خبرگزاری مهر -گروه دین و اندیشه-سامان سفالگر: در طرح کلی تحقق تمدن نوین اسلامی توجه به تربیت انسان‌های تراز تمدنی و تولید فکر، بیش از پیش ضروری به نظر می‌رسد. به منظور تولید فکر، باید علوم تأثیرگذار در حوزه تمدن سازی مدنظر قرار گیرد. این علوم، همان علوم انسانی است که پایه حکمرانی محسوب می‌شود.در صدر توجه ما، علوم پیشران تمدن سازی است که با توجه به ویژگی‌های هوش مصنوعی، می‌توانیم آن را از این قسم در نظر بگیریم. توجه به هوش مصنوعی، می‌تواند جهش فراوانی در حوزه تمدن سازی برای ما داشته باشد.
یکی از بحث‌های جدی، توجه به آینده دنیایی است که تمدن‌سازی در آن صورت می‌گیرد. زمانی هوش مصنوعی، مجرد بود؛ اما الان هوش مصنوعی، از بستر فضای مجازی استفاده می‌کند و آن را مدیریت می‌نماید.امروز از این طریق می‌توانند اطلاعات فرد فرد ما را شناسایی کنند و بفهمند که ما از چه محتواهایی استفاده می‌کنیم و اینکه علاقه، فکر، خواب و خوراک ما چگونه است.
هوش مصنوعی، مبتنی بر استفاده از این داده‌های بزرگ یا بیگ دیتاست. الگوریتم‌های مختلف داده کاوی که قابلیت پردازش اطلاعات را داده، به همراه جامعه شناسی و روانشناسی، این قابلیت را می‌دهد تا شما شبکه‌های اجتماعی را تحلیل کنید و داده‌های خیلی خوبی از اینها به دست آورید. هوش مصنوعی، مهمترین کاری که امروز در دهکده جهانی انجام می‌دهد، حکمرانی هوشمند است.
لازمه بهره‌مندی علوم انسانی اسلامی از هوش مصنوعی، تمرکز، رصد و پایش فعالیت‌های بهروز در دنیا در زمینه هوش مصنوعی است. اتفاقی که در حال وقوع است، این است که دنیا کاملاً در بستر فضای مجازی سامان پیدا می‌کند. بحث‌های سایبرنتیک، واقعیت و هویت، سه مؤلفه ای است که عملاً توانسته فضای سایبری، اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و فضای رسانه‌ای را شکل دهد و در نهایت، جهان مجازی اتفاق بیفتد. در این شبکه جهان مجازی، همه آنچه انسان نیاز دارد، با نشانی، مشخص است و عملاً تمدن بعدی، بعد از تمدن صنعتی، تمدن سایبری است. باید توجه داشت که اگر ما به دنبال تمدن نوین اسلامی هستیم، بستر آن، فضای مجازی است. پیشران این تمدن، هوش مصنوعی و علوم شناختی است. [۱]
در این رابطه، بسیاری از صاحب نظران و تحلیلگران، دیدگاه‌های مختلفی را در مورد هوش مصنوعی و تأثیرات جدی و قابل توجه آن بر زندگی بشر مطرح و منتشر می‌کنند. در این میان، یکی از جلوه‌های عینی اثرگذاری هوش مصنوعی، بر اخلاق و فرهنگ و جنس اندیشه انسان‌ها است. موضوعی که عملاً از ظهور یک جهان گفتمان تازه و فضای جدید برای زندگی بشر خبر می‌دهد.از این رو، خبرگزاری مهر در گفتگو با مثنی عبدالله، نویسنده و تحلیلگر مالزیایی، به واکاوی چند سوال مهم و محوری در این رابطه پرداخته است. او در بخش نخست این گفتگو عنوان کرد: «وقتی هوش مصنوعی در سبک زندگی انسان‌ها نفوذ کند و در شیوه اندیشیدن، کار کردن و طور کلی زیست آن‌ها اثرگذار باشد، این بدان معناست که این پدیده جدید بدون تردید حامل تبعات و پیامدهای فرهنگی نیز است. اگر بگوییم اوج‌گیری و ظهور هوش مصنوعی در زندگی بشر می‌تواند با یک انقلاب فکری بزرگ نیز همراه شود. در واقع، بشریت نیاز به یک دگردیسی بزرگ را حس خواهد کرد.جنبه‌های منفی این موضوع خطرناک‌تر و جدی تر به نظر می‌رسند. در سال‌های اخیر، ظهور برخی از فناوری‌های هوش مصنوعی سبب شده‌اند تا نگرانی‌های جدی در مورد استفاده باندهای تبهکار از آن‌ها ایجاد شود. به عنوان مثال، اینکه می‌بینیم فناوری‌های هوش مصنوعی می‌توانند زمینه را برای تقلید صدای افراد فراهم کنند حقیقتاً چالش‌زا است.»
