خبرگزاری مهر، گروه استانها – کورش دیباج: تئاتر فانتزی (Fantasy Theatre) یکی از جذاب‌ترین و خلاقانه‌ترین سبک‌های تئاتر است که به بیان داستان‌ها و موقعیت‌های غیرواقعی و خیالی می‌پردازد. در این سبک، دنیایی متفاوت از واقعیت روزمره خلق می‌شود که می‌تواند شامل عناصر جادویی، افسانه‌ای، موجودات خیالی و رویدادهای خارق‌العاده باشد. تئاتر فانتزی اغلب از تکنیک‌های بصری و جلوه‌های ویژه برای ایجاد فضای خیالی بهره می‌گیرد.
تئاتر فانتزی به دلیل ویژگی‌های جذاب و خلاقانه‌اش در بسیاری از کشورها محبوب است، اما برخی کشورها به ویژه در این سبک قوی‌تر و شناخته‌شده‌تر هستند. باوجود پیشینه قوی کشور ما در ادبیات افسانه‌ای و اسطوره‌ای متأسفانه این سبک تئاتر همچنان نوپا است و شاید تعداد برگزاری این نوع از تئاتر در طول سال در شهری همچون اصفهان به تعداد انگشتان یکدست نرسد ازاین‌رو خبرگزاری مهر به بهانه اجرای تئاتر «نخست گاهان» در اصفهان که به‌نوعی تئاتر فانتزی محسوب می‌شود، گفت‌وگویی با عرفان آیتی، کارگردان و نویسنده این تئاتر انجام داده که مشروح آن را در ذیل ازنظر می‌گذرانید.
تئاتر «نخست گاهان» به چه مضمونی می‌پردازد؟
در این اثر به فضای نفس انسان اشاره‌شده به این معنا که ما گاهی برای شناخت خود تلاشی نمی‌کنیم بلکه همیشه بی دعوت و نابهنگام، شناخت و بازگشت به خود به سمت ما هجوم می‌آورد و کاملاً رخداد گونه و جاودان به نقاط آغازی وجود خود بازمی‌گردیم. این اثر بر مبنای بی‌ارادگی و ناگهانی بودن تمرکز دارد به‌ویژه اینکه قطعه موسیقی و مجسمه‌هایی که در این اجرا به نمایش گذاشته‌شده به‌طور کامل به مفهوم خود می‌پردازد که منظور از خود به معنای عجایب، مراسم هراسناک و گوناگون است
دلیل اینکه از میان موضوعات و ژانرهای مختلف تئاتر این متن نمایشنامه را برای کارگردانی انتخاب کردید، چه بوده است؟
من برای کارگردانی این نمایش احساس کردم در ناخودآگاه انسان ایرانی، به غیر از اتفاقات روزمره‌ای که تجربه می‌کند، بسیار بازگشت و اتکای بر عجایب نامه‌هایش دارد، اگر رجوع کنیم به عجایب نامه‌هایی که در این چند قرن به دید ما رسیده است همچون آثاری که در ادبیات جهانی گاهی «فابل» (حیوانات و موجودات عجیبی که می‌زنند) می‌نامند، درخواهیم یافت این متن‌ها تبدیل به سنت‌های هنری در سورئالیست یا به اصلاح مکتب‌های فکری شده است، انگار ما از جنس دیگر تجربه کرده‌ایم و ازنخست گاهمان با عجایب روبه‌رو بوده‌ایم. از گفت‌وگوب «درخت آسوریگ» با بز گرفته تا مجموعه نیروها و موجودات افسانه‌ای که از آئین میتراییسم، زرتشت و پسا اسلام در آئین ایران و بوم وجود دارد همه دلالت بر این موضوع دارند.
در نگارش متن این تئاتر از چه متن‌ها و نمایش‌نامه‌هایی الهام گرفته شده است؟
یکی از متن‌هایی که ذهن من را برای نگارش نمایشنامه تئاتر نخست گاهان باز کرد، کتاب «عجایب‌المخلوقات و غرایب‌الموجودات» نوشته «محمد بن محمود بن احمد طوسی همدانی» بود، در این کتاب به عجایبی که انسان ایرانی در جهان با آن مواجه می‌شود، می‌پردازد درواقع این کتاب سر منشأ ایده و شکل‌گیری تئاتر نخستین گاهان شد که توانستم بعد از سال‌ها به تماشای مخاطبان واگذار کنم.
