به گزارش خبرنگار مهر، نشست رسانه ای دست اندرکاران پروژه موسیقی «دستگاه های موسیقی ایران» به آهنگسازی و تالیف حسین علیزاده که به نوعی تازه ترین پروژه موسیقایی و پژوهشی این آهنگساز مطرح کشورمان محسوب می شود، روز شنبه سی و یکم شهریور در فرهنگسرای ارسباران تهران برگزار شد.
علی بوستان مدیرتولید مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» در ابتدای این برنامه که اجرای آن بر عهده شهرام صارمی بود توضیح داد: مجموعه پیش رو حاصل یک دوره کار فشرده نزدیک به چهارساله بود که تالیف آن از ۱۳۹۹ توسط استاد حسین علیزاده آغاز شد و پس از انعقاد قراردادها با ناشر این مجموعه ادامه پیدا کرد. این در حالی است که نسخه صوتی این پروژه با همکاری چندین نوازنده معتبر اجرا شده است.
وی افزود: ما در هر ماه، یک دستگاه موسیقی را تمرین و ضبط می کردیم و با توجه به اقتضائات کرونا و دیگر مسائل اجتماعی کار با تاخیراتی مواجه شد. اما بعد از پایان ضبط که در مرداد سال ۱۴۰۱ بود تلاش کردیم وارد مسیر میکس و مسترینگ شویم. پس از طی این پروسه بود که کارهای مربوط به نشر و حوزه گرافیک آغاز شد و کارها تا به امروز ادامه پیدا کرد.
تلاش برای حمایت هنر فاخر نه هنر زودبازده
بوستان تاکید کرد: آنچه از پروژه مجموعه دستگاه های موسیقی ایران پیش روی مخاطبان قرار گرفته، نوع متفاوتی از آنچه در حوزه موسیقی ردیف دستگاهی ایرانی می شناسید است که استاد علیزاده روی بسیاری از آنها نگاه جدیدی را وارد کرد. البته قرار بود به دلیل همین ویژگی ها کارها به صورت مجزا منتشر شود اما بعدا تصمیم گیری شد که کار در قالب یک مجموعه واحد در دسترس علاقه مندان قرار گیرد. امروز هم بهترین موقعیت بود که می توانستیم کار را رونمایی کنیم. البته غیر از نشر فیزیکی این مجموعه بنا داریم در بستر مجازی نیز این پروژه را پیش روی مخاطبان قرار دهیم. مراجع مکتوب این پروژه تحت وب هم توسط نشر کارمان انجام گرفته و دوستان با مراجعه به سامانه این مجموعه می توانند به این آثار دسترسی پیدا کنند.
آتوسا ارباب نماینده انتشارات کارمان هم پس از توضیحاتی درباره فعالیت های این مجموعه در حوزه کسب و کارهای فرهنگی درباره مجموعه «دستگاه های موسیقی ایران» حسین علیزاده گفت: اصالت پروژه، نوآوری، کیفیت بالای موسیقی و تاثیرگذاری ارزش های فراوان مجموعه دستگاه‌های موسیقی ایران بود که تلاش کردیم در راستای عمومی‌سازی هنر فاخر فضایی را فراهم سازیم تا در خدمت هنرمندانی چون حسین علیزاده باشیم. ما دوست داشتیم نمونه ای را در کسب و کارهای بخش خصوصی ایجاد کنیم که بتوانند حمایت بهتری از هنر فاخر و نه هنر زودبازه داشته باشند. در این زمینه هم تلاش کردیم طی این ۴۵ ماه در خدمت تیم تولید باشیم.
سیروس جمالی شاعر مجموعه دستگاه های موسیقی ایران که اشعار خود را به صورت اختصاصی در این مجموعه قرار داده است هم در بخش دیگری از این نشست رسانه ای گفت: در اولین لحظات آغاز این پروژه سعادت داشتم که در کنار استاد علیزاده باشم. البته چندین وقت قبل از آغاز رسمی تولید پروژه حرف ها و گفت‌وگوهایی برای چارچوب این پروژه انجام گرفته بود و من تلاش کردم با یک روش جدید و با به میان آوردن اسم گوشه های ردیف آنها را در اشعار این پروژه پیاده‌سازی کنیم و بسیار خوشحالم که در حد و توان توانستن کنار استاد علیزاده باشم و این پروژه را رقم بزنیم.