آنچه در ادامه می‌خوانید بخش دوم این گفتگو است:
* ماجرای هوش مصنوعی چه ابعاد مثبتی می‌تواند برای زندگی بشریت داشته باشد؟
اجازه دهید به مثالی که پیش‌تر به آن اشاره کردم و بُعد منفی ماجرا را مورد توجه قرار می‌داد بپردازم. پیش‌تر گفتم که افراد کلاهبردار با استفاده از فناوری هوش مصنوعی صدای دیگران را بازسازی کرده و اقدام به سوءاستفاده می‌کنند.
این در حالی است که نتایج تحقیقات جدید نشان داده که افرادی که صدای خود را براثر بیماری‌های خاص از دست داده‌اند، می‌توانند با ارائه یک نمونه از صدای پیشین خود در قالب فیلم و یا فایل صوتی و غیره، این امکان را داشته باشند که بار دیگر با همان صدا و از طریق ابزارهای فناورانه، با دیگران صحبت کنند. این یک تغییر مثبت است. در کنار همه اینها، افراد می‌توانند صدای عزیزانی را که از دست داده‌اند هم بازسازی کنند و باز هم آن را بشنوند. این هم تغییر مثبت و جالب است.
در حوزه پزشکی نیز ظهور و اوج‌گیری فناوری‌های هوش مصنوعی سبب شده تا تغییرات مثبتی را شاهد باشیم و درصد خطای انسانی در آن‌ها به حداقل ممکن برسد. نمونه‌های استفاده مثبت از هوش مصنوعی کم نیستند با این حال، چالش اصلی این است که حکمرانی این حوزه با دشواری‌ها و چالش‌های جدی و قابل توجهی همراه است. این جهانی جدید است که آن را به آسانی نمی‌توان مدیریت کرد.
*بیایید کمی به بُعد اندیشه‌ای ماجرا بپردازیم. تأثیر اندیشه‌ای ظهور هوش مصنوعی بر زندگی بشر را چه می‌دانید؟
همانطور که پیش‌تر گفتم، اندیشه و فکر انسان‌ها باید خود را از قالب‌های پیشین جدا کند و قالب‌های تازه را بپذیرد. در این میان، ظهور سریع هوش مصنوعی و فناوری‌های مرتبط با آن، نوعی شوک را برای بشریت به وجود آورده است. به نظر می‌رسد که در طی سالیان آتی و با اوج‌گیری جلوه‌های تازه‌تری از پدیده هوش مصنوعی، باید انتظار آن را داشته باشیم که بسیاری از قالب‌های سنتی رنگ ببازند. این مساله کمی نیست. دانشگاه، کتاب، پژوهش و تحقیق، همه و همه دستخوش تغییرات جدی می‌شوند. ما باید خود را برای چیزهایی آماده کنیم که پیش‌تر هیچ تصور ذهنی را در مورد آن‌ها نداشته ایم. همین مساله خود یک کار اندیشه‌ای جدی را می‌طلبد و البته که ایجاد کننده تغییرات اندیشه‌ای قابل توجه در زندگی بشر است.
نقطه تاکید در این میان این است که هویت بشر در جهانی که در آن شاهد اوج‌گیری هوش مصنوعی هستیم، به شدت تغییر خواهد کرد. مفاهیم «من» و «دیگری، دیگر آن معانی سابق خود را نخواهند داشت. وقتی هویت‌ها تغییر کنند، فرهنگ نیز دستخوش تغییر می‌شود و این تغییر فرهنگ، طیف متنوعی از حوزه‌های مرتبط با زیستِ بشر را تغییر می‌دهد. موضوعی که باید از همین حالا برای آن تا حد زیادی آماده شد.
[۱] مقاله نقش هوش مصنوعی در پژوهش‌های علوم اسلامی و انسانی / محمدرضا حسنی آهنگر.