مخاطب با مشاهده تئاتر نخست گاهان چه نوع مواجه‌ای دارد؟
این نمایش همچون پدیده ناگهانی و رخدادگون غیر روایی و بی‌دلیل است، مخاطب با تئاتر نخست گاهان باید همچون لحظه‌ای که در حال عبور از خیابان شاهد نزاعی می‌شود، این‌گونه باید با این تئاتر مواجه شود یعنی وقتی فرد در خیابان ناگهان با نزاعی مواجه می‌شود فقط شاهد نزاع است و به فکر اینکه چه فردی چه فرد دیگر را می‌زند، نیست.
این تماشاگر بودن جامعه ما یا هر جامعه دیگری یکی از عناصری است به نظر من در تئاتر و هنرهای اجرایی در اصفهان و کشور کمتر به آن پرداخته‌شده است و بیشتر به روایت‌های شنیدنی، درگیرکردنی که به همزادپنداری منجر می‌شود، پرداخته‌شده است و کمتر به تماشایی بودن، رخدادگونه بودن، درگیر کننده بودن اشکال و اتفاقات پرداخته‌شده است.
دلیل اینکه در نگارش متن تئاتر نخست گاهان به‌نوعی از ساختار قصه‌گویی فاصله گرفته و به شکل بیشتر پرداختید، چه بوده است؟
در بسیاری از جاها ما با روایت‌ها، قصه‌ها و دیالوگ‌ها مواجه نیستم بلکه شکل در هنر و ادبیات کهن ایرانی بسیار اهمیت بالایی دارد، اشکال، پیچیدگی‌ها، خطوط و هندسه، رخدادها و …بر قصه‌ها ارجحیت دارند. شاید ما قصه‌های فتح و پیروزی و شکست بسیار داریم اما اگر فرم آن‌ها را با دقت بررسی کنیم، درخواهیم یافت شکل و فرم با متن قصه درهم‌تنیده شده است که این امر در طول تاریخ مادام تکرار شده و به معاصریت امروز رسیده است.
در تئاتر نخست گاهان به چه وجه از شخصیت قهرمان نمایش پرداخته می‌شود؟
نخست گاهان از خط روایی ساده‌ای پیروی می‌کند، مواجهه شخصیت قهرمان تئاتر با خود وی است و در طول اجرای تئاتر به ترس‌های قهرمان نمایش و هر آنچه در طول زیست، تربیت و پرورش این فرد برایش رقم خورده، پرداخته می‌شود.
در مورد ابعاد روانکاوی تئاتر نخست گاهان بیشتر توضیح دهید؟
دلم می‌خواهد بعد روانکاوی را به خود مخاطب این تئاتر واگذار کنم، به مخاطب فرهیخته‌ای که شاید با تفسیر آشنا است و بتوانم مواجهه مخاطب را با اثر مشاهده کنم، تئاتر نخست گاهان بعد از پایان اجرای آن و خاموش شدن نورهای سالن در فکر و تخیل مخاطب آغاز خواهد شد و جایی که مخاطب از خود می‌پرسد چه شد؟ کی بود؟ هر پاسخ برای من یک نمایشنامه است که می‌توانم آن را تکمیل و در اثر خودم تطبیق دهم.
به نظرتان نخست گاهان در طول اجرا با چه چالش‌هایی مواجه خواهد بود؟
یکی از چالش‌های نخست گاهان در اصفهان این است در زمانی که تئاتر این شهر و کشور به‌نوعی روایت محور شده است، اقبال مخاطب با تئاترهایی همچون این تئاتر در هاله‌ای از ابهام است و ما با اجرای نخست گاهان در اصفهان ریسک کرده‌ایم و همچنان دیدگاهی به آن نداریم اما گروه تئاتر بسیار خوش‌بین است چون مجموعه‌ای از بهترین‌ها در کنار اجرا هستند.
روند تعاملی تئاتر نخست گاهان چگونه است؟
روند خلق این تئاتر تعاملی با بازیگری ارشاد لک، آناهیتا قدرتی پور، حمید نزارتیان، نگار فرج و کاوه توکلی است و همچنین این تعامل با مرتضی بصراوی، مجسمه‌ساز، گروه موسیقی خواب، گروه تئاتر زاوش در تمام ابعاد اجرا صورت گرفته است.
نخست گاهان از چه تاریخی و در کدام سالن تئاتر به اجرا درمی‌آید؟
این نمایش از امشب، اول آبان ماه آغاز و تا هجدهم همین ماه در سالن پرواز مجموعه فرهنگی فرشچیان به روی صحنه خواهد رفت.