خبرگزاری مهر - گروه استانها- سکینه اسمی: وضعیت بحرانی و خشک شدن دریاچه ارومیه از دهه ۷۰ آغاز شده و در این نزدیک ۴ دهه تاکنون اقدامات و عده‌های متعددی در دولت‌ها برای نجات این تالاب بین المللی صورت گرفته است اما هیچکدام از این وعده‌ها و اقدامات نتوانسته وضعیت دومین دریاچه شور دنیا را به صورت کلی بهبود ببخشد.
در این چهار دهه بارش‌های مناسب فصلی برای مقاطعی از سال توانسته شرایط این زیست بوم بین المللی را تا حدودی بهبود ببخشد اما متأسفانه این دریاچه سال هاست همچنان شرایط بحرانی را پشت سر می‌گذارد، خشکسالی، عدم مدیریت منابع آبی، برداشت بی رویه آب‌های زیرزمینی، توسعه بی رویه کشاورزی و عدم اجرای طرح‌های کارشناسی از مهمترین دلایل وضعیت بحرانی این دریاچه به شمار می‌رود دلایلی که تاکنون اقدام عملی برای مدیریت صحیح و اصولی آنها صورت نگرفته است.
در سال جاری و سال گذشته بارش‌های مناسب بهاره و زمستان تا حدودی توانسته در مقطعی وضعیت این دریاچه را بهبود ببخشد اما تصاویر به وضوح نشان دهنده وضعیت نامناسب این زیست بوم بین المللی است.
اتمام طرح‌های سخت افزاری و مهمترین طرح احیای دریاچه ارومیه یعنی انتقال آب از سد کانی سیب با صرف میلیاردها هزینه هر چند در ظاهر نشان دهنده بهبود کوتاه مدت و نسبی این دریاچه در سال‌های اخیر است اما همچنان کارشناسان معتقد هستند تا زمانی که طرح‌های نرم افزاری و بخش کشاورزی در این منطقه مدیریت نشود نمی‌توان به احیای دریاچه ارومیه دل بست.
بر اساس اعلام مسئولان آذربایجان غربی سطح تراز دریاچه ارومیه در مهرماه سال جاری به ۱۲۷۰.۱۰ متر رسیده و تراز آن ۳۰ سانتیمتر بیشتر از مدت زمان مشابه پارسال رسیده است.
میراث وضعیت نامناسب دریاچه ارومیه با صرف هزینه‌های میلیاردی و تصویب و اجرای ده‌ها طرح اکنون به دولت چهاردهم رسیده است باید منتظر ماند و دید این تالاب بین المللی می‌تواند در دوره فعالیت دولت چهاردهم احیا شود یا نه؟
۲۸ پروژه برای احیای دریاچه ارومیه در دستور کار دولت چهاردهم
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اواخر مهر ماه سال جاری در حاشیه جلسه هیئت دولت اظهار کرد: در جلسه کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه مقرر شد ساختار مورد بازنگری قرار گیرد.
شینا انصاری در جمع خبرنگاران در رابطه با اولین جلسه کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه در دولت چهاردهم، اظهار کرد: هفته گذشته اولین جلسه کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه در دولت چهاردهم برگزار شد و در آن مواردی در مورد ساختار دریاچه مطرح شد که باید مورد بازنگری قرار گیرد.
وی افزود: مقرر شد پیشرفت ۲۸ پروژه‌ای که در دستور کار قرار داشت، بررسی شود و ظرف یک ماه آینده در رابطه با آنها همچنین ساختار مربوط به دریاچه ارومیه و اقدام‌هایی که تاکنون انجام شده است تصمیم گیری شود.
معاون اول رئیس‌جمهور نیز در نخستین جلسه «کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه» در دولت چهاردهم گفت: مشکل دریاچه ارومیه، از مهمترین مسائل ملی امروز ایران است و ما اکنون برای حل آن، نیاز به یک عزم ملی داریم و اکنون زمان آن است که تصمیمات درستی که در دولت‌های گذشته گرفته شده است را عملی کنیم.
