خبرگزاری مهر، گروه استانها - مریم سالاری: رهبر معظم انقلاب اسلامی، بارها بر حفظ جوانی جمعیت تاکید و نسبت به خطراتِ کاهش جمعیت کشور هشدار داده‌اند. همچنین مساله فرزندآوری در قرآن و احادیث معصومان امری پسندیده شمرده شده است. دعای حضرت ابراهیم (ع) و زکریا (ع) برای فرزندآوری در سنین پیری و بشارت الهی بر اجابت دعای آنها را نشانهٔ اهمیت این موضوع دانسته‌اند. همچنین در حدیثی به نقل از پیامبر (ص) آمده که او در قیامت به زیادیِ جمعیت امتش افتخار می‌کند. برای کاهش فرزندآوری پیامدهای جبران‌ناپذیری برشمرده‌اند که از جملهٔ آنها کاهش رشد اقتصادی و نیروی کار و مشکلات فرهنگی و سیاسی است.
کاهش شدید نرخ تولد و افزایش طلاق در تربت حیدریه
در همین رابطه محمد قربانی، معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه در گفت‌وگو با خبرنگار مهر از کاهش شدید نرخ تولد و افزایش طلاق در تربت حیدریه خبر داد.
ساختار شبکه خدمات بهداشتی تربت‌حیدریه
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه افزود: شبکه خدمات بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی تربت‌حیدریه شامل سه شهرستان زاوه، مه‌ولات و تربت‌حیدریه است که جمعیتی حدود ۴۰۰ هزار نفر را تحت پوشش دارد و در این سه شهرستان، ۳۶ مرکز خدمات جامع سلامت و ۱۴۵ خانه بهداشت فعال هستند که خدمات بهداشتی جامع و تخصصی را به مردم ارائه می‌دهند.
وی تصریح کرد: قانون جوانی جمعیت با ۷۳ ماده قانونی از تاریخ ۲۴ آبان ۱۴۰۰ ابلاغ شده است. دانشگاه علوم پزشکی تربت‌حیدریه اقدامات متعددی را برای اجرای این قانون انجام داده است، از جمله افزایش مرخصی زایمان به نه تا دوازده ماه، ایجاد اتاق مادر و کودک در مراکز بهداشتی، تقدیر از کارکنان ازدواج کرده و دارای فرزند، و اجرای طرح‌های پزشکان و پیراپزشکان در محل سکونت آنها است.
قربانی افزود: در سه شهرستان تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تربت‌حیدریه، نرخ تولد از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۵ حدود ۱۰ هزار تولد در سال بوده که این رقم در سال گذشته به ۴ هزار و ۵۰۰ تولد کاهش یافته است.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه این کاهش را فاجعه‌آمیز توصیف کرد و افزود: این کاهش نشان‌دهنده کاهش سالانه جمعیت است.علاوه بر این، آمار ازدواج و طلاق نیز نگران‌کننده است. در سال گذشته، حدود ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ ازدواج ثبت شده است، در حالی که تعداد طلاق‌ها به ۱۱۵۸ مورد رسیده است.
وی تأکید کرد: این کاهش ازدواج و افزایش طلاق‌ها نشان‌دهنده بحران‌های اجتماعی و فرهنگی است که نیازمند توجه و اقدامات جدی است.
اقدامات برای افزایش تولد و تشویق خانواده‌ها
قربانی با بیان اینکه وزارت بهداشت آئین‌نامه‌ای برای تشویق به تولد بیشتر تصویب کرده است. گفت: بر اساس این آئین‌نامه، خانه‌های بهداشت و مراکز خدمات جامع سلامت موظف به بررسی و مقایسه تولدهای سال گذشته با سال جاری هستند. مراکزی که توانسته‌اند نرخ تولد را افزایش دهند، تقدیر و پاداش پلکانی دریافت می‌کنند.
با این حال، معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه افزود: تعداد تولدها همچنان در حال کاهش است و این روند نگرانی‌های بیشتری را به همراه دارد.
وی با اشاره به تحلیل جمعیتی تربت‌حیدریه بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵، توضیح داد که جمعیت این منطقه طی یک فرآیند ۲۰ ساله به سمت کاهش حرکت کرده است.
