خبرگزاری مهر -گروه هنر-ندا زنگینه؛ پخش سریال «ببعی» از سال ۹۷ برای گروه سنی خردسال از شبکه پویا آغاز شد. این ببعی بازیگوش به همراه خواهر کوچکش ببعو در کنار پدر و مادرشان مسائل مختلفی را یاد می‌گرفتند و به مخاطبان هم‌سن و سال خودشان نیز آموزش می‌دادند. حالا ببعی که عاشق پرواز است به «ببعی قهرمان» تبدیل شده است و در نسخه سینمایی این انیمیشن او همراه با خواهر و دوستانش برای تحقق آرزوی همیشگی یعنی آرزوی پرواز تلاش می‌کند.
ببعی در این مسیر با چالش‌ها و مشکلات بسیاری مواجه و گاهی ناامید می‌شود اما در نهایت با کمک پدرش و جغد قهرمان موفق می‌شود یک هواپیما بسازد و مانند پرنده‌ها پرواز کند.
انیمیشن سینمایی «ببعی قهرمان» به تهیه کنندگی محمدمهدی مشکوری، کارگردانی حسین صفارزادگان و میثم حسینی و نویسندگی مقداد اخوان محصول سال ۱۴۰۱ است که در چهل و دومین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر اکران شد. به بهانه اکران عمومی این انیمیشن میزگردی با حضور تهیه‌کننده و کارگردانان اثر در خبرگزاری مهر برگزار کردیم.
تهیه‌کننده اثر در بخش دوم این نشست با اشاره به چالشی که با سازمان صداوسیما برای تولید محصولات جانبی «ببعی قهرمان» دارند گفت که مرچندایز (بازارپردازی) بخش جدایی ناپذیر انیمیشن است و اگر این بازار از تهیه‌کنندگان گرفته شود آن‌ها دیگر به دنبال خلق شخصیت‌های ماندگار برای کودکان نخواهند بود.
کارگردانان «ببعی قهرمان» همچنین در واکنش به تبلیغات زیاد صداوسیما برای این انیمیشن گفتند که درباره این موضوع بزرگنمایی شده و «ببعی قهرمان» به صورت ویژه از سمت گروه یا جریان خاصی حمایت نمی‌شود.
مشروح بخش دوم گفتگو با عوامل انیمیشن سینمایی «ببعی قهرمان» را در ادامه مطالعه کنید:
*هنگام تماشای فیلم گاهی برخی جملات «ببعی قهرمان» قابل فهم نبود که فکر می‌کنم این مشکل به دلیل صداگذاری یا دوبله اثر بود.
حسین صفارزادگان: هر کدام از این مشکلات به ما کمک می‌کنند که در کارهای بعدی‌مان بتوانیم آن‌ها را درست کنیم. یکی از سختی‌ها و پیچیدگی‌های سینما این است که شما با مخاطب مستقیم مواجه هستید. گاهی خود ما در سالن سینما برای تماشای اثر می‌نشینیم تا بازخورد مخاطبان را به طور مستقیم دریافت کنیم. این مساله در تلویزیون و شبکه نمایش خانگی متفاوت است و شما مخاطب را مشاهده نمی‌کنید و بعدتر واکنش آن‌ها را می‌خوانید یا می‌شنوید. می‌دانیم که اکثر سالن‌های سینمای ما مشکل صدا دارند. شما اگر در این سالن‌ها یک فیلم سینمایی تماشا کنید شاید خیلی دچار مشکل نشوید زیرا فیلم سینمایی سکوت و موسیقی دارد اما انیمیشن فضای پرهیاهو و متفاوتی نسبت به فیلم دارد. شما حتی اگر انیمیشن خارجی هم در این سالن‌ها اکران کنید، با مشکل مواجه می‌شوید. با این حال ما تمام تلاشمان را کردیم که بهترین خروجی صدا را داشته باشیم. ما در جشنواره فیلم فجر هم با مشکل صدا مواجه بودیم اما در اکران عمومی سعی کردیم این مشکل را برطرف کنیم اما باز هم به دلیل مشکلات فنی سالن‌ها صدای فیلم درست نشد.
