به گزارش خبرگزاری مهر، نخستین نشست روزآمدسازی نقشه جامع علمی به همت شورای آینده نگاری فرهنگستان علوم با حضور محمدرضا مخبردزفولی رئیس فرهنگستان علوم و حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در محل این فرهنگستان برگزار شد.
محمدرضا مخبر دزفولی، رئیس فرهنگستان علوم در این نشست بیان کرد: اگر قرار است روزآمدسازی نقشه جامع علمی در فرهنگستان پیگیری شود، باید اختیار ویژه‌ای داشته باشیم و همکاری تمامی بخش‌های فرهنگستان مورد توجه قرار گیرد.
وی ادامه داد: درروزآمدسازی نقشه سه بخش اصلی شامل علوم، علوم سلامت (پزشکی) و علوم انسانی هستند که در به‌روزرسانی این سه بخش اختیار کامل دارند تا بخش‌های خود را تدوین و در نهایت در قالب بسته‌ای یکپارچه به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه کنند.
رئیس فرهنگستان علوم با تاکید بر الگوی آینده گفت: برای آینده نقشه جامع علمی کشور تدوین می‌شود در این مسیر باید کلان‌روندهای علم و فناوری در سطح جهانی را بشناسیم، چرا که علم و فناوری مترادف با قدرت شده است. با گذر از ربع اول قرن ۲۱، نیاز است استراتژی‌های نزدیک به واقعیت تعریف کنیم. همچنین، باید روندهای کلان منطقه‌ای و ملی را احصا کنیم تا نقشه جامعی طراحی شود.
مخبردزفولی در برآورد کلان‌روندها بیان کرد: هوش مصنوعی و رباتیک، انرژی تجدیدپذیر، زیست‌فناوری، بلاک‌چین برخی از کلان‌روندهای جهانی است که باید مورد توجه باشد. روندهای کلان منطقه‌ای نیز نشان می‌دهد که خروجی علمی منطقه چهار برابر شده است باید به این بخش نیز توجه شود.
وی بر واقع‌بینی در نقشه جامع علمی جدید تاکید کرد و گفت: برخی اشتباهات در نقشه اول رخ داده است که باید با نگاه واقع‌بینانه اصلاح شود. اگر لازم است، باید ساختارها را تغییر دهیم و رویکردهای جدیدی اتخاذ کنیم. برنامه‌های جدید باید زمینی و واقع‌گرایانه باشند. سند جدید نباید کلی باشد، بلکه باید بر اهداف محدود و اولویت‌های مشخص تمرکز کند. در مرجعیت علمی نیز به دنبال حل مشکلات کشور هستیم.
رئیس فرهنگستان علوم در ادامه بر تعیین اولویت‌ها تاکید کرد و ادامه داد: برای طراحی یک نقشه جدید، انتخاب اولویت‌های درست ضروری است. در این نقشه باید مشخص شود چه تعداد دانشجو، در چه رشته‌هایی و برای انجام چه پروژه‌هایی جذب خواهند شد. همچنین، مکانیزم اجرایی نقشه باید تدوین شود تا جهت‌گیری جدیدی متناسب با نیازهای امروز و فردا تعریف کنیم.
وی با اشاره به شهادت سید حسن نصرالله خطاب به عاملان شهادت وی افزود: ممکن است امروز بخندید، اما فردا گریه خواهید کرد. شکست رژیم صهیونیستی و خارشدن آمریکا و رژیم صهیونیستی وعده الهی است و نصرت خداوند زمانی محقق می‌شود که دلی شکسته باشد.
ضرورت حکمت بنیان بودن نقشه جامع علمی
حجت الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، بیان کرد: برای اینکه سیدحسن نصرالله را به شهادت برسانند ده ها تن مواد منفجره استفاده کردند و این نشان دهنده عجز رژیم صهیونیستی که برای به شهادت رساندن سیدحسن تا این حد امکانات را بسیج کرد، ان‌شاءالله خون این شهید، درخت مقاومت را بیش از پیش آبیاری خواهد کرد.
وی درباره روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور بر اصول حکمرانی تاکید کرد و گفت: ضرورت دارد در این نقشه این اصول کاربست پیدا کند، اصل اول مسئله‌محور بودن است، اگر نیازهای کشور را نبینیم، موفق نخواهیم بود. حفظ نخبگان، احترام به عالمان، و تمرکز بر مواد پیشرفته مانند کوانتوم از اهمیت بالایی برخوردار است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: اصل دوم توجه به هدف است، هدف متعالی ما، تمدن نوین اسلامی است. ایران همیشه روحیه تمدن‌سازی داشته است و هدف این نقشه، رسیدن به مرجعیت علمی کشور است. باید افق زمانی مشخصی برای دستیابی به مرجعیت علمی در منطقه و جهان تعیین شود.
خسروپناه اصل سوم را تعیین سیاست‌های راهبردی دانست و افزود: این نقشه باید سیاست‌های راهبردی و اهداف کلیدی را شامل شود.
وی در اصل چهارم بر جامعیت نقشه تاکید کرد و گفت: این نقشه باید جامع باشد و آموزش، پژوهش، فناوری، و نوآوری را در بر گیرد. نمی‌توان گفت که تنها یکی از این عوامل اولویت بالاتری دارد. در ادامه باید راهبردها در نقشه جامع مدنظر باشد، این نقشه باید سندی راهبردی و هدایتگر باشد و در صورت نیاز به اصلاحات ساختاری، شورای عتف، معاونت علمی و بنیاد نخبگان باید در آن لحاظ شوند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی توجه به نیازهای سیاست‌های کلان علم و فناوری را اصل بعدی ذکر کرد و افزود: این سیاست‌ها شامل شش محور اصلی است که باید به تمامی آن‌ها توجه شود.
