خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: با گذشت بیش از یک سال از آغاز عملیات طوفان الاقصی و حملات رژیم صهیونیستی به غزه، بسیاری از کشورها سطح روابط خود را در سطوح مختلف با این رژیم کاهش داده‌اند. در این بین رویکرد کشورهای آمریکای لاتین در قبال رژیم صهیونیستی از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. اغلب کشورهای این منطقه رویکردهای تل‌آویو در قبال فلسطینیان را مورد انتقاد قرار داده‌اند و چهار کشور این منطقه یعنی بولیوی، بلیز، کلمبیا و نیکاراگوئه تنها کشورهایی هستند که روابط رسمی با این رژیم را قطع کرده‌اند.
آمریکای لاتین و منازعه فلسطین – رژیم صهیونیستی
منطقه آمریکای لاتین از دیرباز برای رژیم صهیونیستی تعیین کننده بوده است. کشورهای آمریکای لاتین نقش پررنگی در قطعنامه ۱۸۰۱ سازمان ملل متحد که به طرح تقسیم فلسطین نیز موسوم است، داشتند. این قطعنامه به قیمومت انگلیس بر فلسطین پایان داد و اجازه تشکیل دولت یهودی بود. حمایت کشورهای آمریکای لاتین از قطعنامه تقسیم فلسطین برای پذیرش عضویت رژیم صهیونیستی در سازمان ملل تعیین کننده بود. به ویژه اینکه این کشورها بیش از یک سوم اعضای سازمان ملل را تشکیل می‌دادند. ادوارد گلیک، دانشمند علوم سیاسی تاثیر نخبگان صهیونیستی و دیاسپورای عرب را در این موضوع مهم دانست. رژیم صهیونیستی در دهه‌های ۱۹۵۰-۱۹۸۰ ابتکارات سیاست خارجی را برای ایجاد و تقویت روابط با کشورهای این منطقه دنبال کرد. امیر شیمئون مدیر سابق همکاری و امور بین‌الملل این رژیم در اوایل سال ۱۹۷۴ استدلال کرد که تل‌آویو «تجربه و مهارت خود را به پروژه‌های همکاری با این کشورها اختصاص می‌دهد».
در دهه ۱۹۹۰ م حملات به سفارت رژیم صهیونیستی و مقر آمیا (AMIA) در بوینس‌آیرس منجر به امنیتی شدن منافع رژیم صهیونیستی در آمریکای لاتین و منجر به افزایش فشارهای این رژیم بر کشورهای آمریکای لاتین برای اعلام حزب‌الله به عنوان سازمان تروریستی شد. از سال ۲۰۰۹ ظهور برخی از راست‌گرایان طرفدار آمریکا در منطقه مانند بولسونارو در برزیل، ماکری در آرژانتین، بوکله و خاویر مایلی در السالوادور و آرژانتین به رژیم صهیونیستی فرصتی برای تعمیق نفوذ دادند. سفر بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم اشغالگر به آمریکای لاتین در سال ۲۰۱۸ م با هدف جبران نفوذ از دست رفته انجام شد. نتانیاهو در این سفر از آرژانتین، پاراگوئه، کلمبیا، مکزیک و برزیل بازدید کرد. او پیش از این سفر گفت: «ما در حال حاضر روابط خود را با آمریکای لاتین توسعه می‌دهیم که در این قاره کشورهای بسیار مهمی حضور دارند. ما وارد عرصه جدیدی می‌شویم»
نتانیاهو همچنین با شرکت در مراسم تحلیف بولسونارو رئیس جمهور سابق برزیل (۲۰۲۳-۲۰۱۹) سعی کرد تا همسویی این منطقه با تل‌آویو را نشان دهد. او پیش از این سفر گفته بود که «(رژیم) اسرائیل در کل جهان دوستان و یارانی بهتر از جامعه انگلیکن ندارد.» با این حال به رسمیت شناختن فلسطین توسط اکثر کشورهای آمریکای لاتین در سال‌های ۲۰۱۸-۲۰۰۵ تحول بنیادی در روابط تل‌آویو با این منطقه بود. بعد از تاسیس اتحادیه ملل آمریکای جنوبی (UNASUR) در سال ۲۰۰۸، به رسمیت شناختن فلسطین توسط هشت کشور از دوازده کشور عضو آن بین دسامبر ۲۰۱۰ تا مارس ۲۰۱۱، نشان دهنده سطح بالای یکپارچگی منطقه‌ای و هماهنگی سیاست‌های کشورهای این منطقه و همچنین کاهش نفوذ ایالات متحده بر آنها بود. سلسو آموریم وزیر خارجه سابق برزیل، توقف روند صلح و امتناع رژیم صهیونیستی از توقف گسترش شهرک‌سازی را به عنوان عوامل موثر در به رسمیت شناختن کشور فلسطین ذکر کرد.
