خبرگزاری مهر، گروه استانها: در ایران روز ۲۷ شهریور ماه، سالروز درگذشت شهریار، شاعر معاصر ایران، با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی روز ملی شعر و ادب فارسی نامیده شده است.
به مناسبت روز ملی شعر و ادب فارسی گفت‌وگویی با دکتر عبدالله رضایی پژوهشگر، نویسنده، مؤلف و استاد دانشگاه‌های استان بوشهر داشتیم.
رضایی علاوه بر تدریس در حوزه ادبیات فارسی در دانشگاه‌های استان بوشهر و دیگر استانها، سابقه طولانی در عرصه پژوهش در حوزه شعر و ادب و چاپ کتاب‌های متعددی در این زمینه دارد.
از جمله کتاب‌های چاپ‌شده وی می‌توان به ادبیات عامیانه استان بوشهر، ضرب‌المثل‌های استان بوشهر، تأثیر قرآن و حدیث در ادب فارسی و بررسی اعجازها در تحلیل ادبی سوره مبارکه یوسف اشاره کرد. وی چندین کتاب نیز در نوبت چاپ دارد.
جایگاه شعر و ادب در فرهنگ مردم بوشهر را تشریح کنید.
اشعار عامیانه مردم ما از ذوق سلیم، عشق درونی و حقیقی و ابتکار مردم مایه گرفته است و بخش زیادی از این اشعار برگرفته از ذوق افرادی است که سواد چندانی هم نداشته‌اند.
در مناسبت‌های مختلف شامل مراسم عزا و عروسی و دیگر مجالس شادی این اشعار خوانده می‌شده است و برخی مواقع نیز که نیاز به خواندن این اشعار به صورت دسته‌جمعی بوده، افراد در مراسم عروسی یا یزله، گاهی کلماتی را به این ادبیات عامیانه اضافه می‌کردند و به صورت بداهه ابیات و مصرع‌هایی را می‌افزودند.
از نکات مهم ادبیات عامیانه این است که تصنعی نیست و شاعری برای وارد کردن اصطلاحات و آرایه‌های ادبی این ابیات را نسروده است بلکه اشعار عامیانه که فرهنگ ما را تشکیل می‌دهد عمدتاً توسط افراد بی‌سواد سروده شده است.
در مورد استفاده از اشعار بومی در مراسم عزا و شادی توضیح دهید.
اشعار متعددی در ادبیات عامیانه استان بوشهر در مورد مراسم عزا و شادی وجود دارد؛ به ویژه در مورد مراسم شادی نمونه‌های متعددی وجود دارد که می‌توان به شعرهای مراسم عروسی اشاره کرد.
خوانندگان محلی در مراسم عزا نیز اشعار مختلفی را می‌خوانده‌اند و ابیات متعددی از گذشتگان در فرهنگ ما باقی مانده است. برای زمان غسل، تدفین، ترحیم و… شعرهای مختلفی وجود دارد.
کشاورزان و زارعان بعد از برداشت گندم و خرمن‌کوبی اشعاری را می‌خواندند. جمع کردن خرمن به کمک همسایگان انجام می‌شود و برای اینکه خیر و برکت خرمن بیشتر شود، اشعاری را می‌خواندند و دیگر افراد نیز به او جواب می‌دادند. این اشعار بیانگر حمد و سپاس خدا بود و اشاره‌هایی به ائمه و قرآن و… نیز داشت. دعاهای متعددی نیز در جریان این مراسم خوانده می‌شد و دیگران هم جواب می‌دادند.
وجه تمایز و شباهت اشعار استان با دیگر نقاط کشور چیست؟
یکی از وجوه تفاوت ادبیات عامیانه با ادبیات کلاسیک و رسمی مربوط به وجود شاعران است که اشعار کلاسیک توسط شاعران صاحب‌نام سروده می‌شده ولی اشعار عامیانه شاعر خاصی نداشته است.
از قرن‌های گذشته شاعر صاحب‌نام و بزرگی در استان بوشهر وجود نداشته و عمده اشعار به جامانده در استان بوشهر مربوط به ادبیات عامیانه است.
ادبیات عامیانه ارتباطی تام و تمام با زندگی اجتماعی و سیاسی و باورهای نیاکان ما داشته است که اصیل‌ترین بن‌مایه فرهنگی جامعه را تشکیل داده است عمده اشعار استان بوشهر دو بیتی بوده که به لهجه‌های مختلف از جمله دشتستانی، لری و… سروده می‌شده است و شاعر این دو بیتی‌ها مشخص نیست. همه این دو بیتی‌ها بر وزن اشعار باباطاهر سروده شده است.
شباهت اشعار نیز در صادقانه و عامیانه بودن آنها است و با ذوق سلیم سروده شده است و در همه استانها این موارد وجود دارد. ادبیات عامیانه که توسط عوام و برای عوام گفته شده است در همه استان‌های کشور به لهجه‌های مردم آن منطقه وجود دارد و اختلاف پیکره این اشعار در گویش و لهجه است.
اگر ادبیات را به دو نوع تقسیم کنیم یکی ادبیات رسمی و کلاسیک است و دیگری ادبیات عامیانه است. در استان بوشهر ادبیات کلاسیک سابقه چندانی ندارد و شاعر و یا شاعران برجسته‌ای در خصوص ادبیات رسمی و کلاسیک تا چند ده سال اخیر نداشته‌ایم و از قدیم مردم با ادبیات عامیانه سر و کار داشتند و بخش عمده فرهنگ آنها را همین ادبیات تشکیل می‌داده است.
ادبیات عامیانه را می‌توان اینگونه معرفی کرد؛ ادبیاتی که ویژه عوام است و از نظر زبان و لهجه و واژگان و چارچوب آن را احساسات و عواطف مردم تشکیل می‌داد.
دیگری ادبیاتی است که شاعران آن از خواص هستند و تکلف در آن به وضوح نمایان است و خوانندگان آن نیز عمدتاً خواص هستند. ادبیات عامیانه ارتباطی تام و تمام با زندگی اجتماعی و سیاسی و باورهای نیاکان ما داشته است که اصیل‌ترین بن‌مایه فرهنگی جامعه را تشکیل داده است. صداقت در دوستی، عشق صادقانه و ایثار و جوانمردی شالوده اصلی زندگی مردم بوده که در ادبیات عامیانه دیده می‌شود.
فرهنگ و عناصر دینی چه جایگاهی در ادبیات بوشهر دارند؟
مردم بوشهر مثل دیگر نقاط ایران علاقه خاصی به مضامین و اشعار دینی و مذهبی دارند و به وفور در همه انواع شعر ادبیات عامیانه می‌توان رد پای مذهب را مشاهده کرد که از جمله در اشعار عروسی می‌توان دید. در عزاداری‌ها نیز اشعار فراوانی با مضامین مذهبی وجود دارد.
باورهای مذهبی موجود در اشعار عامیانه استان بوشهر دارای نمونه‌های متعددی است که به موضوعاتی همچون ایمان به خدا، نماز و… اشاره دارد.