به گزارش خبرنگار مهر، اداره کل موزه‌های کشور در نشستی با نمایندگان و رؤسای موزه‌های نهادهای دولتی و عمومی که امروز در موزه هنرهای معاصر برگزار شد چند دستورکار را برای بررسی مطرح کرد که یکی از آنها درباره ثبت اطلاعات آثار موزه‌ای این دستگاه‌ها در سامانه جام بود این بحث چالش برانگیز، ارائه گزارش درباره موضوعات دیگر نشست را به زمان دیگری موکول کرد.
در واقع وزارت میراث فرهنگی به عنوان متولی موزه‌ها در کشور موظف است تا در سامانه جامع اموال فرهنگی تاریخی «جام» اشیای موزه‌ای در اختیار موزه‌های تحت پوشش خود و سایر دستگاه‌ها را ثبت کند در این راستا دستگاه‌هایی که موزه در اختیار دارند نیز باید اطلاعات آثار فرهنگی تاریخی و هنری خود را در این سامانه ثبت کنند. اما آن طور که در این نشست مطرح شد، خیلی از دستگاه‌ها درباره این موضوع کم کاری می‌کنند از طرفی وزارت میراث فرهنگی از سوی نهادهای قضائی موظف است تا گزارشی را درباره روند ثبت اموال در سامانه جام و عملکرد دستگاه‌های دولتی و عمومی در این راستا ارائه کند تا اگر دستگاهی ترک فعل کرده، با آن برخورد شود.
به همین دلیل نشست شورای هماهنگی امور موزه‌ها با حضور نمایندگان دستگاه‌های اجرایی دولتی و نهادهای عمومی برگزار شد و هر کدام گزارشی ارائه کردند. در این نشست هادی میرزایی مدیرکل امور موزه‌های کشور گفت: ثبت اطلاعات آثار موزه‌ای به معنای ضبط آثار نهادهای دیگر در وزارت میراث فرهنگی نیست ما نیازی به آنها نداریم بلکه وزارت میراث فرهنگی آنقدر اثر دارد که به دنبال جا برای نمایش آنهاست. در واقع ما طبق قانون باید بتوانیم برای آثار دستگاه‌های دیگر شناسنامه‌ای داشته باشیم تا اگر اتفاقی برای آنها افتاد، بدانیم چه چیزی داشته‌ایم و مانند برخی از کشورها از جمله عراق نباشیم که شیء از موزه به غارت می‌رود و هیچ اطلاعاتی از آن وجود ندارد.
معرفی دستگاه‌هایی که ترک فعل کرده‌اند به نهادهای نظارتی
میرزایی با تاکید بر اینکه به ما تکلیف شده تا آرشیو ملی برای آثار موزه‌ها داشته باشیم گفت: با توجه به مکاتبات سال‌های اخیر و بر اساس اطلاعات سامانه جام، تا کنون تنها ۲۲ موزه از سطح کشور که تحت نظر سایر نهادها هستند نسبت به ثبت اطلاعات اموال تاریخی و فرهنگی خودشان اقدام کرده‌اند. سکاندار آن هم موزه هنرهای معاصر است که اطلاعات سه هزار و ۹۴۹ اثر را وارد سامانه جام کرده است. پس از آن موزه ورزش با ثبت ۱۹۵۷ قلم شیء و موزه بنیاد ایران شناسی شعبه بوشهر با ۳۲۳ قلم شیء در رتبه دوم و سوم قرار دارند. بسیاری از موزه‌ها هم هنوز اقدامی در این جهت نکرده‌اند که مصداق بارز ترک فعل آن دستگاه در ارائه اطلاعات آثار فرهنگی تاریخی و ثبت آن در سامانه جام است.