واکنش کشورهای آمریکای لاتین به جنایات رژیم صهیونیستی در غزه
جنگ غزه بر وضعیت سیاسی و روابط برخی کشورهای آمریکای لاتین با رژیم صهیونیستی تاثیر بالایی داشته است و بسیاری از دولت‌های این منطقه انتقادات شدیدی را نسبت به اقدامات تل‌آویو مطرح کردند. از ابتدای جنگ غزه تاکنون چهار کشور شامل کلمبیا، بولیوی، بلیز و نیکاراگوئه روابط خود را با تل‌آویو قطع کرده‌اند که همگی از آمریکای لاتین هستند. مانوئل لوپز رئیس جمهور مکزیک جنایات علیه بشریت را علیه این رژیم مطرح کرد. مادورو رئیس جمهور ونزوئلا نیز مساله نسل‌کشی را از سوی تل‌آویو مطرح کرد. برزیل، شیلی و کلمبیا سفرای خود را از تل‌آویو فراخواندند.
بعد از شکایت آفریقای جنوبی و صدور حکم بازداشت مقامات صهیونیست از سوی دادستان دیوان کیفری بین‌المللی، مکزیک نیز به این پرونده علیه تل‌آویو پیوست. کشورهای برزیل و به ویژه آرژانتین که با ۲۰۰ هزار نفر بزرگترین جمعیت یهودیان را در آمریکای لاتین دارد، ضمن محکوم کردن حملات نظامی رژیم صهیونیستی، اما روابط دیپلماتیک را قطع نکردند. در این بین، مهم‌تر از همه گوستاوو پترو رئیس جمهور کلمبیا خرید تسلیحات از رژیم صهیونیستی را به حالت تعلیق درآورد؛ در حالی که رژیم صهیونیستی بخش قابل توجهی از تجهیزات مورد استفاده توسط نیروهای مسلح کلمبیا را برای مقابله با شورش‌های داخلی تامین می‌کند. در مورد رویکرد کشورهای آمریکای لاتین به رژیم صهیونیستی چند نکته حائز اهمیت است:
رهبران چپ‌گرا در آمریکای لاتین
آمریکای لاتین همواره عرصه وجود تنوع ایدئولوژی‌ها و طیف‌های مختلف سیاسی بوده است. حضور رهبران چپ‌گرا در راس قدرت در این کشورها در موضع‌گیری این کشورها در موضوع فلسطین تاثیرگذار است. همه دولت‌های چپ آمریکای لاتین موضع یکسانی در این موضوع ندارند. برخی از دولت‌ها مواضع محکمی در حمایت از آرمان فلسطین اتخاذ کرده‌اند و از خودمختاری و حق تعیین سرنوشت فلسطینی‌ها دفاع و اشغالگری رژیم اسرائیل را محکوم می‌کنند. دولت‌های ونزوئلا، کلمبیا، نیکاراگوئه و کوبا در این دسته هستند. در عین حال برخی دیگر از این رهبران از رویکرد معتدل‌گرا پیروی می‌کنند و خواستار گفتگو، مذاکره و راه حل دو کشور طبق طرح‌های سازمان ملل هستند. رهبران برزیل و مکزیک در این دسته جای می‌گیرند.
