خبرگزاری مهر، گروه استانها: سرانه سبز با افزایش جمعیت رو به کاهش وآب و سایر منابع زیستی نیز به همین گونه است، حتی سطح مراتع هم ثابت نیست و با فرایند واگذاری و تصرفات غیر مجاز مدام در حال کاهش است و این چالش‌ها نتیجه وقفه و بی توجهی به مدیریت پایدار جنگل و مرتع به شمار می‌رود.
اگرچه به تبع افزایش جمعیت تعداد دام و دامداران نیز افزایش یافته است اما میزان پوشش گیاهی و ظرفیت تولید علوفه مرتعی مدام کاهش می‌یابد و معمای دام مازاد بر ظرفیت مراتع را در طول ۶۰ سال اخیر لاینحل رها شده است.
از سوی دیگر نیاز صنایع چوب کشور به ماده خام و مشخص بودن تأمین چوب از مجاری غیر مجاز و امکان جایگزینی سوخت هیزم و غیره از دیگر مسائلی است که حوزه منابع طبیعی با آن روبرو است.
روند تخریب عرصه‌های طبیعی و خشکاندن درختان در کنار توقف اجرای طرح خروج دام از جنگل و ساماندهی جنگل نشینان از دیگر چالش‌های فراروی منابع طبیعی به شمار می‌رود و رفع این مسائل نیازمند توجه به مدیریت پایدار جنگل است.
این در حالی که به تاکید کارشناسان باید از ظرفیت مشارکت مردمی و تولید سرمایه اجتماعی، توان و سرمایه بخش غیر دولتی در احیا و توسعه جنگل در کنار تصویب مقررات لازم بهره گرفت.
بهزاد انگورج کارشناس ارشد منابع طبیعی و جنگل با اشاره به چالش‌های فراروی منابع طبیعی و جنگل و با اظهار اینکه وضعیت استخدامی کارکنان حفاظت در حفظ منابع زیستی بسیار بد است، می‌گوید: با وصف تاکید بر افزایش ضریب حفاظتی مشخص نیست چه کسی با چه ابزار مالی و اداری توان تحقق چنان هدف گذاری مندرج در قوانین مختلف را دارد.
تنفس جنگل سنگ به سمت مدیریت علمی عملی جنگل بود
وی در گفت وگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه در دهه ۸۰ و ۹۰ ایده تنفس جنگل به سمت قطار در حال حرکت مدیریت علمی جنگل مکرر سنگ پرتاب کرد و بالاخره در سال ۹۵ زمانی که درختان به عنوان مسافران این قطار در خواب زمستانه بودند، سنگ استراحت جنگل قطار را از ریل خارج کرد و متوقف شد!
انگورج افزود: اکنون هشت سال گذشته اما نه هیچ اندیشه‌ای برای بازگرداندن قطار به ریل مدیریت علمی طرح مؤثر بود و نه هیچ رئیس و معاون و مدیری کارایی لازم را داشت و نه هیچ مقررات و ضوابط و دستورالعمل و شرح خدماتی برای بهبود وضعیت مدیریت جنگل اثر بخش بود.
وی با اظهار اینکه به اقتضای وضعیت اسف بار جنگل‌های کشور، مخصوصاً در دو ناحیه رویشی وسیع و با اهمیت باید بر روی چهار محور اساسی به طور جدی تأمل و تمرکز داشت، گفت: برای حفاظت و نظارت و تحقق هدف گذاری افزایش ضریب حفاظتی باید وضعیت مدیریت را طرح محور دنبال کنند و برای کاهش بهره برداری مازاد بر توان اکولوژیک باید بهره برداری موجود را ساماندهی و کاهش دهند.
معاون اسبق امور جنگل سازمان منابع طبیعی ادامه داد: همچنین برای تحقق هدف‌های افزایش بهره وری باید به انجام رفع تعارض دام و جنگل و اجرای طرح جایگزینی سوخت هیزم اهتمام جدی داشته باشند.
وی تصریح کرد: برآیند شکل و ماهیت عملیاتی کردن مردمی سازی اقتصاد این است که برای حفظ ظرفیت‌ها در منابع زیستی باید بر بهبود وضعیت استخدامی و جبران خدمت کارکنان و سازوکارهای توانمندسازی جوامع محلی تأمل کنند و برای کاهش وابستگی معیشتی جوامع محلی به جنگل‌ها از هیچ تلاشی دریغ نکنند.
