفر، ۶ نفر از رشته یا دانشگاه خود ناراضی‌اند
بررسی‌های این گزارش نشان می‌دهد که به طور متوسط از هر ۱۰ نفری که تحصیلات دانشگاهی دارند، ۶ نفر از رشته یا دانشگاه خود ناراضی هستند و چند سال از بهترین سال‌های زندگی‌شان را در مسیری گذرانده‌اند که نتجه مورد انتظارشان را نداشته است.
به طور متوسط تنها ۴ نفر از انتخاب تحصیلی خود (هم رشته و هم دانشگاه رضایت دارند. ۲۴ درصد از فارغ‌التحصیلان هم از انتخاب رشته و هم از انتخاب دانشگاه ناراضی بودند. یعنی از هر چهار نفری که تحصیلات دانشگاهی دارند، یک نفر از تحصیلات خود نارضایتی کامل دارند. این سطح از نارضایتی نشان می‌دهد که روش‌های انتخاب رشته در میان دانش‌آموزان نیاز به بازنگری دارد.
نبود بازار کار برای رشته و عدم تسهیل ورود به بازار کار توسط دانشگاه از نظر فارغ‌التحصیلان مهم‌ترین دلایل نارضایتی از تحصیل هستند.
افراد بیکار نارضایتی به مراتب بیشتری از تحصیلاتشان دارند که نشان‌دهنده اهمیت بازار کار در رضایت از انتخاب تحصیلی است.
بیش از ۶۰ درصد فارغ‌التحصیلانی که شغل ندارند از تحصیل خود ناراضی هستند. فارغ‌التحصیلانی که بعد از چندین سال تحصیل موفق به پیدا کردن کار نشده‌اند، دلیل بیشتری برای تردید در انتخاب خود دارند.
در میان فارغ‌التحصیلان شاغل، افرادی که در بخش خصوصی فعالیت می‌کنند از انتخاب‌های خود رضایت بیشتری دارند و ۶۴ درصد از فارغ‌التحصیلان شاغل در بخش خصوصی از انتخاب تحصیلی خود راضی هستند.
طبق یافته‌های این گزارش در شرایطی که فرد به دلیل نبود بازار کار مجبور به فعالیت در شغل نامرتبط با رشته خود می‌شود، نارضایتی تحصیلی ۲.۵ برابر بیشتر است.
طبق یافته‌های به‌دست‌آمده، افرادی که درآمد بیشتری دارند، رضایت بیشتری از انتخاب رشته و دانشگاه خود دارند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که افرادی که از رشته‌های خود ناراضی هستند، اگر به گذشته برگردند یکی از رشته‌های با بازار کار خوب را انتخاب می‌کنند.
رشته‌هایی که بازار کار و سطح درآمد مناسب‌تری دارند، مانند کامپیوتر/ فناوری اطلاعات، مدیریت، مالی/ حسابداری و مهندسی صنایع، در صدر انتخاب‌های رشته جایگزین افراد هستند. این رشته‌ها اغلب همان رشته‌های تحصیلی هستند که فارغ‌التحصیلان آن‌ها نیز رضایت بالایی از انتخاب آن دارند.
در حالی که پزشکی، دندان‌پزشکی و داروسازی در رتبه دوم لیست انتخاب‌های جایگزین افراد قرار دارند، بیش از ۶۰ درصد دانش‌آموختگان این رشته‌ها از انتخاب رشته خود ناراضی هستند که شاید ناشی از باورهای نه‌چندان نزدیک به واقعیتی باشد که در جامعه در مورد این رشته‌ها شکل‌گرفته است.
ناسازگاری سیستم آموزشی با نیازهای بازار کار
منطبق نبودن ظرفیت سیستم آموزشی با نیازهای بازار کار منجر به کمبود فارغ‌التحصیلانی با تحصیلات مرتبط در تعداد قابل‌توجهی از مشاغل پر تقاضا و مهم شده است.
اغلب گروه‌هایی که بالاترین نرخ نیروی کار با تحصیلات نامرتبط را دارند، گروه‌های شغلی پر تقاضا و مهمی هستند. به نظر می‌رسد در مورد تعدادی از مشاغل پر تقاضا یا رشته دانشگاهی متناظری وجود ندارد و یا اینکه دانش‌آموزان هنگام انتخاب رشته با این مشاغل و مسیر تحصیلی مورد نیاز آن‌ها آشنایی ندارند.
کدام رشته‌ها و دانشگاه‌ها بازار کار بهتری دارند؟
بر اساس یافته‌های این گزارش رشته‌های کامپیوتر/فناوری اطلاعات، مهندسی مکانیک و مهندسی صنایع برترین رشته‌های گروه ریاضی از نظر معیارهای رضایت فارغ‌التحصیلان، درآمد و بازار کار رشته هستند. در میان رشته‌های گروه انسانی نیز رشته‌های مدیریت/کسب و کار، مالی و حسابداری و حقوق برترین رشته‌ها هستند.