محمدرضا عارف افزود: اگر کم‌کاری‌ها را متوجه یکدیگر کنیم، بحران بزرگ‌تر خواهد شد، اما باید با جدیت دنبال راهکار باشیم و دیگر نمی‌شود با رویکرد «منطقه‌ای» و «استانی» مشکل را حل کرد، با آنکه استان‌های آذربایجان‌شرقی و غربی و کردستان که در همسایگی دریاچه هستند، نقش برجسته‌ای برای نجات دریاچه دارند، اما واقعیت این است که تنها یک عزم ملی می‌تواند ارومیه را نجات دهد.
معاون اول رئیس‌جمهور افزود: دریاچه ارومیه، تنها دریاچه جهان نیست که با بحران روبرو شده و کشورهای دیگر نیز با چنین بحرانی روبرو بوده‌اند که آن را حل کرده‌اند اکنون ما نیز باید با استفاده از دستاوردهای این کشورها، بحران دریاچه ارومیه را حل کنیم.
عارف با اشاره به بحث چاه‌های آب غیرمجاز و گسترش بی‌ضابطه سطح زیر کشت زمین‌های کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه که در کنار تغییرات اقلیمی به عنوان مهمترین دلایل بحران دریاچه ارومیه مطرح می‌شود، گفت: این مسائل باعث شده سطح آب در برخی از نقاط کشور از ۲۵ متر به ۵۰۰ متر برسد و این بلایی است که بر سر محیط زیست و آینده فرزندان ایران آورده شده است. در حق محیط زیست ظلم شده است و جواب ظلم هم مشخص است که چیست.
عارف در این جلسه همچنین دستور داد با همکاری استانداران سه استان حاشیه حوضه آبریز دریاچه ارومیه، مسئولان وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، معاونت علمی ریاست‌جمهوری، سازمان برنامه و بودجه، سازمان محیط زیست و سایر دستگاه‌ها و سازمان‌های ذی‌ربط بررسی‌های لازم درباره اقدامات گذشته و راهکارهای علمی برای نجات دریاچه ارومیه صورت گرفته و ظرف مدت یک ماه، برنامه مدونی برای این حوزه آماده شود.
اقدامات کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه موفقیت آمیز بود
استاندار سابق و دبیر کارگروه نجات ملی دریاچه ارومیه در حالی که انتقادات زیادی به اقدامات این کارگروه در زمینه احیای دریاچه ارومیه وجود دارد ۱۰ روز گذشته در بازدید از آخرین وضعیت دریاچه ارومیه عنوان کرده بود: سه شاخص اصلی تراز، حجم و مساحت کنونی نشان از موفقیت آمیز بودن اقدامات کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه است.
محمدصادق معتمدیان با بیان اینکه مهرماه تراز دریاچه ارومیه به ۱۲۷۰.۱۰ متر رسیده و ۳۰ سانتیمتر بیشتر شده است، اضافه کرد: حجم آب دریاچه ارومیه سال گذشته ۵۸۰ میلیون مترمکعب بود، حجم آب دریاچه ارومیه امروز حدود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب بوده و تقریباً به بیش از دو برابر رسیده است.
دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه به مساحت ۶۰۶ کیلومترمربعی دریاچه ارومیه در سال گذشته نیز اشاره کرد و یادآور شد: امروز وسعت دریاچه ارومیه به ۸۷۰ کیلومتر مربع رسیده است.
وی در ادامه با اشاره به اهمیت اقدامات نرم افزاری احیای دریاچه ارومیه و مدیریت منابع آبی، تصریح کرد: مشارکت مردم، باغداران و کشاورزان بسیار اثرگذار بوده و دانشگاه ارومیه با همکاری فائو طرحی را در جهت بهینه سازی مصرف آب آماده کرده و ۱۰ نقطه بحرانی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه شناسایی شده است.