قربانی افزود: برخی از افراد به سن باروری رسیده‌اند، اما به دلیل مشکلات فرهنگی و اجتماعی، نرخ تولد همچنان پایین است. همچنین، افزایش تعداد پسران نسبت به دختران در نسل جدید، ازدواج‌های کمتری را به همراه داشته است.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تربت‌حیدریه، یکی از چالش‌های مهم در تربت‌حیدریه، نگرش فرهنگی مردم به ازدواج و فرزندآوری است. عنوان کرد و توضیح داد: ازدواج‌های با فاصله سنی کم بین زوج‌ها و تمایل به فرزندآوری کمتر، از مشکلات فرهنگی منطقه است. وی همچنین به مشکلات تحصیلی اشاره کرد و گفت که دانشگاه‌ها در جذب دانشجو به مشکلاتی برخورده‌اند و تلاش می‌کنند تا با ارائه وام‌ها و تسهیلات، دانشجویان را به تحصیل ترغیب کنند.
وی تأکید کرد: تأثیرات اجتماعی و اقتصادی این تغییرات جمعیتی بسیار گسترده است. که ایده‌های قدیمی مانند «فرزند کمتر، زندگی بهتر» در گذشته تأثیر زیادی بر جامعه گذاشته‌اند و بیشتر تحصیل‌کرده‌ها و افراد مرفه به این ایده‌ها روی آورده‌اند. اما اکنون با تغییر شرایط اقتصادی و اجتماعی، باید سیاست‌های جدیدی برای تشویق به فرزندآوری و افزایش نرخ تولد در نظر گرفته شود.
افزایش فقر و کاهش سطح ازدواج‌های مناسب
قربانی اضافه کرد: بخش اعظم افرادی که اکنون دارای فرزند هستند، از اقشار فقیر جامعه اند این توزیع متوازن بین جامعه اعمال نمی‌شود و ما در تربت‌حیدریه با مشکل مواجه هستیم.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تربت‌حیدریه، تأکید کرد: اجرای سیاست‌های کلی بدون هدف‌گذاری دقیق برای گروه‌های مختلف، از جمله کارمندان، پزشکان و روستاییان، می‌تواند به مشکلات بیشتری منجر شود.
ازدواج زودهنگام و مسائل فرهنگی
وی با اشاره به ازدواج دختران در سنین پایین در تربت‌حیدریه، به ویژه در شهرستان زاوه، اظهار کرد: برخی دختران در سن ۱۱ سالگی ازدواج می‌کنند.
قربانی گفت: قانون سن ازدواج را ۱۸ تا ۲۵ سال تعیین کرده، اما در عمل شاهد ازدواج‌های زیر این سن هستیم. حتی دیده شده که دختران با علم به اعتیاد همسر آینده‌شان، ازدواج می‌کنند.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تربت‌حیدریه، بر لزوم همکاری رسانه‌ها، آموزش و پرورش و سایر نهادها برای فرهنگ‌سازی و جلوگیری از ازدواج‌های زودهنگام تأکید کرد و خواستار تدوین یک برنامه پنج تا ده ساله برای آگاهی بخشی به مردم شد.
وی از تضعیف نهاد خانواده در ایران ابراز نگرانی کرد و افزود: یک فرهنگ غنی خانواده که در کشور ما بسیار محکم بود، اکنون در حال از بین رفتن است. این نهاد خانواده از هر جنبه‌ای که نگاه کنیم، چارچوب‌دار و حمایت‌گر بود، اما سال به سال در حال تضعیف است.
نیاز به همکاری بیشتر نهادها
قربانی از همکاری‌های متعدد نهادها مانند شورای اسلامی، نیروی مقاومت بسیج، شهرداری، فرهنگ و ارشاد، هلال احمر، بهزیستی، مراکز مشاوره، نظام پزشکی، دادگستری و آموزش و پرورش تقدیر کرد و افزود: این همکاری‌ها کافی نیست و نیاز به تلاش بیشتری برای رسیدن به اهداف مورد نظر وجود دارد.
اهمیت کنترل طلاق و تأثیر آن بر جوانی جمعیت
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تربت‌حیدریه، بر اهمیت کنترل طلاق به عنوان یکی از عوامل اصلی تأثیرگذار بر ترکیب جمعیتی تأکید کرد و گفت: طلاق‌ها تأثیر بیشتری بر جمعیت نسبت به ازدواج و فرزندآوری دارند. باید انرژی بیشتری برای جلوگیری از طلاق صرف کنیم.