به تاکید کارشناسان و صاحبنظران، به استثنای سیاست‌های کلی قوانین برنامه‌های پنج ساله توسعه اقتصادی اجتماع، تقریباً حدود ۲۴ سیاست کلی نظام شامل: - منابع آب - منابع طبیعی - اشتغال - شهرسازی - مسکن - جمعیت - مشارکت اجتماعی - نظام اداری - اقتصاد مقاومتی - انتخابات - معدن - محیط زیست - امنیت اقتصادی - تشویق سرمایه گذاری - صنعت - کشاورزی امنیت قضائی انرژی - حمل و نقل - ایمنی زیستی پدافند غیر عامل - امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات - علم و فناوری برای تألیف قوانین و مقررات و ضوابط مرتبط با مدیریت منابع طبیعی وجود دارد.
ارتقا بخشیدن به فرهنگ عمومی و جلب مشارکت مردم در این زمینه به عنوان ضرورت در مدیریت علمی جنگل باید مورد توجه قرار گیرد ایجاد عزم ملی بر احیای منابع طبیعی تجدیدشونده و توسعه پوشش گیاهی برای حفاظت و افزایش بهره‌وری مناسب و سرعت بخشیدن به روند تولید این منابع و ارتقا بخشیدن به فرهنگ عمومی و جلب مشارکت مردم در این زمینه به عنوان ضرورت در مدیریت علمی جنگل باید مورد توجه قرار گیرد.
حسن حسینی کارشناس حوزه منابع طبیعی با اظهار اینکه شناسایی و حفاظت منابع آب و خاک و ذخایر ژنتیکی گیاهی جانوری و بالا بردن غنای حیاتی خاک‌ها و بهره‌برداری بهینه بر اساس استعداد منابع و حمایت مؤثر از سرمایه‌گذاری در آن امری مؤثر در مدیریت جنگل است، گفت: اصلاح نظام بهره‌برداری از منابع طبیعی و مهار عوامل ناپایداری این منابع و تلاش برای حفظ و توسعه آن نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
وی در گفت وگو با خبرنگار مهر گسترش تحقیقات کاربردی و فن‌آوری‌های زیست‌محیطی و ژنتیکی و اصلاح گونه‌های گیاهی و حیوانی متناسب با شرایط محیطی ایران و ایجاد پایگاه‌های اطلاعاتی و تقویت آموزش و نظام اطلاع‌رسانی را ضروری خواند و گفت: یکی از دلایل اصلی عدم تحقق این سیاست‌های کلی در منابع طبیعی، رفتار پوپولیستی حاکم شده در طول مدت اجرای برنامه‌های پنج ساله چهارم پنجم و ششم با مدیرانی است که اصلاح نظام بهره‌برداری از منابع طبیعی را در مدیریت علمی عملی طرح‌های جنگلداری به تعطیلی طرح‌ها کشانده‌اند.
وی یادآور شد: این دسته برای هیچیک از عوامل ناپایدار کننده مانند رفع تعارض دام در جنگل و جایگزینی سوخت و تعلیف دام مازاد در مراتع و… هیچ تصمیمی اتخاذ نکردند و حتی از قضا خود را بی نیاز از نظرات کارشناسان متخصص و با تجربه این بخش‌ها می‌دیدند.
مهرداد خزایی مدیرکل منابع طبیعی مازندران نیز با اشاره به طرح تنفس جنگل و مدیریت پایدار گفت: با اجرای این طرح از سال ۹۶ به بعد بهره برداری از عرصه‌ها ممنوع شد و در حاضر بیش از ۳۹۰ نیروی در عرصه‌های جنگلی کار حفاظت را انجام می‌دهند.
وی یادآور شد: مدیریت پایدار دارای چندبخش است و مطالعات اقتصادی و اجتماعی در حوزه‌های تحت پوشش منابع طبیعی غرب استان در دست اقدام و تهیه است.
طی چندسال اخیر تلاش‌هایی برای تهیه طرح جامع مدیریت پایدار جنگل‌های هیرکانی صورت گرفته اما همچنان این طرح در حد مطالعه و تحقیقات مانده و رنگ عملیاتی شدن به خود نگرفته است.
به تاکید کارشناسان، مدیریت پایدار فرایندی است که طی آن ابعاد اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی جنگل مورد توجه قرار گرفته و در جریان آن استمرار تولید خدمات و محصولات جنگل بدون کاستن از ارزش‌های ذاتی، توان مولد جنگل و همچنین بدون اثر سو بر محیط فیزیکی و اجتماعی پیرامون جنگل‌های برای نسل‌های آینده تضمین می‌شود.