وی ادامه داد: دورانی که این پروژه آماده می شد برای همه ما دوران سخت و دشواری بود اما ما تلاش کردیم که بتوانیم در این فضا نفسی بکشیم و با ابتکارات جدید کار را به سمتی هدایت کنیم که به واسطه حمایت ها و اعتماد استاد علیزاده بتواند فضای متفاوتی برای یک اثر مهم و ارزشمند در یک مدت اندک ایجاد کند.
اعتبار دادن به ریشه هویتی ایران
حسین علیزاده آهنگساز و مدیر هنری پروژه «دستگاه های موسیقی ایران» هم در بخش دیگری از این نشست توضیح داد: خوشحالم که هم من و هم شما پرچم هویت ایرانی را برافراشته کردیم. وقتی از هویت صحبت می کنیم سعی می کنیم آن را جهانی کنیم. اما تا زمانی که به این سرزمین و ریشه ای که داریم اعتبار ندهیم کار جلو نمی رود. ما در ایران برای یک فرهنگ جهانی صحبت می کنیم که آن را دست کم گرفتیم. در حالی که ایران با همه افت و خیزها یک خاطره جاودان در دنیا دارد و آن فرهنگ ایرانی است. شما قلم به دست دارید و ما با سیم های سازهایمان از فرهنگ پاسداری می کنیم. پاسداری از فرهنگ را هم می توان به ابعاد منفی و مثبت تبدیل کرد.
وی افزود: افراد مسئول در تمام مصاحبه هایی که می کنند همواره از یک گذشته دور صحبت می کنند که ایران چه بود. اما اگر ریشه ها و تاریخ را بدون توجه به مفاهیم سیاسی داشته باشیم می بینیم که زندگی و زیست بشر در فرهنگ و هنر هویت ایرانی ماندگار شده است. پس فرهنگ ایران می تواند ظرفیت جهانی داشته باشد و خیلی از بزرگان ادبیات چنین کاری کردند. فضایی که در عرصه های هنری هم دیده شده است اما متاسفانه در حوزه موسیقی آن طور که باید توجه خوب و مهربانانه ای نشده است. به نظر من وقتی در این موقعیت قرار می گیریم گویی حرف‌مان درک نمی شود در حالی که موسیقی، فرهنگ و تشکیلاتی جداناپذیر از فرهنگ و هنر ایران عزیزمان است.
علیزاده تصریح کرد: من بر این باور هستم خلاصه ای از جهان در ایران فرهنگی زندگی می کند و هنرمندی که در این موقعیت زندگی می کند موظف است که خود را متعلق به تاریخ و ریشه ها بداند و بدون توجه به برخی ناملایمات کارهای بزرگی را انجام دهد. این یک حس خوب است که وقتی از ایران حرف می زنیم از فرهنگ و هنر سرزمینی حرف بزنیم که موسیقی حرف اول و آخر را می زند. متاسفم که هنوز خیلی ها متوجه موسیقی نشدند و وقتی به چنین شرایطی می رسیم اگر ریشه نداشته باشیم، این کارهای ما تبدیل به حباب می شود. در تمام دنیا روی ریشه ها صحبت می کنند و این وظیفه ای است که در دنیای معاصر اتفاق می افتد.
این آهنگساز و نوازنده شناخته شده موسیقی کشورمان در بخش بعدی صحبت های خود توضیح داد: ای کاش شرایط به گونه ای باشد که برخی دیگر پشت درهای بسته برای هنرمندان تصمیم گیری نکنند و فضایی را فراهم سازند که هنرمندان فعالیت هایی را برای ایران انجام دهند. این پروژه در بدترین شرایط روزگار ما یعنی در دوران کرونا در ذهنم شکل گرفت و دیدم می توانیم بر اساس آنچه از خلاقیت و نبوغ هنرمندان نسل جوان ایران می شناسیم کاری را برای تاریخ این سرزمین داشته باشیم. ما گنجینه بزرگی در ایران داریم و هر وقتی که در ایران چنین فرصتی وجود داشته باشد، می توانیم کار کنیم. این پروژه در روزگار سخت کرونا در ذهنم شروع شد و چون خودم را هنرمندی می دانم که به ردیف موسیقی ایران مسلط است تلاش کردم این ریشه را در دوران معاصر ارائه دهم.