*در ساخت موسیقی این کار از هوش مصنوعی استفاده کرده بودید؟
مشکوری: خیر. «ببعی قهرمان» یک کار موزیکال بود. یک جاهایی ما خواننده داشتیم و گاهی هم خود دوبلور می‌خواند. معمولاً خیلی از گوینده‌ها نمی‌توانند نت‌های موسیقی را به درستی بخوانند و شما مجبورید که تقلید صدا کنید یا از هوش مصنوعی استفاده کنید. ما نیز در نسخه‌ای که به جشنواره فیلم فجر ارائه کرده بودیم در بخش‌هایی با اجازه خود دوبلورها از هوش مصنوعی استفاده کردیم اما در دوبله مجدد این کار برای اکران عمومی همه اثر را خود دوبلورها اجرا کردند. این مساله ممکن است این شائبه را ایجاد کند که دوبلورها با استفاده از هوش مصنوعی دیگر کنار گذاشته می‌شوند اما در رایت کار شما اگر از دوبلور اجازه نگرفته باشید او می‌تواند از شما شکایت کند. امروزه در حوزه انیمیشن برای کارهایی مانند دیزاین و کانسپت بسیار از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند و این مساله هم خوب است و هم بد که باید جداگانه بررسی شود.
*صداوسیما در حوزه تبلیغات این روزها خیلی به شما کمک کرده است. البته صداوسیما در این سال‌ها در تبلیغات انیمیشن‌ها حضور پررنگی داشته است اما این مساله به نظر می‌رسد که برای «ببعی قهرمان» متفاوت است. شما نقش این موضوع را در فروش اثر و جذب مخاطب چطور دیدید؟
مشکوری: فکر می‌کنم که نسبت به تبلیغات «ببعی قهرمان» کمی موضوع را شلوغ کرده‌اند. صداوسیما رویکرد حمایتی از حوزه کودک دارد و شبکه کودک از تمام انیمیشن‌هایی که در این سال‌ها تولید شده، حمایت کرده است. علت اینکه تبلیغات ما بیشتر به چشم آمده این است که ما مخاطبان وفادار خودمان را داشتیم و زمانی که فیلم سینمایی «ببعی قهرمان» تبلیغ شد همه از قبل آن را می‌شناختند. شاید صداوسیما برای ما ویژه‌تر تبلیغ کرده باشد اما این اتفاق اصلاً پدیده جدیدی نیست و همه آثار کودک تاکنون در تلویزیون تبلیغ و تیزر داشته‌اند.
حقیقتاً اینکه فکر کنند «ببعی قهرمان» به صورت ویژه از سمت گروه یا جریان خاصی حمایت می‌شود، اشتباه است. اتفاقاً تیزر انیمیشن‌های دیگر در شبکه‌هایی مانند نسیم، سه و در ساعت‌های پیک پخش شده‌اند اما برای ما اینگونه نبوده است
*یعنی می‌گویید این موضوع ربطی به اینکه «ببعی» تولید صداوسیماست، ندارد؟
مشکوری: خیر. اگر منظور شما زیرنویس‌ها یا انواع مختلف تبلیغات است حقیقتاً زیرنویس‌ها را خود ما به صداوسیما پیشنهاد دادیم.
صفارزادگان: این اتفاق برای پروژه‌های دیگر نیز رخ داده است و صداوسیما برای هر پروژه یک باکس تعریف می‌کند و خارج از آن باکس نمی‌توانند کار عجیبی انجام دهند. شاید بیشتر انتقادها نسبت به کار ما مربوط به برنامه‌های تلویزیونی بود که عروسک ببعی هم در آن‌ها حضور داشت. حقیقتاً اینکه فکر کنند «ببعی قهرمان» به صورت ویژه از سمت گروه یا جریان خاصی حمایت می‌شود، اشتباه است. اتفاقاً تیزر انیمیشن‌های دیگر در شبکه‌هایی مانند نسیم، سه و در ساعت‌های پیک پخش شده‌اند اما برای ما اینگونه نبوده است.
میثم حسینی: از هر چیزی مهم‌تر این است که ببعی مخاطب خودش را شناخته است. اگر اتفاق خوبی هم برای این انیمیشن رخ می‌دهد به همین دلیل است و رانت و زد و بندی این وسط نیست. سینمای کودک در ایران به قدری ضعیف است که چنین حمایت‌های حداقلی واقعاً نیاز است.
*این اتفاق خوب است اما ما می‌گوییم کاش نسبت به پروژه‌های دیگر نیز چنین توجه و حمایتی وجود داشته باشد.
