به گزارش خبرنگار مهر، معاون اول رئیس جمهور در نخستین اجلاس رؤسای دانشگاه‌ها، مؤسسات آموزش عالی و فناوری کشور در دولت چهاردهم گفت: در حال حاضر ۵ یا ۶ دانشگاه ما در رتبه‌های زیر ۵۰۰ دانشگاه‌های برتر جهان هستند اما در پایان برنامه توسعه باید حداقل ۲۰ دانشگاه ما در این جمع باشند.
پیام مثبت و جهانی تبدیل فضای زندان اوین به دانشگاه
معاون اول رئیس جمهور در ابتدای سخنان خود با اشاره به اینکه انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی است، در پاسخ به درخواست رئیس دانشگاه شهید بهشتی برای اختصاص فضای زندان اوین به این دانشگاه گفت: با آنکه بیست و یک سال از مصوبه اختصاص فضای زندان به دانشگاه گذشته است اما تصمیم داریم مخوف‌ترین زندان قبل از انقلاب را به دانشگاه تبدیل کنیم، این موضوع در دولت‌های قبل تصویب شده و اگر پیگیری جدی‌ای صورت گیرد مسئله حل می‌شود و اکنون در دولت چهاردهم آماده ایم که آن مصوبه را احیا کرده و زمین معوض هم به قوه قضائیه داده شود، این مسئله پیام خوبی به دنیا ارسال می‌کند که «زندان» به «دانشگاه» تبدیل شده است.
برای حل ناترازی ها به میدان بیایید
عارف در بخش دیگری از سخنان امروز خود در دانشگاه شهید بهشتی گفت: انتظار دولت «وفاق ملی» از دانشگاه این است که از حوزه مسئولیت اجتماعی، در کنار امور تخصصی، به چالش‌ها و مشکلات کشور هم بپردازد تا همه با وفاق، صمیمیت و همدلی و با استفاده از تمام توان، مشکلات را حل کنیم.
معاون اول رئیس جمهور در ادامه با اشاره به ناترازی در بخش‌های گوناگون گفت: تراز تجاری ما در سال گذشته ۱۷ میلیارد دلار منفی بوده و اکنون که در میانه سال هستیم با کسری بودجه مواجه هستیم، دانشگاه باید پیشنهاد بدهد که راهکار مقابله با این مشکلات و راهکارهای «کوتاه مدت»، «میان مدت» و «دراز مدت» به خصوص در عرصه علم و فناوری و نوآوری و روان سازی چرخه ارزش در این بخش و تولید ثروت ملی چیست تا بتوانیم مشکلات را حل کنیم تا دیگر این چرخه با اثرات مخرب آن بر اقتصاد تکرار نشود.
کرسی‌های آزاد اندیشی را جدی بگیرید
معاون اول رئیس جمهور خطاب به رؤسای دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی گفت: وقتی از دانشگاه کمک می‌خواهیم، دانشگاهیان می‌پرسند آیا امکان مکان طرح نقد را به دانشگاه‌ها داده اید؟ آیا در جهت برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی که فرموده مقام معظم رهبری است عمل کرده اید؟ آیا بیان نقد هزینه‌ای ندارد؟
وی در ادامه در پاسخ به این انگاره فرهنگی و دانشگاهی افزود: متأسفانه هنر ما این است که صورت مسئله را پاک کنیم و برخوردهای امنیتی داشته باشیم و در چند سال گذشته، این فضا بردانشگاه حاکم بود که دانشگاه با دخالت نیروهای غیردانشگاهی و امنیتی آرام شود، اما این آرامش مطلوب نیست، آرامش اصلی پای صحبت جوانان نشستن و با آنها سخن گفتن است؛ آرامشی که به دنبال آن هستیم همان راهبردی است که باعث پیروزی انقلاب اسلامی شد.
دکتر عارف در ادامه با بیان اینکه برخی استادان و رؤسای دانشگاه‌ها در دو دهه گذشته بسیار محافظه کار شده اند، گفت: در سال‌های آغازین دهه ۸۰ هر هفته، نامه‌ای به دستمان می‌رسید که تعدادی از رؤسای دانشگاه‌ها، مطالبه‌ای جدی را مطرح کرده بودند اما امروز باید از خود پرسید آن مطالبات و پیگیری‌ها کجا رفت و چه اتفاقی افتاده است؟
معاون اول رئیس جمهور با انتقاد از این رویه خاطر نشان کرد: چقدر ماندگاری پست‌ها برای ما ارزشمند شده است که وظایف ذاتی و اجتماعی خودمان را کنار گذاشته ایم.
