خبرگزاری مهر -گروه دین و اندیشه-مصطفی شاکری گرکانی: تاریخچه مسجد جمکران به قرن چهارم هجری برمی‌گردد. این مسجد که در فاصله هشت کیلومتری شهر قم واقع شده، بنا بر نقلی به دستور امام زمان (عج) ساخته شده است و به دلیل همین انتساب، مسجد صاحب الزمان (عج) نامیده می‌شود ولی به سبب نزدیکی به روستای جمکران، به نام «مسجد جمکران» شهرت یافته است. این مسجد پیش از انقلاب اسلامی بنای کوچکی داشت ولی در سالیان اخیر توسعه زیادی پیدا کرده و مراسمات متعددی در آن برگزار می‌شود و به نماد مهدویت و انتظار مبدل شده است. با حجت‌الاسلام سیدمجتبی فلاح؛ پژوهشگر مهدویت درباره اهمیت تجمعات مهدوی که در این ایام در مسجد جمکران شکل می‌گیرد گفت‌وگو کردیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:
حجت‌الاسلام سیدمجتبی فلاح در آغاز به اهمیت تجمعات اسلامی در پیشبرد جامعه‌سازی اسلامی اشاره کرد و گفت: رهبر معظم انقلاب در حدود ربع قرن قبل، یعنی اواخر دهه هفتاد یک نکته مهمی را بیان کردند و آن اینکه فرمودند خطی که نظام اسلامی ترسیم می‌کند خط رسیدن به تمدن اسلامی است. پس ما در نظام اسلامی‌مان در پی رسیدن به تمدن اسلامی هستیم. حدود دو ماه بعد از این فرمایش، ایشان چند محور را به عنوان رسیدن به تمدن اسلامی مورد توجه قرار دادند و گفتند انقلاب اسلامی، نظام اسلامی، دولت اسلامی، کشور اسلامی و تشکیل تمدن اسلامی مراحل پنجگانه رسیدن به تمدن اسلامی هستند، یعنی ما برای اینکه به تمدن نوین اسلامی برسیم قبلش باید کشورمان اسلامی باشد و به جامعه اسلامی نیاز داریم. پس مهمترین هدف در سطح کلان تمدن نوین اسلامی است و رسیدن کشور به این هدف کلان در گرو یک فرایند پنج مرحله‌ای قرار دارد. ما الآن در گام ماقبل آخر قرار داریم یعنی جامعه اسلامی. اگر جامعه اسلامی ساخته شود راه را برای ساخت تمدن نوین اسلامی هموار می‌کند.
انقلاب اسلامی، نظام اسلامی، دولت اسلامی، کشور اسلامی و تشکیل تمدن اسلامی مراحل پنجگانه رسیدن به تمدن اسلامی هستند، یعنی ما برای اینکه به تمدن نوین اسلامی برسیم قبلش باید کشورمان اسلامی باشد و به جامعه اسلامی نیاز داریم وی افزود: پرداختن به شئون اجتماعی اسلام و تجمعات اسلامی یکی از عناصر مهم جامعه‌پردازی اسلامی است یعنی در مقابل این نگاه، آن تفکر قرار دارد که اسلام را یک دین فردی معرفی می‌کند که در این صورت اسلام یک آئین منزوی و دور از جامعه خواهد بود. در مقابل، انقلاب اسلامی اسلام را به عنوان یک دین اجتماعی و سیاسی معرفی کرده که در این صورت، پرداختن به شئون اجتماعی اسلام یکی از مهمترین عناصر جامعه‌پردازی خواهد شد. اگر ما به شئون اجتماعی اسلامی بپردازیم آثار متعددی دارد. یکی از مهمترین اثراتش برهم خوردن نقشه‌های دشمنان است. اگر ما به این شئون اجتماعی اسلام بپردازیم و به برپایی تجمعات اسلامی اقدام کنیم یکی از اثراتش ایجاد امنیت در سطح جامعه است. اگر جامعه ما شاخصه امنیت داشته باشد راهش برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی هموار خواهد شد.