استاندار سابق آذربایجان غربی به جلسه اخیر این کارگروه به ریاست معاون اول رئیس جمهور نیز اشاره کرد و افزود: با توجه به اهتمام جدی دولت چهاردهم به مسائل زیست محیطی، قرار شد جلسه بعدی کارگروه در یک ماه آینده برگزار شود و در این مدت آسیب شناسی اقدامات، پیش بینی لازم برای طرح‌ها و برنامه‌ها، تأمین منابع مالی و ارائه پیشنهادات جهت تقویت کارگروه ملی نجات ارومیه در دستور کار قرار گیرد.
اظهارات استاندار سابق آذربایجان غربی در حالی مطرح می‌شود که نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی معتقد است، در حوزه مدیریت بخش کشاورزی و اقدامات برای احیای دریاچه ارومیه در دولت سیزدهم کند و ضعیف عمل شده است.
فاز سوم احیای دریاچه ارومیه در دستور کار دولت چهاردهم قرار دارد
نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر با گلایه از وضعیت موجود دریاچه ارومیه گفت: اینکه در دولت‌های گذشته چه اقداماتی برای احیای دریاچه ارومیه صورت گرفته جای بحث وجود دارد اما با توجه به ضرورت و اهمیت احیای این تالاب باید دولت چهاردهم اقدامات جدی تر را در دستور کار قرار دهد.
سیدسلمان ذاکر با بیان اینکه فاز اول و دوم طرح‌های احیای دریاچه ارومیه به اتمام رسیده است، گفت: دولت چهاردهم فاز سوم احیای دریاچه ارومیه را دستور کار دارد.
وی الگوی کشت، آبیاری نوین و مدیریت منابع آبی در بخش کشاورزی را مورد تاکید قرار داد و گفت: این دو مقوله مهم باید در زمینه احیای دریاچه ارومیه مورد توجه قرار گیرد هر چند در دولت سیزدهم اقداماتی در این راستا صورت گرفته اما این اقدامات کند و ضعیف بوده است.
نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه تاکنون اقدامات صورت گرفته در زمینه اصلاح الگوی کشت، آبیاری نوین در استان کند و ضعیف بوده است، گفت: دولت چهاردهم در کنار مسئولان استانی با همکاری مجلس، قوه قضائیه در زمینه احیای دریاچه ارومیه اقدامات عملی و جدی تری را در دستور کار قرار دهد.
ذاکر با بیان اینکه دریاچه ارومیه قلب آذربایجان است، گفت: عواقب بی توجهی به بحران دریاچه ارومیه نه تنها منطقه بلکه کشور را درگیر می‌کند و نمی‌توان به سرنوشت احیای این تالاب بین المللی بی توجه بود.
نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی از مطالعات انتقال آب به دریاچه ارومیه خبر داد و افزود: در حال حاضر مطالعاتی در خصوص انتقال آب از دریای خزر، وان ترکیه، و حتی خلیج فارس به دریاچه ارومیه مطرح است باید منتظر مطالعات این طرح‌ها بود.
وی با تاکید بر مدیریت آب بخش کشاورزی در منطقه در زمینه احیای دریاچه ارومیه عنوان کرد: طرح اصلاح الگوی کشت و طرح آبیاری نوین باید به صورت جدی در دستور کار جهاد کشاورزی، محیط زیست و دولت چهاردهم باشد.
ذاکر با اشاره به نقش نهادهای دانشگاهی و علمی در زمینه احیای دریاچه ارومیه اضافه کرد: باید از ظرفیت‌های علمی به خصوص پارک علم و فناوری در این زمینه نیز بهره برد.
ماهواره خیام به کمک احیای دریاچه ارومیه می‌آید
مدیر کل ارتباطات و فناوری اطلاعات آذربایجان غربی با اشاره به اهمیت احیای دریاچه ارومیه برای تمام مردم ایران، گفت: تصاویر ماهواره خیام به کمک احیای دریاچه ارومیه می‌آید.