وی بیان کرد: طی سال های اخیر ردیف های زیادی توسط ناشران به صورت زیرمیزی منتشر شده است ولی چه سر کلاس چه موقع ضبط، استاد فکر می کرده که شاگرد روبه‌روی او نشسته است. او فکر نمی کرد که شاید مخاطب هم می تواند روبه‌روی او باشد. ولی وقتی استادانی چون صبا، وزیری و شهناز به این نکته بسیار مهم در ورای آنچه در حوزه آموزش می گذرد پی بردند ماجرا شکل دیگری گرفت و آنها توانستند موسیقی ردیف را به درستی به مخاطبان معرفی کنند. این روند در شرایطی قرار گرفت که در دوران معاصر به واسطه مجموعه هایی چون کانون پرورش فکری و مرکز حفظ و اشاعه موسیقی، فعالیت های خوبی اجرا شد اما بعد از مدتی ماجرا به سمت دیگری رفت و موضوع ردیف بسیار تکراری شد و خیلی روی یک ردیف متمرکز شدند. در حالی که اگر به همین فعالیت های ما در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی توجه می کردند، می توانستیم شاهد اتفاقات بهتری در حوزه موسیقی ردیف باشیم. چون ما در آنجا با انواع و اقسام ردیف های استادان برجسته موسیقی آشنا می شدیم که دربرگیرنده ارزش های زیادی بود.
معرفی ردیف موسیقی به مردم عام
علیزاده تصریح کرد: درباره تصمیمات اشتباهی که پیرامون ردیف صورت گرفته من مصاحبه های متعددی داشتم و بارها از نقصان های موجود در مراکز آموزشی حرف زدم. به همین جهت با خودم فکر کردم که این ماجرای ریشه ها را به شکلی دیگر نگاه کنم. به هر حال ردیف مسیری است که مردم آنچنان با آن آشنایی ندارند و من آمدم تا به واسطه طراحی هایی که در این زمینه انجام می دهم، ردیف را به مردم معرفی کنم. اینها صرفا آثار مردمی هم نیستند بلکه یک بسته آموزشی خوب است. پس وقتی به موسیقی فکر می کنیم خیلی سخت است که هم تعریف دانشگاهی و هم تعریف مردمی داشته باشد. مسیری که واقعا به تنهایی نمی توانستم آن را انجام دهم و یک تیم ۱۰۰ نفره همراه من بود.
این آهنگساز و نوازنده گفت: وقتی مردم برای ما در این حوزه مهم می شوند پس باید در حوزه محتوا نیز کارهای اختصاصی انجام دهیم که سیروس جمالی به عنوان یکی از شاگردان من که امروز دوست و رفیق من است، تمام تلاش خود را انجام داد که با زبان شاعری یک نقاشی را به پروژه دستگاه های موسیقی ایران منتقل کند. پروژه ای که یک نسل آگاه و باسواد موسیقی در این جریان همراه من بودند. این نسل بسیار جلوتر از ما هستند و باید خوشحال بود که در چنین شرایطی شاهد تولد و ظهور هنرمندانی هستیم که این چنین در هنر خود توانمند هستند. من همواره به آینده امید دارم و دل بسته ام و امیدوارم این پروژه محصول همین امید باشد.
وی در پاسخ به پرسشی درباره معیارهای انتخاب نوازندگان پروژه تصریح کرد: معیار انتخاب ما عشق و ایمان و شوقی بود که در چشم این هنرمندان می دیدم. مسیری که ما را مجاب کرد تا از این شوق و شور مستندی را هم تولید کنیم. به هر حال آنچه برای ما در انتخاب نوازندگان مهم بود، توانایی و نظم در هنر این نوازندگان بود که خیلی مورد توجه گروه اجرایی قرار گرفت.