خسروپناه به حکمت‌بنیان بودن نقشه جامع علمی کشور تاکید کرد و ادامه داد: حکمت، مفهومی قرآنی است که در آیه ۲۶۹ سوره بقره آمده است. دانش، بینش، منش، و کنش مصادیق حکمت هستند که قابل تعلیم و تعلم هستند. اگر نقشه بر پایه حکمت بنا شود، خیر کثیری به همراه خواهد داشت. با توجه به تحولات علمی، باید روند بازنگری نقشه با سرعت بیشتری انجام شود.
در روزآمدسازی نقشه جامع علمی باید به چالش‌های نقشه قبلی توجه شود
سعیدرضا عاملی، رئیس شورای تحول علوم انسانی نیز در این نشست بیان کرد: قاعدتاً با مسائل جدیدی مواجه هستیم که به روز آمدسازی نقشه جامع علمی کشور نیاز داریم و در این مسیر باید چالش‌های نقشه جامع قبلی مورد بررسی قرار گیرد. یکی از نقص‌های سند قبلی عدم توجه کافی به علوم انسانی بود چرا که فصل جداگانه‌ای برای آن در نظر گرفته نشده است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: همچنین باید مدل نوشتن نقشه ساده باشد و تحولات فرهنگی فناوری با حکمرانی همگام باشد. اگر تمرکز روی موضوعات جدید داریم باید نحوه رسیدن به این فناوری‌ها را نیز مورد توجه قرار دهیم. همچنین هدف مطلوب روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور باید پیشرفت و رفاه مردم باشد.
عاملی ادامه داد: متاسفانه علوم انسانی جزء علوم ناظر قلمداد می‌شود در حالی که ۴۸ درصد ورودی دانشگاه‌ها مربوط به علوم انسانی است و دلیل اصلی اینکه امروز نتوانستیم به اندازه کافی پیشرفت کنیم این است که به علوم انسانی و هنر به اندازه کافی توجه نکردیم. با اینکه سطح آی کیو ایرانیان بالای متوسط جهانی قرار دارد اما نیازمند اصلاح سرمایه انسانی هستیم.
راهبردهای روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور
در ادامه ناصر باقری مقدم رئیس شورای آینده نگاری فرهنگستان علوم عنوان کرد: نقشه جامع علمی کشور به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اسناد راهبردی، توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین و در سال ۱۳۸۹ به تصویب رسید. این نقشه با هدف دستیابی به مرجعیت علمی کشور تا افق ۱۴۰۴ طراحی شده و شامل ارزش‌های بنیادین، اهداف کلان، و راهبردهای ملی و بخشی برای توسعه علمی و فناوری کشور است. با گذر زمان و تحولات سریع علمی و فناوری، ضرورت بازنگری و روزآمدسازی این نقشه از سوی مقام معظم رهبری مطرح شده است.
وی ادامه داد: محورهای اصلی روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور گفت: نقشه جامع علمی باید به‌گونه‌ای طراحی شود که ایران را به مرجعیت علمی در منطقه و جهان برساند. این مرجعیت شامل سرآمدی در حل مسائل ملی و حضور در مجامع علمی بین‌المللی است.
باقری مقدم اضافه کرد: روزآمدسازی نقشه باید با تمرکز بر حل مسائل اولویت‌دار کشور، از جمله مشکلات اقتصادی، زیست‌محیطی و سلامت انجام شود. فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، زیست‌فناوری، و انرژی‌های تجدیدپذیر از جمله اولویت‌های مهم در این مسیر هستند.
وی توجه به آموزش و پژوهش را از دیگر تاکیدات در روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور قلمداد کرد و افزود: نقشه جدید باید جامعیت خود را در زمینه‌های آموزش، پژوهش، فناوری و نوآوری حفظ کند و ارتقاء کیفی و کمی این حوزه‌ها را دنبال کند. همچنین، باید به نیازهای آموزش عالی و آموزش و پرورش به‌عنوان زیربنای توسعه علمی توجه ویژه‌ای داشته باشد.
رئیس شورای آینده نگاری فرهنگستان علوم عنوان کرد: نقشه جامع علمی کشور شامل مجموعه‌ای از راهبردهای کلان و ملی است که به توانمندسازی سرمایه انسانی، تعاملات علمی بین‌المللی، و توسعه زیرساخت‌های علمی و فناوری کشور می‌پردازد. این راهبردها باید با تغییرات جهانی علم و فناوری همگام شوند.
وی گفت: در فرآیند روزآمدسازی، نقش فرهنگستان علوم و نهادهای مرتبط با علم و فناوری مانند معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و بنیاد نخبگان برجسته است. این نهادها باید با همکاری یکدیگر و بر اساس الگوهای مدیریتی کارآمد، نقش مهمی در اجرای نقشه داشته باشند.
باقری مقدم درباره اهداف و نتایج مورد انتظار بیان کرد: افزایش نقش‌آفرینی علمی ایران در منطقه و جهان از طریق افزایش تولیدات علمی و فناوری، تقویت همکاری‌های علمی بین‌المللی و تبادل فناوری با سایر کشورها و حل مسائل راهبردی کشور با استفاده از دانش و فناوری‌های بومی از اهداف و نتایج مورد انتظار روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور است.
وی ادامه داد: این نقشه همچنین تأکید دارد که روزآمدسازی باید به‌صورت مستمر و بر اساس ارزیابی‌های علمی و فناوری انجام شود تا بتواند با تحولات جهانی همسو باشد و از فرصت‌های جدید در علم و فناوری بهره‌برداری کند.
در ادامه اعضا جلسه از فرهنگستان علوم پزشکی، وزارت بهداشت، وزارت علوم و روسای دانشگاه‌ها نظرات کارشناسی خود را در روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور بیان کردند.