خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: شهادت مهمان عزیز جمهوری اسلامی ایران شهید اسماعیل هنیه و فرمانده نظامی حزب الله لبنان شهید فؤاد شکر، حوادث بسیار مهمی بودند که از ابعاد گوناگون قابل بررسی است. ترور همزمان دو فرمانده بزرگ جبهه مقاومت، از یک برنامه ریزی هماهنگ در باند تبهکار اسرائیلی-آمریکایی خبر می‌دهد.
ترور شهید فؤاد شکر در عصر روز سه شنبه ۹ مرداماه و ترور شهید هنیه در اولین ساعات بامداد روز چهارشنبه ۱۰ مردادماه ۱۴۰۳ مطابق با ۳۱ جولای ۲۰۲۴ رخ داد. کارشناسان امنیتی و سیاسی معتقدند که نتانیاهو در سفر اخیر خود به آمریکا که بین روزهای ۱ تا ۷ مردادماه برابر با ۲۲ تا ۲۸ جولای صورت گرفت، آمریکا را از تصمیم خود در مورد ترورهای اخیر آگاه ساخته و این ترورها با هماهنگی آمریکا صورت گرفته است. اما آیا از طریق آمار و اطلاعات اقتصادی نیز می‌توان شواهدی در این خصوص به دست آورد؟
ارزش سهام شرکتهای جنگ افزارسازی بزرگ آمریکا، در طی یک هفته منتهی به ترور شهیدان هنیه و شهید فؤاد شکر، افزایشی سریع و هیجانی را تجربه کرد. آیا افزایش جهشی ارزش سهام این شرکتها ارتباطی با ترورهای مذکور داشته است؟ در این گزارش سعی داریم این موضوع را به دقت بررسی کنیم.
افزایش سریع ارزش سهام سه شرکت جنگ افزارسازی آمریکا قبل از وقوع ترورهای اخیر (اعداد برحسب دلار است)
اکثر قریب به اتفاق حوادث سیاسی، نظامی، امنیتی در نهایت تأثیر خود را بر روی قیمت کالا و خدمات خواهند گذاشت. ارتباط بین اقتصاد و سیاست یک معادله مستقیم دوسویه است که با بررسی تغییرات هریک از طرفین معادله می‌توان تغییرات طرف دیگر را تحلیل نمود. یک نمونه واضح از این تأثیرات، سقوط شاخص بورس‌های جهان پس از ترور شهید هنیه و تصمیم جمهوری اسلامی ایران مبنی بر گرفتن انتقام سخت از این جنایت است.
در زیر نمودار تغییر دو شاخص مهم اقتصادی پس از ترور شهید هنیه نمایش داده شده است. این تغییرات از آغاز ۳۱ جولای تا انتهای ۵ آگوست برای ۴ روز کاری بررسی شده اند. در تمام تصاویر موجود در این گزارش، هریک از مستطیل‌های عمودی که کَندِل نامیده می‌شوند، نشانگر تغییرات قیمت در یک روز کاری است. کَندِل های قرمز نزولی و کَندِل های خاکستری صعودی هستند.
تغییرات شاخص Nasdaq۱۰۰، ایالات متحده امریکا، برحسب دلار
تغییرات شاخص Dow Jones Industrial Average ، ایالات متحده امریکا ، برحسب دلار
با بررسی نمودارهای فوق به خوبی درک خواهد شد که سیاست و اقتصاد ارتباط مستقیمی با یکدیگر دارند. با تحلیل شاخص‌های اقتصادی می‌توان تا حدودی با تصمیمات سیاسی، امنیتی، نظامی پشت پرده اقتصاد آشنا شد و آنها را تحلیل و بررسی نمود. اکنون می‌خواهیم نمودار تغییرات ارزش سهام شرکتهای نظامی جهان، در یک هفته قبل از ترور شهید هنیه را بررسی کنیم و ببینیم که آیا تغییرات معناداری در این نمودارها قابل رؤیت است یا خیر.