در بخش دیگری از این گزارش دانشگاه‌ها بر اساس ملاک‌های «تاثیر دانشگاه بر حقوق فارغ‌التحصیلان»، «رضایت فارغ‌التحصیلان»، «اشتغال مرتبط با تحصیل»، «رتبه‌بندی جهانی کیو.اس» و «میانگین آخرین رتبه قبولی در دانشگاه» رتبه‌بندی شدند.
بر این اساس؛ دانشگاه‌های صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر، تهران، علم و صنعت، شهید بهشتی، شیراز، صنعتی اصفهان، صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، تبریز و علامه طباطبائی برترین دانشگاه‌های ایران هستند.
فارغ‌التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف ۴۲ درصد بیشتر حقوق می‌گیرند
دانشگاه صنعتی شریف به عنوان برترین دانشگاه در این رتبه‌بندی، از نظر رضایت فارغ‌التحصیلان از دانشگاه امتیاز ۴.۲ از ۵ را کسب کرده و در این شاخص رتبه ۲ را در میان ۴۲ دانشگاه کسب کرده است.
فارغ‌التحصیلان این دانشگاه ۴۲ درصد بیشتر از سایر فارغ‌التحصیلان با شرایط مشابه حقوق می‌گیرند.
این دانشگاه در شاخص میزان اشتغال مرتبط رتبه ۴ از ۴۲ را کسب کرده و ۴۲ درصد از فارغ‌التحصیلان این دانشگاه در مشاغل مرتبط با رشته تحصیلی خود مشغول به کار هستند.
رتبه اول دانشگاه امیرکبیر از نظر رضایت فارغ‌التحصیلان
دانشگاه صنعتی امیرکبیر رتبه دوم را در این رتبه‌بندی کسب کرده است و از نظر رضایت فارغ‌التحصیلان امتیاز ۴.۴ از ۵ را کسب کرده و در این شاخص رتبه اول را در میان ۴۲ دانشگاه کسب کرده است.
فارغ‌التحصیلان این دانشگاه ۳۰ درصد بیشتر از سایر فارغ‌التحصیلان با شرایط مشابه حقوق می‌گیرند.
این دانشگاه در شاخص میزان اشتغال مرتبط رتبه ۹ از ۴۲ را کسب کرده و ۶۱ درصد از فارغ‌التحصیلان این دانشگاه در مشاغل مرتبط با رشته تحصیلی خود مشغول به کار هستند.
رتبه دانشگاه تهران از نظر میزان اشتغال مرتبط
در این رتبه‌بندی دانشگاه تهران رتبه سوم را دارد. این دانشگاه از نظر رضایت فارغ‌التحصیلان امتیاز ۴.۲ از ۵ را کسب کرده و در این شاخص رتبه سوم را در میان ۴۲ دانشگاه کسب کرده است.
فارغ‌التحصیلان این دانشگاه ۲۳ درصد بیشتر از سایر فارغ‌التحصیلان با شرایط مشابه حقوق می‌گیرند.
این دانشگاه در شاخص میزان اشتغال مرتبط رتبه ۱۴ از ۴۲ را کسب کرده و ۵۹ درصد از فارغ‌التحصیلان این دانشگاه در مشاغل مرتبط با رشته تحصیلی خود مشغول به کار هستند.
محدودیت‌های گزارش
به دلیل محدودیت در داده‌های موجود، راهنمای انتخاب رشته بیشتر ناظر بر رشته‌های گروه ریاضی و برخی از رشته‌های علوم انسانی است و چون بخش زیادی از دانشگاه‌های کشور مانند دانشگاه تهران، شهید بهشتی و ... گروه‌های متفاوتی از رشته‌ها را ارائه می‌دهند، امکان تفکیک دانشگاه‌های به یک گروه مشخص وجود ندارد و دانشگاه یک رتبه‌بندی دارند که شامل دانشگاه‌های صنعتی و جامع است.
این گزارش ناظر بر ملاک‌های عمومی رضایت از دانشگاه و رشته و تاثیر آن بر حقوق و اشتغال است و ملاک‌های فردی را بررسی نمی‌کند.
این گزارش با توجه به بازار کار بخش خصوصی تهیه شده و ارقام و آمار مرتبط با وضعیت اشتغال فارغ‌التحصیلان تنها ناظر به افرادی است که در بخش خصوصی مشغول به کار هستند.
گزارش کامل انتخاب رشته جاب ویژن را اینجا ببینید.