امیر موسی رضایی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: سو مصرف مواد افیونی یا مواد مخدر از مهمترین مشکلات دنیای کنونی است و به طور مستقیم بر کیفیت خواب افراد تأثیر می‌گذارد.
وی با اعلام اینکه در ایران، شیوع این اختلال در حال افزایش است و به گواه تحقیقات صورت گرفته، تقریباً سه برابر بیشتر از شیوع جهانی است، افزود: سوءمصرف مواد افیونی عامل اصلی در اختلالات خواب است که متأسفانه منجر به سوءمصرف بیشتر مواد مخدر می‌شود. طبق آمار اختلالات خواب، حدود ۷۵ تا ۸۴ درصد از افراد مبتلا به سو مصرف مواد مخدر و همچنین افراد در حال ترک اعتیاد را دربر می‌گیرد.
عضو هیأت علمی گروه سلامت بزرگسالان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بیان داشت: امروزه برای تسهیل فرآیند ترک اعتیاد و کاهش احتمال بازگشت مجدد به اعتیاد، در مراکز درمانی، از درمان نگه دارنده با متادون (نوعی داروی مخدر با اثرات سو کمتر) طبق پروتکل‌های خاص و زیرنظر پزشک، استفاده می‌شود. اگرچه فواید متادون برای بیماران واضح است، اما به عنوان یک عارضه جانبی، اکثر این بیماران کیفیت پایین خواب را تجربه می‌کنند. این اختلالات خواب به جای عادی شدن با زمان، در طول درمان ادامه می‌یابد، یه طوری که بیش از سه چهارم بیماران تحت درمان ترک، دارای انواع اختلالات خواب هستند.
موسیرضایی افزود: اگرچه انواع روش‌های درمانی دارویی برای بیماران تجویز می‌شود ولی به دلایلی همچون اثرات جانبی قابل توجه، اثرات درمانی پایین، تداخل دارویی و تبعیت از درمان پایین در این گروه از بیماران، تیم تحقیق وی برآن شدند تا به کمک یک روش مراقبتی پرستاری غیردارویی بهبود کیفیت خواب را برای بیماران در حال ترک اعتیاد، به ارمغان بیاورند.
موسیرضایی ادامه داد: در میان مدل‌های مراقبتی پرستاری، مدل مراقبتی پرستاری سازگاری یکی از مدل‌های کارآمد، ساده و مقرون به صرفه در حذف و یا تعدیل رفتارهای ناسازگار یا همان مشکلات بیماران است. این مدل مراقبتی بر تصحیح تعاملات بین انسان و محیط تأکید دارد.
وی اضافه کرد: همچنین، عملکرد بیمار را به عنوان یک کل در نظر می‌گیرد و به بیمار کمک می‌کند تا درمان بیماری را از طرق مختلف، مانند آموزش بهداشت، ارتباط فعال و مشاوره روانشناختی کامل کند.
موسیرضایی اذعان داشت: دستکاری محرک‌های زندگی بیمار، طی برنامه مراقبتی، افزایش سازگاری و در نتیجه کنترل بهتر بیماری را سبب می‌شود. مهمترین خصوصیت این مدل پرستاری، درگیرکردن بیمار و حتی خانواده وی، در انجام رفتارهای سازگار با بیماری مزمن و شرکت فعالانه بیمار در این فرآیند است.
بهبود اختلالات خواب معتادان تحت درمان با «روی»
وی افزود: مطالعه حاضر به عنوان اولین مطالعه تحقیقاتی در ایران با هدف تعیین تأثیر برنامه مراقبت پرستاری مبتنی بر الگوی سازگاری «روی» بر کیفیت خواب بیماران تحت درمان نگه دارنده با متادون انجام شد تا با کاهش، تغییر یا تعدیل محرک‌های رفتاری نامؤثر، این بیماران، کیفیت خواب بهتری را تجربه کنند.
این محقق و پژوهشگر دانشگاه علوم پزشکی اصفهان خاطرنشان کرد: پس از اخذ کلیه مجوزهای لازم از کمیته علمی و اخلاق پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و ثبت مطالعه حاضر در مرکز ثبت کارآزمایی های بالینی ایران، مطالعه حاضر در مدت سه ماه بر روی ۶۰ بیمار مبتلا به سو مصرف مواد افیونی تحت درمان نگهدارنده با متادون مقیم یکی از مراکز کاهش آسیب اعتیاد شهر اصفهان انجام شد.
وی گفت: نمونه‌های پژوهش به روش در دسترس انتخاب و وارد مطالعه شدند و در دو گروه ۳۰ نفری مداخله و کنترل (شاهد) تخصیص داده شدند. در ابتدای مطالعه، با استفاده از پرسش نامه کیفیت خواب پیتزبرگ کیفیت خواب شرکت کنندگان در مطالعه، ارزیابی گردید.
این محقق و پژوهشگر گفت: در مطالعه حاضر در گام نخست رفتارها در چهار حیطه نیازهای فیزیولوژیک (، ایفای نقش، درک از خود و تعلق و استقلال بر مبنای مشاهده، مصاحبه و اندازه گیری ارزیابی و سپس رفتارهای ناسازگار مشخص گردید. بعد از آن محرک‌ها در ارتباط با رفتارهای ناسازگار تعیین شد. پس از تکمیل فرم بررسی و شناخت بر اساس الگوی سازگاری «روی» مشکلات استخراج شده (تشخیص‌های پرستاری) و اهداف مشخص و با همکاری مداوم پرستار و بیمار اولویت بندی گردیدند.
وی اظهار داشت: بعد از آن مراقبت‌های پرستاری لازم برای دست یابی به اهداف مورد نظر مشخص گردید. در واقع مراقبت‌های پرستاری در برگیرنده مداخلاتی می‌باشد که در آن‌ها محرک‌های رفتار ناسازگار، تغییر یا تعدیل می‌شوند تا زمانی که محرک اصلی در مسیر سازگاری اشخاص قرار بگیرد. در این مرحله براساس نیازهای
بیماران مداخلات به صورت فردی یا گروهی (فعالیت‌ها یا آموزش‌های فردی یا گروهی) و در صورت نیاز ارجاع به متخصص انجام شد.
در مطالعه حاضر بر اساس رفتار نامؤثر شناسایی شده (الگوی خواب نامناسب) و شناسایی محرک‌های که منجر به این پاسخ رفتاری نامؤثر بیماران می‌شود، مداخلاتی در قالب برنامه‌ای مدون طراحی و اجرا گردید.
موسیرضایی اظهار داشت: نتایج مطالعه حاضر نشان داد که در گروه مداخله در مقایسه با گروه شاهد، میانگین نمره کل اختلال کیفیت خواب بعد از مداخله کاهش معنی داری داشته است، به این معنی که کیفیت خواب گروه دریافت کننده مراقبت پرستاری بر اساس الگوی "روی" بهبود یافته است. بنابراین، این مدل می‌تواند چارچوب مناسبی برای ارائه مراقبت، از این قبیل بیماران فراهم کند.