صفارزادگان: پروژه‌های دیگر همه از شبکه‌های ماهواره‌ای تبلیغ می‌شوند. من که در شبکه قانونی کشور و در شبکه‌ای که مخصوص گروه سنی کودکان است و پروژه مختص به خودش است، تبلیغ می‌کنم، نقد می‌شوم اما پروژه‌ای را که تمام تیزرهایش از شبکه‌های ماهواره‌ای پخش می‌شود، نقد نمی‌کنند. اگر می‌خواهیم با ذره بین همدیگر را بررسی کنیم اتفاقاً ما هم می‌توانیم ریزبینانه دیگران را نقد کنیم. ما امکان تبلیغ در شبکه‌های ماهواره‌ای را نداریم و اگر تلویزیون هم از ما حمایت نکند دیگر چگونه می‌توانیم فعالیت کنیم؟
پروژه‌های دیگر همه از شبکه‌های ماهواره‌ای تبلیغ می‌شوند. من که در شبکه قانونی کشور و در شبکه‌ای که مخصوص گروه سنی کودکان است و پروژه مختص به خودش است، تبلیغ می‌کنم، نقد می‌شوم اما پروژه‌ای را که تمام تیزرهایش از شبکه‌های ماهواره‌ای پخش می‌شود، نقد نمی‌کنند. اگر می‌خواهیم با ذره بین همدیگر را بررسی کنیم اتفاقاً ما هم می‌توانیم ریزبینانه دیگران را نقد کنیم. ما امکان تبلیغ در شبکه‌های ماهواره‌ای را نداریم و اگر تلویزیون هم از ما حمایت نکند دیگر چگونه می‌توانیم فعالیت کنیم
*این انتقاد هم این روزها شنیده می‌شود که چرا یک ببعی باید قهرمان کودکان ما باشد؟
صفارزادگان: نمی‌خواهم بگویم که کار ما از ریشه‌های ادبیات کهن الگو گرفته است اما در گروه سنی کودک و خردسال ما آثاری مانند «کلیله و دمنه»، «موش وگربه» داریم. شما نمی‌توانید این آثار را رد کنید و بگویید که چرا در آن‌ها حیوانات با زبان انسان‌ها صحبت می‌کنند. خداوند در قرآن با تمثیل حیوانات با انسان صحبت می‌کند. شما نمی‌توانید تمثیل‌ها را فراموش کنید. یک انسان از زمان بدو تولد تا زمانی که فهمی از عروسک و انیمیشن پیدا می‌کند با حیوانات و صدای حیوانات سروکار دارد. ما یک داستان قدیمی داریم که در آن حسنی با حیوانات روستا صحبت می‌کند و اتفاقاً این داستان به فلسفه وجود حیوانات و زندگی انسان‌ها و حیوانات در مجاورت با یکدیگر اشاره دارد. در نتیجه ما نمی‌توانیم حضور و وجود حیوانات را در کار کودک رد کنیم بلکه ویژگی‌های درونی آن شخصیت مهم است. «ببعی قهرمان» می‌خواهد بگوید هر کسی می‌تواند رویایی داشته باشد و برای رسیدن به آن تلاش کند.
*تولید لوازم جانبی یک شخصیت بسیار مهم است اما فکر می‌کنم برای موفقیت تجاری سازی یک برند ابتدا باید برای کودکان قهرمان سازی کرد تا آن شخصیت را بپذیرند. شما در حوزه مرچندایز شخصیت ببعی در این سال‌ها چه کاری انجام داده‌اید؟
مشکوری: ما از روزی که طراحی شخصیت ببعی را شروع کردیم، به مرچندایز (بازارپردازی) آن فکر می‌کردیم. یعنی از همان زمان بچه‌ها روی لوازم‌التحریر اتود می‌زدند. هدف ما این بود شخصیتی بسازیم که مانند هزاران شخصیت دیگر، وارد خانه بچه‌ها شود به این دلیل که وقتی یک شخصیت در ذهن مخاطب می‌نشیند، قطعاً لوازم جانبی آن را هم می‌خرد. گاهی یک اثر دیده می‌شود اما وقتی محصول آن بیرون می‌آید کسی آن را نمی‌خرد این مساله به این دلیل است که در دل مخاطبان جا نداشته است. فضای شخصیت ببعی فضای توجه به صنعت انیمیشن بود یعنی ما قصد داشتیم چرخه‌ای را طی کنیم که تولید سریال، انیمیشن سینمایی، لوازم التحریر و … هزینه خودشان را دربیاورند. در دنیا اینگونه است اما وقتی در ایران قراردادی بسته می‌شود که تولیدکنندگان انیمیشن هیچ سهمی از مرچندایز آن ندارند، در این صورت افراد باید سودشان را در روند تولید به دست بیاورند نه در بازار. به همین دلیل در تولید دلشان برای کار نمی‌سوزد و صرفاً می‌خواهند یک چیزی بسازند و تحویل بدهند. هیچکس برایش مهم نیست نتیجه کار چه می‌شود و در این شرایط هرچه ارزان‌تر تولید کنند به نفعشان است.