اقدام تاثیرگذار کلمبیا
اقدام کلمبیا در قطع روابط با رژیم صهیونیستی از اهمیت قابل توجه برخوردار است. داده‌ها نشان می‌دهد روابط اقتصادی رژیم صهیونیستی با سه کشور بولیوی، بلیز و نیکاراگوئه کمتر از ۳۰ میلیون دلار است. اما روابط این رژیم با کلمبیا به گونه دیگر است. طبق گزارش سایت بی‌بی‌سی در می ۲۰۲۴ درباره روابط تل‌آویو با آمریکای لاتین، صادرات کلمبیا به سرزمین‌های اشغالی در سال ۲۰۲۲ م به یک میلیارد و ۸۰ میلیون دلار و میزان واردات از این منطقه نیز حدود ۱۲۰ میلیون دلار بود. از نظر امنیتی، وابستگی عمیقی بین دو طرف جریان دارد. سلاح سربازان ارتش کلمبیا تفنگ گالیل ساخت رژیم صهیونیستی است. نیروی هوایی کلمبیا اسکادرانی از حدود ۲۰ هواپیمای قدیمی رژیم صهیونیستی در اختیار دارد که جنگنده‌های اصلی این ارتش به حساب می‌آید. موشک‌های ضد تانک اسپایک و نمرود که در اختیار ارتش کلمبیا است نیز ساخت تل‌آویو است. طرح‌هایی برای صادرات جنگ‌افزارهای الکترونیک، سیستم‌های ضدهوایی، تجهیزات ارتباطی و نرم‌افزار امنیت سایبری از سرزمین‌های اشغالی به کلمبیا نیز در جریان بوده است. با این حجم از وابستگی به رژیم صهیونیستی، رئیس جمهور کلمبیا در می ۲۰۲۴ تصمیم به قطع روابط دیپلماتیک و تعلیق قراردادهای نظامی با این رژیم گرفت.
اهمیت روابط با کشورهای عربی برای کشورهای آمریکای لاتین
برای اغلب کشورهای آمریکای لاتین توسعه روابط با کشورهای عربی از منظر یافتن متحدان جدید در مجامع بین‌المللی، تنوع بازارهای صادراتی و استقلال سیاسی از آمریکا دارای اهمیت است. این رویکردها به ویژه در سیاست خارجی داسیلوا در برزیل و کریستینا فرناندز رئیس جمهور سابق آرژانتین منعکس شده است. مبادلات تجاری بین شورای همکاری خلیج فارس و مرکوسور در سال‌های ۲۰۱۰-۲۰۰۱ حدود ۳۳۰ درصد رشد را نشان می‌دهد. همان گونه که روابط اقتصادی با اعراب برای کشورهای آمریکای لاتین مهم بوده است، در شرایط کنونی نیز رویکرد حمایتی اغلب کشورهای آمریکای لاتین از فلسطین به ویژه حمایت از قطعنامه‌های مجمع عمومی سازمان ملل در مورد آتش‌بس غزه برای کشورهای عربی از اهمیت برخوردار است.
نتیجه
با اینکه به نظر می‌رسد حمایت از فلسطین و اعتراض علیه سیاست‌های رژیم صهیونیستی در غزه مختص به کشورهای اسلامی باشد، اما اغلب کشورهای آمریکای لاتین از ابتدای این جنگ جنایت‌های تل‌آویو علیه مردم غزه را مورد انتقاد قرار داده‌اند. اهمیت این حمایت‌ها زمانی بیشتر مشخص می‌شود که دریابیم این کشورها از وزن قابل توجهی در مجمع عمومی سازمان ملل برخوردارند و برخی از آنها همچون کلمبیا با وجود روابط راهبردی اقتصادی و نظامی با تل‌آویو اقدام به قطع روابط کرده‌اند.
سجاد مرادی کلارده؛ پژوهشگر روابط بین‌الملل