وی با بیان اینکه قوه قضائیه از ما خواسته دستگاه‌هایی که ترک فعل کرده‌اند را معرفی کنند ولی تا به حال این کار را انجام نداده‌ایم گفت: ما تا کنون صبر کرده‌ایم و پاسخ نهادهای نظارتی را این طور داده‌ایم که شاید هنوز این مسئله برای موزه داران دستگاه‌های دیگر تبیین نشده است و ما در حال ارائه این اطلاعات هستیم تا آنها هر چه زودتر آثارشان را در جام ثبت کنند اما این جلسه در واقع اتمام حجت ما با موزه‌های دستگاه‌های دیگر است. چرا که تا کنون نامه‌ها و ابلاغیه‌های زیادی از موزه‌ها شده و به کرات از آنها خواسته‌ایم که در این زمینه اقدام کنند.
وی با اشاره به اینکه آثار موزه‌ای فراتر از ارزش مادی که دارند برای ما مهم هستند گفت: شاید برای یک برگ از شاهنامه صدها هزار دلار هزینه شود. به ما می‌گویند مگر این برگ چقدر ارزش مادی دارد در حالی که اصلاً ارزش مادی آن اثر مهم نیست بلکه با پیگیری برای استرداد همان یک برگه، از یک فرایند جلوگیری خواهد شد. زمانی که اطلاعات اموال، در سامانه ثبت شود می‌توانیم آثارمان را هر کجای دنیا که باشد پیگیری کنیم. الان کشوری مانند افغانستان نمی‌داند آثار برخی گنجینه‌هایش کجاست چون هیچ اطلاعاتی از آنها نداشته و ثبت نکرده است.
میرزایی بیان کرد: ما یک زمانی آمار بازدید از موزه‌ها را اعلام می‌کنیم اما این آمار تنها مختص به موزه‌های وزارت میراث فرهنگی است. در حالی که اگر آمار همه موزه‌ها را داشته باشیم حتی در تحلیل آمار بازدید مردم و استقبالشان هم بهتر می‌توانیم نتیجه بگیریم.
میرزایی تصریح کرد: چرا فرش‌های سعدآباد گم شد؟ چون امین اموال فکر می‌کرد اینها اموال اداری است و می‌تواند به جای دیگری برود در حالی که این طور نیست و نشان می‌دهد که باید درک کنیم اموال فرهنگی تاریخی متعلق به یک نهاد نیست.
زاهدی رئیس اداره اموال فرهنگی تاریخی نیز بیان کرد: پلیس اینترپل ایران دسترسی به سامانه جام دارد تا اگر سرقتی انجام شد، پیگیر باشد. همچنین دسترسی به اطلاعات اولیه آثار برای محققان فراهم است. قرار بود موزه‌های غیروابسته به سامانه جام لینک شوند که این امر تا حدودی محقق نشد و قرار بود مجدد این موضوع در جلسه مطرح شود.
وی گفت: یکی از مهم‌ترین آئین‌نامه ها مربوط به اموال تاریخی فرهنگی دستگاه‌ها هست که در آن چند ماده وجود دارد و به بحث ساماندهی و مستند نگاری اموال نهادهای عمومی و غیردولتی می‌پردازد. در آئین نامه به حفاظت از میراث فرهنگی که در سال ۸۱ توسط شورای امنیت به تصویب رسیده، اشاره می‌کند و می‌گوید باید دستگاه‌های دولتی که اموال فرهنگی تاریخی دارند فهرست اموال را به میراث فرهنگی ارسال کنند. همچنین در ماده ۲۰ این آئین‌نامه اشاره شده که ملحقات معماری می‌بایست توسط میراث شناسایی شده و فهرست مصوب آن در اختیار میراث فرهنگی قرار گیرد.
وی تاکید کرد: امروزه باید از ثبت اطلاعات به صورت دستی فاصله بگیریم. در تمام دوره‌های مختلف از رؤسای جمهوری تقاضا می‌کردیم که نهادهایی عمومی و دولتی نسبت به ارائه اطلاعات اموال فرهنگی و تاریخی خودشان در دو نسخه اقدام کنند و یک نسخه به وزارت دارایی و دیگری را به وزارت میراث فرهنگی قرار دهند اما از سال ۸۱ تا به امروز جدی گرفته نشده است.