لیست شرکتهای بزرگ جنگ افزارسازی جهان را براساس فهرست اعلام شده از سوی انستیتو بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم که به اختصار SIPRI نامیده می‌شود، انتخاب می نمائیم. طبق رده بندی این مؤسسه برای سال ۲۰۲۲، شرکتهای زیر بیشترین درآمد تسلیحاتی را در جهان داشته‌اند.
اکنون تغییرات ارزش سهام سه مورد از شرکتهای فوق، قبل و بعد از ترور شهید اسماعیل هنیه و شهید فؤاد شُکُر را مرور می نمائیم.
نمودار ارزش سهام شرکت Lockheed Martin
نمودار ارزش سهام شرکت Raytheon Technologies
نمودار ارزش سهام شرکت Northrop Grumman
در جدول زیر، تغییرات ارزش سهام سه شرکت مذکور قبل و بعد از ترور شهید اسماعیل هنیه و شهید فؤاد شُکُر، خلاصه شده است.
شاخص‌هایی مانند قیمت طلا، نفت یا دلار، به دلیل انبوه بی‌شماری از معامله گران آنها که در سراسر جهان هستند، دائماً در حال تغییر و نوسان بوده و یک گروه محدود و کوچک نمی‌توانند بر تغییرات آنها تأثیر جدی بگذارند. اما ارزش سهام شرکتها به تصمیمات عده معدودی از سهامداران بزرگ و اصلی وابسته است. علی الخصوص در مورد سهام شرکتهای نظامی و جنگ افزارسازی این مسئله پررنگ‌تر است. تغییرات سهام شرکت‌هایی مانند لاکهید مارتین یا ریتون (Raytheon)، به طور کامل وابسته به اخبار و اطلاعات محرمانه‌ای است که به اطلاع معدود سهامداران پرقدرت و ذی‌نفوذ آنها می‌رسد.
اکنون می‌خواهیم بررسی کنیم که در یک هفته قبل از ترور شهید هنیه و شهید فؤاد شکر، چه وقایع مهمی رخ داده که این تغییرات را سبب شده است. خصوصاً آن که بطور همزمان ارزش سهام شرکتهای مذکور افزایش یافته است.
در این خصوص چند واقعه مهم قابل بررسی است.
اولین گزینه جنگ اوکراین است. به دلیل مصرف زیاد تسلیحات در این جنگ، قطعاً بازار شرکتهای جنگ افزارسازی رونق یافته است. منتهی جنگ اوکراین پدیده جدیدی نیست و نمی‌تواند عامل افزایش سریع ارزش سهام‌های مذکور در آن بازه زمانی باشد.
دومین گزینه جنگ اسرائیل علیه مردم مظلوم غزه و تأمین تسلیحاتی اسرائیل از سوی آمریکاست. منتهی این جنگ نیز ماه هاست که ادامه دارد و در طی یک هفته قبل از ترورهای اخیر، تغییر مهمی در این خصوص رخ نداده است.
سومین گزینه اختلال جهانی اینترنت به دلیل به روزرسانی معیوب یکی از نرمافزارهای امنیتی ویندوز است. منتهی این مسئله از روز پنجشنبه ۲۸ تیرماه برابر با ۱۸ جولای آغاز شده و ضمناً فقط مربوط به شرکتهای جنگ افزارسازی نبوده است. از طرف دیگر افزایش ارزش سهام شرکتهای جنگ افزارسازی بخاطر اختلال چند روزه اینترنت کاملاً بی معنی است.
چهارمین گزینه انتشار خبر صدور مجوز فروش تسلیحات نظامی جدید آمریکا به عربستان، به ارزش ۲.۸ میلیارد دلار است. این خبر که در تاریخ ۲۳ جولای بر روی سایت آژانس همکاری امنیتی دفاعی ایالات متحده آمریکا (DSCA) قرارگرفت، توسط چند خبرگزاری از جمله آناتولی ترکیه منتشر شد و در روز بعد توسط خبرگزاری‌های داخلی ایران ترجمه و انتشار یافت. در زیر تصویر سربرگ این خبر از سایت DSCA آمده است.