وی همچنین به تأثیر تصادفات و ناباروری بر کاهش جمعیت اشاره کرد و افزود که تحقیقات بسیاری در این زمینه‌ها انجام شده است.
تحقیقات و پژوهش‌های لازم
قربانی بیان کرد: در حوزه معاونت بهداشتی، نزدیک به ۱۰۰ عنوان پژوهشی تعریف شده که نیازهای جامعه را پوشش می‌دهد.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه اضافه کرد: مسائل مرتبط با ناباروری و بازماندگان از تحصیل نیز مورد بررسی قرار گرفته و پروپوزال‌هایی برای ناهنجاری‌های مادرزادی در دست کار است. قربانی تأکید کرد که برای رسیدن به نتایج دقیق‌تر، باید تحقیقات علمی و آماری بیشتری انجام شود.
ضرورت پژوهش‌های کاربردی برای حل مشکلات جامعه
وی با اشاره به مشکلات گسترده در این شهرستان، تأکید کرد: دانشگاه باید به دل مشکلات مردم وارد شود و پژوهش‌های کاربردی را انجام دهد.
قربانی تصریح کرد: مشکلات یک، دو، سه تا چهل وجود دارد. از معاون تحقیقات دانشگاه خواستیم که تو دل مشکلات مردم کا ری کند. صرف چاپ مقاله آی‌اس‌آی تأثیری ندارد. باید تحقیقات به حل مشکلات واقعی مردم بپردازد.
ضرورت تحقیق در زمینه ناباروری
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه با اشاره به آمار بالای ناباروری در تربت‌حیدریه، بیان کرد: "ما نزدیک به ۴۵۰۰ مورد ناباروری داریم که عدد بالایی است. این نیاز به پژوهش دقیق دارد تا علل واقعی آن مشخص شود. هم‌اکنون مرکز ناباروری در بیمارستان راه‌اندازی شده و خدمات درمانی ارائه می‌دهد، اما باید علت‌یابی دقیق‌تری انجام شود.
وی همچنین به مشکلات سقط غیرقانونی اشاره کرد و افزود: آمار سقط‌های غیرقانونی بالا است و نیاز به پژوهش دقیق دارد. ما باید بر اساس منطق و با آمار دقیق صحبت کنیم تا بتوانیم راه‌حل‌های مؤثری ارائه دهیم.
قربانی افزود: برای خود مراقبین، بهورزان و پزشکان، شش دوره آموزش کامل برگزار کرده‌ایم که شامل سیاست‌های پیشگیری از سقط و اجرای سبک زندگی سالم است. این آموزش‌ها بر اساس سیاست‌های ابلاغی بوده است.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه به وضعیت اقتصادی و اجتماعی نیز اشاره کرد و گفت: باید آمارهای دقیق از بانک‌ها و تسهیلات موجود برای خانواده‌های دارای فرزند سوم به بعد داشته باشیم. همچنین، آمار سقط‌ها، HIV و اعتیاد نیز باید به دقت بررسی شود تا بتوانیم به طور مؤثر با این مشکلات مقابله کنیم.
اقدامات جدید معاونت بهداشت تربت‌حیدریه برای بهبود خدمات سلامت
وی بر لزوم توسعه و ساماندهی طب سنتی تأکید کرد و گفت: شبکه ما هم‌اکنون دارای معاونت طب سنتی است، اما نیاز است این حوزه زیر نظر وزارت بهداشت قرار گیرد و ساماندهی شود.
بهبود مراقبت‌های دوران بارداری
قربانی از اصلاحات جدید در مراقبت‌های دوران بارداری خبر داد و افزود: ما در نیمه اول بارداری، یک مراقبت جدید را به برنامه‌های روتین اضافه کردیم که شامل آزمایشات قند خون است. همچنین، برنامه‌های مراقبتی پیش از بارداری برای خانم‌ها در نظر گرفته‌ایم تا پیش از تصمیم به بارداری، مشاوره و آزمایش‌های لازم را دریافت کنند.