چرایی اهمیت زیاد ثبت اطلاعات اموال
در ادامه نمایندگان و مدیران موزه‌های دستگاه‌ها گزارشی را در این خصوص دادند.
جبرئیل نوکنده مدیر موزه ملی ایران از اهمیت ثبت اطلاعات اموال سخن گفت و ادامه داد: اگر موزه‌ای، هنوز اطلاعات اثرش را وارد سامانه نکرده یعنی هنوز کد ملی ندارد. سامانه‌های تخصصی را هم باید تقویت کرد وقتی اثری را به خارج از کشور می بریم باید برای آن یک کد ملی داشته باشیم. اگر این کد نباشد مثل این است که فرزند ایرانی شناسنامه نداشته باشد! کشورهای همسایه به سرعت اسناد ما را کهنه سازی می‌کنند و به خودشان هویت می‌دهند ما باید اطلاعات آثار خودمان را داشته باشیم تا از جعل آثار جلوگیری شود.
در ادامه شریفی مدیر موزه بانک ملی گفت: ما در سامانه بانک اطلاعات آثارمان را ثبت کرده‌ایم چه بهتر است که کل این اطلاعات یک جا به سامانه جام هم انتقال پیدا کند.
میرزایی هم با بیان اینکه زمینه برای این امکان فراهم شده است گفت: ما در نظر داریم تا نشست مشترکی با موزه‌های بانک‌ها هم داشته باشیم.
شفیعی از موزه‌های سازمان اوقاف و امور خیریه نیز گفت: در کشور ۷۰۰ بقعه تاریخی داریم پراکندگی بقعه‌ها در کشور زیاد است. تمام بقاع شناسنامه ملی دارند و اطلاعات آثارشان ثبت است فقط باید وارد سامانه شود. همچنین ۵۰ هزار هیأت امنا در سطح کشور داریم. سیستم اینترنت در تمام امامزاده‌ها نیز وجود دارد.
عدم تمایل به ثبت اموال خزانه جواهرات
موضوع دیگری که مورد بحث واقع شد، عدم ثبت اطلاعات آثار موزه‌ای خزانه جواهرات بانک مرکزی بود. در این زمینه میرزایی از عدم ثبت اطلاعات اموال گنجینه در سامانه گلایه کرد و گفت:
میکائیلی پاسخ داد: هیأت امنا با ثبت اطلاعات در سامانه موافق نیست همانطور که اجازه رسانه‌ای شدن حتی یک عکس از اموال را هم نمی‌دهند. در هیأت امنا دستگاه‌های نظارتی هم عضو هستند. ضمن اینکه قوانینی که شما درباره الزام موزه‌ها به ثبت اموالشان اشاره کردید، مربوط به موزه هاست ولی ما خزانه داریم نه موزه.
میرزایی با اعلام اینکه هیأت امنا مبدع قانون نباید باشد بلکه باید تابع قانون باشد. گفت: در قوانین آمده اموال فرهنگی تاریخی که در اختیار نهادهای دولتی و عمومی قرار داد و حرفی از گنجینه موزه یا خزانه نیاورده است. حتی فراتر از آن گفته که تشخیص نفایس هم بر عهده وزارت میراث فرهنگی است.
احمد محیط طباطبایی، رئیس ایکوم ایران هم بیان کرد: اگر موزه‌ای نمی‌تواند آثارش را ثبت کند، اسمش را تغییر دهد چون مردم حق دارند بدانند چه چیزی داخل موزه است. مثلاً اگر موزه امام علی آثارش را ثبت نمی‌کند و نمی‌خواهد این کار را انجام دهد بهتر است اسمش را مرکز تجسمی بگذارد تا موزه! این اموال متعلق به مردم است پس باید اطلاعاتشان ثبت شود. مردم حق دارند درباره آثار خزانه جواهرات دچار سوءتفاهم شوند از آن طرف عدم ثبت این اطلاعات، دولت را هم زیر فشار می‌برد تا در این زمینه پاسخگو باشد.