براساس دلایل متقنی که در ادامه تشریح خواهد شد، افزایش هیجانی و سریع ارزش سهام شرکتهای جنگ افزارسازی آمریکا در محدوده یک هفته قبل از ترورهای اخیر، به هیچ عنوان نمی‌تواند به انتشار این خبر ارتباط داشته باشد. زیرا فروش‌های تسلیحاتی آمریکا به کشورهای دیگر امر جدیدی نیست. در موارد مشابهی که حجم تبادلات مالی آن بسیار بیشتر از این رقم بوده است و حتی اسم پیمانکار اصلی آن نیز ذکر شده است، هرگز شاهد تغییرات مهمی در ارزش سهام پیمانکاران مذکور نبوده ایم. تعداد این موارد بسیار زیاد است و بررسی آنها از حوصله این گزارش خارج است. اما به چند مورد به عنوان نمونه اشاره می‌شود.
به عنوان یک نمونه در تاریخ ۲۰۲۲/۰۸/۰۲ خبری بر روی سایت DSCA قرارگرفت که موضوع آن فروش موشک‌های سامانه پدافند هوایی پاتریوت به ارزش ۳ میلیارد دلار به عربستان سعودی بوده است. پیمانکار اصلی این قرارداد بخشی از شرکت Raytheon معرفی شده است که در توکسبری واقع در ایالت ماساچوست در شرق آمریکا قراردارد.
در تصویر زیر مشاهده می‌کنید که در محدوده تاریخ مذکور، یعنی ۲۰۲۲/۰۸/۰۲ هیچگونه افزایش مهم و معناداری در ارزش سهام شرکت ریتون (Raytheon) ملاحظه نمی‌شود. با وجود اینکه مبلغ این قرارداد با رقم ۳.۰۵ میلیارد دلار، به طور واضح از مبلغ قرارداد قبلی با مبلغ ۲.۸ میلیارد دلار، بیشتر است.
نمودار ارزش سهام شرکت Raytheon Technologiesدر محدوده تاریخ ۲۰۲۲/۰۸/۰۲ میلادی
به عنوان نمونه‌ای دیگر در تاریخ ۲۰۲۴/۰۱/۲۶ دو خبر بر روی سایت DSCA قرارگرفت. یکی از آنها با موضوع فروش چهل فروند جنگنده F-۳۵ و برخی موارد دیگر به دولت یونان به ارزش تقریبی ۸.۶ میلیارد دلار بود. شرکت هوانوردی لاکهید مارتین واقع در فورت ورث، تگزاس، به عنوان یکی از پیمانکاران اصلی این قرارداد تعیین شده است.
خبر دیگر مربوط به فروش ۴۰ فروند هواپیمای F-۱۶ جدید و نوسازی ۷۹ فروند هواپیمای F-۱۶ موجود در کشور ترکیه به ارزش تقریبی ۲۳.۰ میلیارد دلار بود. پیمانکار اصلی این قرارداد شرکت لاکهید مارتین واقع در گرین ویل، کارولینای شمالی است.
با وجود آنکه خبر دو قرارداد مهم با ارزش تقریبی ۳۱.۶ میلیارد دلار در تاریخ ۲۰۲۴/۰۱/۲۶ در سایت DSCA منتشر شده است و نام شرکت لاکهید مارتین در هر دو قرارداد ذکر شده است؛ اما در تصویر زیر مشاهده می‌کنید که در محدوده تاریخ مذکور هیچ گونه افزایشی در ارزش سهام شرکتLockheed Martin ملاحظه نمی‌شود.