معاون بهداشت تربت‌حیدریه به تلاش‌های این معاونت در زمینه پیشگیری از سقط غیرقانونی اشاره کرد و گفت: برای مادران باردار، جلسات آموزشی برگزار کرده‌ایم و کتابچه‌هایی توزیع کرده‌ایم که عوارض سقط و جنبه‌های قانونی آن را توضیح می‌دهد. همچنین، مرکز مشاوره‌ای تحت عنوان مرکز نفس ایجاد شده تا مادرانی که قصد سقط دارند را شناسایی و به آنها کمک کند.
وی افزود: برای مادرانی که به دلیل مشکلات اقتصادی دچار ناهنجاری‌های بارداری می‌شوند، بسته‌های حمایتی مالی و غذایی در نظر گرفته‌ایم. این بسته‌ها شامل کمک‌های مالی و اقلام غذایی ضروری است تا مادران بتوانند دوران بارداری خود را به سلامت طی کنند.
قربانی به برنامه‌های تشویقی برای افزایش نرخ تولد اشاره کرد و گفت: ما برنامه‌های تشویقی متعددی برای افزایش تولد و فرزندآوری در نظر گرفته‌ایم، از جمله یارانه پلکانی و هدایا. هرچند هنوز نمی‌توانیم به طور قطع بگوییم که این برنامه‌ها تأثیر مستقیمی داشته‌اند، اما روند کلی نشان‌دهنده افزایش تولد در برخی مناطق است.
نظارت دقیق بر شاخص‌های بهداشتی
معاون بهداشت تربت‌حیدریه بر اهمیت نظارت دقیق بر شاخص‌های بهداشتی تأکید کرد و گفت: ما تک تک شاخص‌ها را به تفکیک مراکز بهداشتی و حتی خانه‌های بهداشت رصد می‌کنیم تا بتوانیم برنامه‌های دقیق و مؤثری برای هر منطقه اجرا کنیم.
جلوگیری از سقط جنین‌های بی رویه
و در این خصوص حجت الاسلام سید محمد معلمی، امام جمعه تربت‌حیدریه در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: اکنون پنجره جمعیتی ما فقط تا سه سال آینده باز است، بعد از این سه سال دریک چاله جمعیتی خواهیم افتاد که دهها سال دیگر هم جبران نخواهد نشد.
امام جمعه تربت‌حیدریه در خصوص اهمیت مساله جوانی جمعیت از دیدگاه اسلام بیان کرد: بی شک از مهم‌ترین وسیله‌های دشمن علیه نظام مقدس جمهوری اسلامی که می‌تواند نظام را با چالش مهم، اساسی و غیر قابل جبران مواجهه کند، موضوع کاهش جمعیت است، متأسفانه در اوایل دهه مسؤولان رده بالا اجرایی کشور دچار یک خطای بزرگ استراتژیکی شدند که آن عبارت بود از تصمیم و اقدام برای کاهش جمعیت و این برنامه‌ای بود که دشمن برای کشور ما طراحی کرده بود که بتواند بدون هزینه کشور را در یک چاله جمعیتی گرفتار سازد تا حداقل تا ۱۰۰ سال بعد قابل جبران نباشد.
وی ادامه داد: برنامه دشمن این بود که با طرح کاهش جمعیت کشور جوان ما را که دارای خلاقیت و ابتکار بوده و هشت سال جنگ را اداره کرده بود به یک کشور پیر و فرسوده تبدیل کند که هیچ خلاقیت و ابتکاری نداشته باشد، یعنی دشمن می‌گوید به جای اینکه افرادی چون حاج قاسم سلیمانی و احمدی روشن را ترور کنیم باید کاری کنیم که مادران ایرانی اینچنین فرزندانی به دنیا نیاوردند تا هم زحمت ما کم شود و هم نظام زودتر بدون هزینه روبه نابودی کشیده شود.
معلمی گفت: اکنون پنجره جمعیتی ما فقط تا سه سال آینده باز است، بعد از این سه سال دریک چاله جمعیتی خواهیم افتاد که دهها سال دیگر هم جبران نخواهد شد.
امام جمعه تربت‌حیدریه اظهار کرد: فعلاً سریع‌ترین راه برای خروج از این بحران جلوگیری از سقط جنین‌های بی رویه که طبق آمار تعدادشان وحشتناک است، اقدام به بارداری زنان سن مفید بارداری یعنی سن ۳۰ تا ۴۵ سال که تعداد آنها زیاد است اگر هرکدام فقط دو بچه به دنیا آورند قطعاً تا سه سال آینده از این بحران عبور خواهیم کرد.