حجت‌الاسلام فلاح ادامه داد: مقام معظم رهبری در جایی می‌فرمایند مردم عزیز ما باید بدانند حضور آنها در عرصه‌های مختلف تعیین‌کننده است، تعیین‌کننده امنیت ملی. اگر مردم در صحنه حضور داشته باشند کشور در امنیت باقی خواهد ماند. پس پرداختن به شئون اجتماعی دین، نتیجه‌اش حضور مردم در جامعه است و نتیجه حضور مردم در جامعه امنیت جامعه است. حضرت آقا در همین فرمایش تصریح می‌کنند اینها تحلیل نیست بلکه واقعیاتی است که مستندانش جز مسلمات است، یعنی در عرصه حکمرانی اسلامی این جز مسلمات است که مردم باید در جامعه حضور داشته باشند و حضور مردم نمایان باشد. پس اولین اثر از آثار تجمعات اسلامی امنیت جامعه است. دومین اثرش رشد و تعالی جامعه است در واقع در عرصه جنگ ترکیبی وقتی مردم در جامعه حضور داشته باشند حضور مردم سبب ایجاد امید می‌شود، سبب نشاط می‌شود. در واقع تجمعات اسلامی حرکت در مردم ایجاد می‌کند. نتیجه این حرکت مردمی این می‌شود که بار روانی بسیاری از فشارهای داخلی و خارجی از جامعه تخلیه می‌شود یعنی حضور مردم در عرصه‌های اجتماعی سبب ایجاد نشاط و امید می‌شود که نتیجه‌اش تخلیه بار بسیاری از فشارها است. اگر این چند نکته را مد نظر داشته باشیم در چنین چارچوبی جایگاه مسجد مقدس جمکران و تجمعاتی مثل نهم ربیع و نیمه شعبان یا سه‌شنبه‌های مهدوی روشن می‌شود.
وی در ادامه به برخی از شاخص‌ترین تجمعات دینی اشاره کرد و گفت: در واقع ما یکسری شئون اجتماعی داریم، یکسری تجمعات اسلامی داریم که این تجمعات اسلامی چون کارکرد امیدزایی در جامعه دارند و نشاط‌آفرین هستند، به شدت مورد توجه دشمنان نیز قرار گرفته و به همین سبب در پی دشمنی با آنها هستند. در کنار تجمعاتی که در مسجد جمکران برگزار می‌شود، می‌شود پیاده‌روی اربعین را ذکر کرد. حضرت آیت الله خامنه ای در بیانی فرمودند راهپیمایی اربعین حقیقتاً یک حادثه بی‌نظیر است. چرا ایشان راهپیمایی اربعین را به عنوان حادثه بی‌نظیر معرفی می‌کنند؟ چون جز شئون اجتماعی اسلام است و اسلام را به جامعه تزریق می‌کند. یکی دیگر از تجمعات اسلامی مراسم اعتکاف است که باز رهبرانقلاب در این رابطه فرمودند خوشبختانه اقبال مردم به این سنت خیلی بالا است و شوق جوانان حیرت‌انگیز است. چرا ایشان می‌فرماید این مراسم حیرت‌انگیز است؟ به خاطر اینکه نتیجه‌اش ایجاد امید و نشاط است، نتیجه‌اش وارد شدن اسلام در جامعه و خروج اسلام از انزوا است. ما اخیراً جشن غدیر را داشتیم. رهبرانقلاب در رابطه با جشن غدیر فرمودند این مراسم خیلی چیز عجیبی بود و به عنوان مقوله عجیب از آن یاد کردند.