نمودار ارزش سهام شرکت Lockheed Martinدر محدوده تاریخ ۲۰۲۴/۰۱/۲۶ میلادی
از اینگونه مثال‌ها بسیار زیاد است و در تحلیل آنها نکات فراوانی را باید مدنظر قرارداد که پرداختن به آنها از حوصله این گزارش خارج است. به عنوان مثال شرکتهای جنگ افزارسازی آمریکایی متعدد هستند و زیرمجموعه‌های مختلفی دارند که در ایالت‌های آمریکا پراکنده اند. از طرف دیگر دسترسی به اطلاعات اینگونه شرکتها به شدت محدود است. همچنین برخی از این شرکتها همانند شرکت بوئینگ، تنها بخش محدودی از تولیداتشان تسلیحاتی است.
تمام این مسائل سبب می‌شود که تحلیل درست تغییرات ارزش سهام اینگونه شرکتها کار دشواری باشد. اما آنچه قطعی است آن است که افزایش هیجانی و سریع ارزش سهام شرکتهای جنگ افزارسازی آمریکا در محدوده یک هفته قبل از ترور شهید اسماعیل هنیه، به هیچ عنوان به انتشار خبر مجوز فروش تسلیحات نظامی ۲.۸ میلیارد دلاری به عربستان سعودی، ارتباطی ندارد. اما باید یک دلیل قانع کننده برای این افزایش سنگین و جهشی ارزش سهام‌های مذکور وجود داشته باشد.
تنها دلیل معقولی که به ذهن متبادر می‌شود، آن است که در جریان سفر بنیامین نتانیاهو به ایالات متحده آمریکا، وی مقامات آمریکایی را از تصمیم خود مبنی بر ترور شهید هنیه در تهران و ترور فؤاد شکر در لبنان، باخبر نموده است. این یک احتمال کاملاً معقول و منطقی است چراکه این ترورها قطعاً زمینه ساز یک تنش بسیار بزرگ در منطقه خاورمیانه هستند و نتانیاهو به خوبی می‌دانست که بدون هماهنگی با ایالات متحده آمریکا، اجازه انجام چنین ریسک بزرگی را ندارد.
جنگ برای صاحبان قدرت و ثروت در آمریکا، یعنی فرصتی جهت کسب سود بیشتر. جنگ برای آنها یعنی فروش تسلیحات نظامی بیشتر و این سبب افزایش ارزش سهام شرکتهای جنگ افزارسازی می‌شود. لابی‌های صهیونیستی به خوبی می‌دانستند که در صورت ترور افراد مذکور و وقوع یک تنش بزرگ نظامی در خاورمیانه، می‌توانند درآمدهای هنگفتی از فروش تسلیحاتی نظامی کسب کنند. پس از اطلاع از این مسئله نتوانسته اند طمع و ولع خود را کنترل کنند و هجوم برخی از آنها جهت خرید بلوک‌های بزرگ سهام این شرکتها با هدف تصاحب سهام بیشتر، سبب خبردار شدن برخی دیگر از افراد شده و به یکباره پول‌های هنگفتی به سمت خرید سهام این شرکتها سرازیر شدند و این مسئله افزایش سریع ارزش سهام شرکتهای جنگ افزارسازی را در پی داشته است.
آنچه در پایان این گزارش باید گفت آن است که اکثر قریب به اتفاق حوادث سیاسی، نظامی، امنیتی، تأثیر خود را در نمودارهای اقتصادی نشان می‌دهند. با تحلیل دقیق نمودارهای مختلفی همچون شاخص دلار، نفت، طلا، سهام شرکتهای نظامی و غیرنظامی جهان و مواردی از این دست، می‌توان احتمال وقوع برخی حوادث اقتصادی، سیاسی و حتی نظامی را در آینده تحلیل و بررسی کرد و این وظیفه مهمی است که برعهده نهادها و کارشناسان مربوطه قرار دارد.
محمدمهدی مؤمن دوست؛ کارشناس مطالعات استراتژیک