وی افزود: وظیفه دانشگاه و استاد صرفاً " تولید و تربیت دانشجو" نیست و این با فرمایش مقام معظم رهبری است که وظیفه دانشگاه‌ها را بیان نمودند مطابقت ندارد.
وی در ادامه با اشاره به قداست و مرجعیت دانشگاه افزود: دانشگاه هنوز مرجعیت خود را از دست نداده وهمچنان احترام استاد و دانشجو زیاد است اما اگر محافظه کار باشیم آیا این جایگاه حفظ خواهد شد؟ وظیفه دانشگاه فقط پژوهش و تربیت دانشجو نیست، نقش دانشگاه در حل مشکلات و مسئولیت اجتماعی بی بدیل است و باید قدر این نقش را بدانیم.
فرصت مغتنم
عارف در ادامه با بیان اینکه همزمانی آغاز سال تحصیلی، با ماه‌های ابتدایی فعالیت دولت «وفاق ملی» و اجرای برنامه پیشرفت هفتم فرصت مغتنمی است افزود: اکنون در ماه‌های نخست برنامه هفتم پیشرفت و مشغول نوشتن دستورالعمل‌ها و آئین نامه‌ها هستیم و ما بعنوان یک دولت برخاسته از دانشگاه که در رأس آن یک چهره دانشگاهی است، دانشگاه را یکی از مؤثرترین «اتاق فکرها» ی نظام می‌دانیم واز وزیر علوم می‌خواهیم که ساز و کاری فراهم کند تا از پشتوانه علمی دانشگاه در فضایی آرام و آزاد کمک بگیریم.
دکتر عارف ادامه داد: دانشگاه در چهار دهه گذشته ظرفیت خود را در توسعه کمی، کیفی و توسعه پژوهشی به خوبی نشان داده، ولی در بعد وظیفه اجتماعی که در آن با اسناد بالادستی روبرو هستیم باید تلاش بیشتری داشته باشیم.
معاون اول رئیس جمهور، بیانیه گام دوم انقلاب، سند چشم انداز، سیاست‌های کلی نظام در بخش‌های مرتبط، نقشه جامع علمی کشور، قانون برنامه هفتم پیشرفت، قانون جهش دانش بنیان و … را از اسناد بالادستی مهم برشمرده و گفت: محور قرار گرفتن شورای عالی عتف، راهبردی مهم در حل مشکلات و ایجاد انسجام و سیاستگذاری صحیح است چرا که با تقسیم کار ملی و مشخص شدن سهم و نقش هر دانشگاه و پژوهشگاه، در مرحله تدوین دستورالعمل‌ها و برنامه‌ها می‌توان تصمیم سازی های کلان و شناخت چالش‌ها را به درستی انجام داد، به عنوان مثال اگر می‌خواهیم در زمینه تورم بررسی کنیم، با تقسیم کار در این شورا است که می‌دانیم کدام دانشگاه و پژوهشکده می‌تواند همکاری کند و این شورا باید مبنای حرکت و برنامه این بخش باشد.
ما کجا قرار داریم؟
دکتر عارف در ادامه با بیان اینکه برای برنامه ریزی صحیح باید بدانیم در کجای مسیر قرار داریم، به بررسی چند شاخص مهم در این حوزه پرداخت و گفت: طبق سند چشم انداز، در سال ۱۴۰۴ باید جایگاه اول منطقه را در همه زمینه‌ها و ازجمله زمینه علمی کسب می‌کردیم اما اکنون ببینید در حوزه مقالات که بر روی آن مانور می‌دادیم چه جایگاهی داریم؟ یا اینکه در بین ۵۰۰ دانشگاه بزرگ دنیا، جایگاه دانشگاه‌های ما کجاست؟
عارف افزود: بر طبق رتبه بندی سال ۲۰۲۵، فقط ۵ یا ۶ دانشگاه ما در بین ۵۰۰ دانشگاه بزرگ دنیا و آن هم در رده‌های سیصد به بالا هستند اما هدف گذاری ما آن است که حداقل ۲۰ دانشگاه ما در برنامه هفتم پیشرفت، در جمع ۵۰۰ دانشگاه برتر دنیا باشند.
معاون اول رئیس جمهوربا بیان آنکه شیب رشد چاپ مقالات ثبت شده در پایگاه علمی جهانی در ۵ سال اخیر کاهشی بوده است گفت: سرعت رشد علمی ایران در این سال‌ها، زیر ده درصد بوده است و اگر این روند ادامه یابد، رتبه دوم در منطقه را نیز از دست می‌دهیم.