یک مطالبه از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
علیزاده در جواب سوال دیگری مبنی بر برگزاری کنسرت در ایران با توجه به برنامه ریزی اش برای برگزاری کنسرت های اروپایی گفت: اکنون برای اجرای اثر هنری روی صحنه قوانینی وجود دارد که می بایست روی آن تجدید نظر کرد. این اصلا درست نیست که وقتی یک گروه اجرایی تمام تلاش خود را می کند تا بتواند کنسرتی را روی صحنه ببرد باید مورد تائید قرار گیرد. لطفا بیایید از سیاست و جنگ دوری کنید و فضایی را فراهم کنید که برگزاری کنسرت ها در تالارها آسان تر شود و من از آقای وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی می خواهم مقداری به ماجرا فرهنگی نگاه کند. لطفا از هنرمندان واهمه نداشته باشید و اجازه دهید تا بتوانند راحت‌تر کارهای خود را روی صحنه اجرا کنند. برای من برگزاری کنسرت در اروپا اصلا مهم نیست برای من مهم ایران است که بتوانم روزی به راحتی در آن کنسرت بدهم. پس تا وقتی برای گروه ها رویه کنونی حاکم باشد و من مجبور باشم که فرم هایی را پر کنم که در شان من و هنرمندان نیست، کنسرتی را برگزار نمی کنم.
علیزاده در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر گرانی قیمت نسخه فیزیکی این آلبوم که با مبلغ ۸ میلیون تومان ارائه می شود، توضیح داد: متاسفانه وضعیت اقتصادی امروز در شرایط نامتوازنی است که به هیچ وجه نمی تواند وضعیت روشنی را برای یک ناشر موسیقی قرار دهد. من بر این باورم با توجه به آنچه برای تهیه این آلبوم انجام شده قیمت آلبوم گران نیست. ضمن اینکه دوستان حمایت کننده هم تمهیداتی اندیشیده که آلبوم در قالب نسخه های دیجیتالی با قیمت های تفکیک شده و بهتری پیش روی مخاطبان قرار گیرد. ضمن اینکه بنده قبل از اینکه پروژه را در اختیار حامی خصوصی قرار دهم پیشنهاداتی از سوی بخش دولتی داشتم که هرگز نپذیرفتم. این کار که به اعتقاد من پرهزینه ترین پروژه موسیقایی در حوزه ردیف موسیقی است که در حوزه دولتی منتشر شود.
علی بوستان مدیر تولید پروژه نیز در این بخش از نشست گفت: آنچه برای این آلبوم هزینه شده اگر در زمان کنونی انجام می گرفت به قدری دربرگیرنده هزینه های زیادی بود که توصیفش سخت است. ما تمام تلاشمان را انجام دادیم که شرایط به گونه ای طراحی شود که این اثر در معقول ترین شرایط ممکن به مخاطبان ارائه شود.
مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» به نوعی نتیجه تلاش حسین علیزاده در زمینه موسیقی ردیف دستگاهی و آموزش آن مشتمل بر ۱۳ دستگاه و آواز موسیقی ایرانی است که در قالب ۱۷ سی دی و ۱۳ کتاب نت ارائه شده است.
به گفته دست اندرکاران پروژه آهنگسازی و تألیف این اثر که توسط «خانه کار و دیدار کارمان» منتشر شده است از ماه‌های پایانی سال ۱۳۹۹ و در بحبوحه شیوع ویروس کرونا آغاز شد و تا امروز تعداد ۴۳ نفر نوازنده و خواننده در اجرای دستگاه‌ها و آوازهای مختلف آن نقش داشته‌اند. این در حالی است که اشعار این مجموعه نیز توسط سیروس جمالی برای سهولت در یادگیری و به خاطر سپردن گوشه‌ها، به طور خاص به گونه‌ای سروده شده‌اند که نام هر گوشه در شعرِ آن جای گرفته است.
«دستگاه‌های موسیقی ایران» به آهنگسازی و تألیف حسین علیزاده تلاشی برای بقا و گسترش نغماتی در طی تاریخ شکل گرفته و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده‌اند. در این چارچوب حسین علیزاده، آهنگساز، مؤلف و نوازنده تار و سه تار، در این اثر ضمن حفظ اصالت‌ها با رویکردی خلاق و پویا، الگوها و نغمه‌های موسیقی دستگاهی ایران را طوری ساخته و پرداخته است که می‌تواند برای همه علاقه‌مندان به موسیقی ایران اثرگذار باشد.