کارشناس معارف مهدوی در ادامه تصریح کرد: یکی از مهمترین عناصر تزریق‌کننده آموزه‌های الهی و اسلامی به جامعه اجتماعاتی است که بر محور مسجد جمکران شکل می‌گیرد. هم به عنوان زیارت معرفی می‌شود، هم به عنوان نماد اسلامی معرفی می‌شود و هم یکی از مهمترین نیازمندی‌های انسان را برطرف می‌کند. پس اهمیت شکل‌گیری تجمعات بر محوریت مسجد مقدس جمکران به عنوان یکی از شئون اجتماعی اسلامی قابل بررسی است و نتیجه آن ایجاد شوق و امید و نشاط در جامعه است و در نهایت این اقدام در راستای همان هدف کلان ایجاد تمدن نوین اسلامی است که ما دنبال آن هستیم.
همین اموری که موجب رونق دین در جامعه می‌شود، اگر مورد مراقبت و پرورش قرار نگیرند سبب انزوا و به حاشیه رفتن دین می‌شوند و وقتی دین به حاشیه برود دیگر نمی‌تواند تحت عنوان قانون زندگی تلقی شود وی در ادامه به رابطه تجمعات مهدوی با فطرت انسان اشاره کرد و گفت: امور فطری نیازمند رشد و پرورش هستند، نیازمند مراقبت شایسته هستند. ما تجمع بر محور جمکران، اربعین و اعتکاف را در چارچوب امور فطری می‌توانیم ارزیابی کنیم. اگر بپذیریم یکی از بارزترین شاخصه‌ها و ابعاد این تجمعات فطری بودن آنها است در این صورت نیازمند پرورش آن هستیم، نیازمند رشد آن هستیم، نیازمند مراقبت از آن هستیم. اگر مراقبت نکنیم تحت فشار فتنه‌ها و فریب‌ها یا مدفون می‌شوند یا گرفتار انحراف می‌شوند. در این صورت دین از جامعه رخت برمی‌بندد و به حاشیه کشیده می‌شود. همین اموری که موجب رونق دین در جامعه می‌شود، اگر مورد مراقبت و پرورش قرار نگیرند سبب انزوا و به حاشیه رفتن دین می‌شوند و وقتی دین به حاشیه برود دیگر نمی‌تواند تحت عنوان قانون زندگی تلقی شود. اگر دین در جامعه به حاشیه برود نمی‌تواند مبنای حرکات اجتماعی بشود، نمی‌تواند مدار زندگی قرار بگیرد، معنای این سخن این است که دیگر دین به عنوان موتور محرک برای یک جامعه نخواهد بود. به همین دلیل ما نیازمندیم این حرکت‌های اجتماعی را مراقبت کنیم و مورد پرورش قرار دهیم.
وی در پایان بیان کرد: ما در این تجمعات نیازمند معرفت‌افزایی هستیم، نیازمند این هستیم که سختی‌ها را در این عرصه‌ها کم کنیم، ما موظف هستیم به هم‌افزایی فرهنگی برسیم یعنی همانطور که در اربعین عتبه مقدسه سیدالشهدا را تنها نمی‌گذاریم و هر کس با هر توانی به این مسئله اجتماعی می‌پردازد و کمک می‌کند، در عرصه تجمعات بر محور مسجد جمکران هم اجازه نداریم تولیت مسجد جمکران را تنها بگذاریم. نتیجه این سخن این می‌شود در عرصه استان‌ها برای ترویج معارف مهدوی ذیل شورای فرهنگ عمومی استان‌ها یک کارگروه نهم ربیع داشته باشیم و این تجمعات مورد پرورش قرار بگیرند. البته باید مراقبت کنیم کارهای فرهنگی‌مان ابتر گذاشته نشود یعنی اگر روز نهم ربیع به عنوان آغاز امامت امام عصر (عج) تعطیل شده، در کنار آن آثار مهدوی را در جامعه رونق بدهیم و این تعطیلی معنای معنوی پیدا کند و رنگ و بوی مهدوی داشته باشد.