دکتر عارف در ادامه افزود: البته از جهت ارجاع به مقالات، وضعیت ما بهتر شده است و روند سالانه میانگین تعداد ارجاعات به مقالات ایران، از رشد ۲,۷ درصد در سال ۲۰۱۰ به رشد به ۹.۱۱ درصد در ۲۰۲۲ رسیده است که نشان دهنده افزایش کیفیت مقالات است.
ما در یک منطقه پویا زندگی می‌کنیم
معاون اول رئیس جمهور در ادامه با اشاره به اینکه بر طبق سند چشم انداز، باید رتبه اول را در جنوب غرب آسیا کسب می‌کردیم گفت: اکنون جایگاهمان در منطقه دوم است اما آیا با این روند می‌توانیم رتبه دوم را حفظ کنیم؟ ما در یک منطقه پویا زندگی می‌کنیم دنیا صبر نمی‌کند که ما پیشرفت کنیم، ما برای رسیدن به رتبه اول باید تلاش جدی‌ای را انجام دهیم.
عارف گفت: البته شاخصه‌های پیشرفت هم تغییر کرده است و دیگر اینکه چه تعداد دانشجو در حال تحصیل هستند، به تنهایی شاخص پیشرفت نیست و اکنون شاخص‌هایی مثل زنجیره فناوری و تولید ثروت ملی اهمیت بالایی دارد.
معاون اول رئیس جمهور در ادامه افزود: نوشتن مقاله برای چاپ در مجلات معتبر دنیا به تنهایی هنر نیست، باید ببینیم استفاده‌های داخلی این پژوهش‌ها چیست؟
عارف در بخشی از این جلسه با اشاره به اینکه بر طبق برنامه هفتم توسعه، رتبه جهانی ایران در آخر برنامه باید ۱۴و یا بهتر باشد به وظایف راهبردی دانشگاه در برنامه هفتم پیشرفت در دولت وفاق ملی پرداخت و گفت: افزایش تولیدات و اختراعات ثبت شده، اصلاح نظام آموزشی به سمت مسئله محوری و ارتقاء‌اثر بخشی در انجام تحقیقات و توسعه فناوری، اصلاح نظام تأمین مالی تحقیقات «دولتی»، بازنگری و اصلاح شاخص‌های ارزیابی، برنامه‌های آموزشی؛ پژوهشی و فناوری و آئین نامه‌های مقررات مربوط به جذب، تبدیل وضعیت، ارتقا، ترفیع و آئین نامه جامع مدیرت دانشگاه، نظام ارزیابی و انگیزشی و نحوه ارائه خدمات موظفی اعضا هیأت علمی، اختصاص حداقل حداقل ۲۰ درصد پژوهشگران دوره پسا دکترا به دوره‌های پسا دکترای کاربردی، صنعتی و فناورانه تقاضا محور، تأمین اعتبار مورد نیاز برای نوسازی تجهیزات، دستگاه‌ها و ابزارهای علمی، تدوین برنامه ملی رشد مهارت‌های دیجیتال کشور، افزایش نقش پارک‌های علمی و فناوری در استان‌ها در جهت توسعه زیست بوم نوآوری، افزایش سهم آموزش‌های مهارتی و حرفه‌ای در کلیه زیر نظام‌های آموزش عالی و کلیه مقاطع بر اساس نیازهای جامعه و اصلاح برنامه‌های درسی با رویکرد افزایش مهارت‌های حرفه‌ای به گونه‌ای که در پایان برنامه به ۴۰ درصد برسد از جمله وظایف دانشگاه است.
روندهای کلان آینده در حوزه‌های علمی و فناوری
دکتر عارف در ادامه با اشاره به مهمترین روندهای کلان علمی و فناوری که باید مد نظر دانشگاه‌ها باشد گفت: حرکت اقتصاد به سمت دیجیتالی شدن، حمل و نقل هوشمند، انرژی‌های سبز، مواد پیشرفته و حوزه‌های نوظهور نظیر هوش مصنوعی و محاسبات کوانتومی از این موارد است.
وی در بحث خوداتکایی دانشگاه‌ها نیز گفت: دانشگاه اگر نتواند مشکل خود را حل کند چگونه می‌تواند مشکل کشور را حل کند، باید تلاش شود وزارت علوم و دانشگاه در جایگاه خود قرار گیرند.