این یک چرخه باطل است که تیم تولیدکننده هیچ سهمی از چیزی ندارد و تهیه کننده باید سودش را در مرحله تولید به دست بیاورد. ما زمانی که ببعی را آغاز کردیم، سعی کردیم کاری بسازیم که مخاطب آن را فهم کند، دیده شود و محصولش را خریداری کند. ما تست محصولات آن را زدیم اما همچنان به خاطر این موضوع با سازمان صداوسیما دچار چالش هستیم زیرا طبق قراردادی که بسته شد همه چیز این شخصیت برای صداوسیماست. بارها پیشنهاد دادیم که یکسری محصولات را تولید کنیم. ما پولی هم نمی‌خواستیم و صرفاً مجوز نیاز داشتیم. در جلساتی این مجوز به درست یا غلط به ما داده شد. در نتیجه ما کتاب‌های «ببعی ببعو» را به صورت ۴ جلدی چاپ کردیم و در ۴ روز ۳۰ هزار نسخه چهارجلدی این کتاب فروش رفت. اما ما هنوز سر آن موضوع به صداوسیما پاسخ می‌دهیم. واقعیت این است که مرچندایز بخش جدایی ناپذیر انیمیشن است و ما در داخل این امکان را از تهیه‌کنندگان گرفته‌ایم. شما اگر برای شخصیتتان بازار فروش داشته باشید قطعاً سعی می‌کنید کاری بسازید که دیده شود. مقام معظم رهبری نیز در جلسات متعددی گفته‌اند که ما شخصیت قهرمان نداریم و توجه به این مساله واقعاً مهم است.
واقعیت این است که مرچندایز بخش جدایی ناپذیر انیمیشن است و ما در داخل این امکان را از تهیه‌کنندگان گرفته‌ایم. شما اگر برای شخصیتتان بازار فروش داشته باشید قطعاً سعی می‌کنید کاری بسازید که دیده شود
*با آموزش و پرورش هم برای اکران مدارس ارتباط برقرار کرده‌اید؟
مشکوری: وزارت آموزش و پرورش باید مجوز اکران مدارس را صادر کند. بنا به دلایل نامشخصی یکسری سوءتفاهم‌ها برای دوستان پیش آمده است. آموزش و پرورش فعلاً آنطور که باید از «ببعی قهرمان» حمایت نکرده است. می‌دانیم که عمده فروش آثار کودک و نوجوان در اکران مدارس است و ما هنوز از این قافله عقب هستیم.
مشکوری: در پایان می‌خواهم بگویم فضای ما در سینمایی «ببعی قهرمان» فضای شعاری و سنگین نیست و حرفمان را ساده زدیم و مخاطبمان هم حرف ما را ساده متوجه شده است. ما این زبان را از سریال‌هایی که ساختیم به دست آوردیم و زبان کودک را فهم کردیم. ما در این سال‌ها در حوزه کودک به یک انباشت اطلاعاتی دست پیدا کرده‌ایم. کسی که در حوزه کودک کاری می‌سازد یا دوستانی که نقد می‌کنند نیز باید به این اطلاعات برسند. در این مدت یک سری زیرلایه ها و نمادشناسی هایی از کار ما برداشت کرده‌اند که عجیب است و مهم‌ترین دلیل این است که فهم کودک ندارند.
صفارزادگان: سن انیمیشن در ایران نسبت به جهان بسیار کم است و ما در رقابت ناجوانمردانه‌ای شکست خورده هستیم. ۱۰ - ۱۵ سال است که انیمیشن ایران سروشکلی پیدا کرده است مانند یک بچه ۷ ساله شده که تازه خواندن و نوشتن آموخته است. ما نمی‌توانیم از این بچه مدرسه‌ای توقع داشته باشیم سر کلاس دانشگاه بنشیند. من به عنوان انیماتور تازه یاد گرفته‌ام که بسازم اما اینکه چه بگویم و چگونه بسازم در حال حاضر انتظار زیادی است. مسلماً انیمیشن ما نباید با سینمای جهان و هالیوود مقایسه شود. اکنون ما می‌توانیم با الگوبرداری خودمان را رشد دهیم. انیمیشن ما اکنون در جایگاه آموزش است و در جایگاهی نیست که آموزش بدهد. ما باید تلاشمان را بکنیم تا در دهه پیش رو که خواندن و نوشتن یاد گرفته‌ایم این اطلاعات را درست پردازش کنیم و در رقابت با آثار رده بی و سی اروپایی رقابت کنیم. کار ما اکنون به عنوان یک بی مووی کاملاً در بازار پذیرفته شده است و همزمان در چند کشور بین‌المللی در حال اکران است و انیمیشن‌های ما امروزه در جهان به فروش می‌روند. می‌خواهم بگویم که انیمیشن ایران در حال پیشرفت است اما نه در حد توقع مخاطبان نسبت به آثار خارجی.