معاون اول رئیس جمهور در ادامه با اشاره به اینکه مسئله جذب، مسئله‌ای بسیار جدی است گفت: یکی از مسئولان به من گفت که تعداد اساتید رد صلاحیت شده کمتر از ۱ درصد است اما با این حال وقتی از جذب حرف می زنیم اساتید جوان دچار هراس می‌شوند در حالی که اگر ضابطه و قانون حاکم باشد کسی نباید بترسد، در شأن کشور ما و در شأن نگاه رهبر انقلاب نیست و باید یک اصلاح ساختاری جدی در زمینه جذب صورت گیرد.
وی در ادامه با اشاره به برنامه ملی رشد مهارت‌های دیجیتال، از دانشگاهیان خواست تا بحث دیجیتالی شدن مهارت‌ها را دنبال کنند.
عارف با بیان اینکه پارک‌های علمی و فناوری دستاوردهای خوبی داشته اند خطاب به رؤسای دانشگاه‌ها و مسئولان وزارت علوم گفت: اقتصاد دانش بنیان را جدی بگیرید اما مشکل ما در این حوزه این است که تجارب را نمی‌توان به درستی منتقل کنیم.
معاون اول رئیس جمهور با اشاره به اینکه در بحث آموزش‌های مهارتی و حرفه‌ای شعار زیاد دادیم اما وضعیت نامطلوب است، گفت: تا انتهای برنامه هفتم باید ۴۰ درصد آموزش‌ها در قالب مهارت‌های حرفه‌ای باشد.
وی با اشاره به اینکه در حوزه فعالیت‌های نوظهور باید در منطقه و دنیا پیشتاز باشیم، گفت: وقتی در حوزه‌هایی مانند «های تک» نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که بسیاری از نفرات اول دنیا، دانشجویان خودمان هستند اما ما باید مهاجرت معکوس نخبگان را با ساز و کارهای آرام شکل دهیم.
دکتر عارف در ادامه با اشاره به اینکه مبنای ما اقتصاد دانش بنیان است گفت: سهم اقتصاد دیجیتال در پایان برنامه حداقل باید ۱۰ درصد باشد.
معاون اول رئیس جمهور با بیان اینکه کرسی‌های آزاد اندیشی در دانشگاه باید فعال شود گفت: در حوزه مسئولیت اجتماعی نیز دانشگاه‌ها باید در حل مشکلات و معضلات راهکارها را نشان دهد.
وی با بیان اینکه از تجارب‌های سایر کشورها در حوزه فناوری های‌پیشرفته باید استفاده شود گفت: اما کپی برداری راه حل ما نیست و ما باید ساز و کارهای بومی خودمان را پیدا کنیم.
عارف چابک سازی و کاهش بروکراسی را از دیگر تکالیف وزارت علوم دانست و گفت: دانشگاهی که رئیس آن هم سطح وزیر و یا بالاتر است، رئیس نباید برای گرفتن امکانات با دفتر وزیر چانه بزند و ما می‌خواهیم اختیارات و مسئولیت‌ها به دانشگاه‌ها بازگردانده شود.
معاون اول رئیس جمهور، حاکم شدن فضای فرهنگی و علمی در دانشگاه‌ها را از دیگر تکالیف برشمرد و گفت: در برخی موارد رئیس و معاون دانشگاه به علت عدم اطلاع، از نیروهای خارج دانشگاه کمک گرفته اند اما حفظ حرمت دانشگاه و حراست از حریم دانشگاه و حل مسائلی که به عهده خود دانشگاه است، برعهده رئیس دانشگاه است، ارجاع به بیرون دانشگاه هنر نیست بلکه نهایت بی هنری است.
وی در مورد دانشجویان و اساتیدی که شائبه برخورد با آنها وجود دارد نیز خطاب به وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت: تعدادی از دانشجویان و اساتید احساس می‌کنند که فرا قانونی و سلیقه‌ای با آنها برخورد شده است، هر چه زودتر کارگروهی تشکیل دهید تا این مسئله برای همیشه بسته شود، اگر برخورد طبق ضوابط بوده مشخص شود و اگر برخورد سلیقه‌ای بوده مسئله حل شود و باید در شروع سال تحصیلی جدید یک فضای بانشاط بر دانشگاه حاکم شود.
عارف حل مشکل مسکن دانشگاهیان، توجه به امور معیشتی اعضا هیأت علمی، تجدید نظر در راهبردهای هیأت‌های جذب دانشگاه‌ها و بازنگری در تشکیلات و وظایف وزارت علوم و از جمله چابک‌سازی، کاهش بروکراسی و عدم تمرکز اجرایی، بخش دیگری از رهنمودهای معاون اول رئیس جمهور به رؤسای دانشگاه‌ها بود.