قاسم جلیلی نژاد هفته گذشته در کمیته استانی نجات دریاچه ارومیه، اظهار کرد: داده‌های ماهواره خیام یک داده ارزشمند ملی است و با استفاده از روش‌های پیشرفته تحلیل داده، به کمک احیای دریاچه ارومیه می‌آید.
وی با اشاره به اهمیت اقدامات نرم افزاری احیای دریاچه ارومیه و مدیریت منابع آبی، تصریح کرد: ماهواره خیام دارای سنجنده‌های اپتیکی در طیف‌های مختلف با قدرت تفکیک تصویر یک متر است که با هدف ارتقا مدیریت بهینه منابع کشور در حوزه‌های مختلف طراحی و ساخته شده است.
جلیلی نژاد در ادامه به کاربردهای استراتژیک ماهواره خیام اشاره و افزود: داده‌های ماهواره خیام در حوزه‌هایی همچون کشاورزی، محیط زیست، بلایای طبیعی، تغییرات شهری، اکتشافات معدنی و منابع آبی کاربرد دارد.
وی به بخشی از کاربردهای ماهواره خیام در احیای دریاچه ارومیه اشاره و گفت: تحلیل منابع آبی، شناسایی محصولات زراعی، شناسایی کاربری اراضی، پایش حریم روخانه‌ها و پایش پهنه آبی از جمله کاربردهای داده‌های ماهواره خیام در راستای احیای دریاچه ارومیه است.
مدیرکل راهبردی پژوهشگاه فضایی نیز معتقد است، یکی از مهمترین کاربردهای تصاویر ماهواره خیام در راستای حل مسائل و چالش‌ها در حیطه منابع آبی است، اضافه شدن پژوهشگاه فضایی و داده‌های دقیق ماهواره خیام به کمیته احیای دریاچه ارومیه، به سازمان‌های متولی در احیای دریاچه بسیار کمک خواهد کرد.
رهاسازی ۱۱۸۱ میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی از رهاسازی ۱۱۸۱ میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه طی سال آبی گذشته خبر داد.
مجید رستگاری ضمن اعلام این خبر افزود: حجم ابلاغی رهاسازی به دریاچه ارومیه در سال آبی ۱۴٠۲_۱۴٠۳، ۴۶۷ میلیون مترمکعب است که بیش از ۲.۵ برابر حجم ابلاغی یعنی (۱۱۸۱ میلیون مترمکعب) آب به دریاچه ارومیه رهاسازی شده است.
وی با اشاره به تأثیر افتتاح تونل انتقال آب به دریاچه ارومیه در جهت بهبود وضعیت این دریاچه افزود: علاوه بر تأثیر مثبت این تونل، بارش‌های نرمال و فرانرمال، لایروبی انهار و ساماندهی رودخانه‌ها، تغییر الگوی کشت و نوع آبیاری و انتقال آب بین حوضه‌ای از عوامل مؤثر در بهبود وضعیت دریاچه بشمار می‌روند.
رستگاری با اشاره به مجموع اقدامات و پروژه‌های اجرایی توسط شرکت آب منطقه‌ای استان در جهت کمک به احیای دریاچه ارومیه گفت: تشکیل گروه‌های گشت و بازرسی آب‌های زیرزمینی و سطحی، لایروبی انهار و ساماندهی رودخانه‌ها، پر و مسلوب المنفعه کردن چاه‌های غیرمجاز، احداث ایستگاه‌های آنلاین پایش آب‌های سطحی و زیرزمینی، نصب کنتورهای هوشمند، تعدیل ۴۰ درصدی منابع آب تخصیصی از طرح‌های توسعه‌ای در طی ۵ سال و رهاسازی آب بیش از میزان ابلاغی ستاد احیا از سدهای مخزنی از جمله اقدامات و پروژه‌های اجرایی در جهت کمک به احیای دریاچه ارومیه بود.
دریاچه ارومیه با پنج هزار کیلومتر مربع وسعت، گنجایش ۳۵ میلیارد متر مکعب آب دارد که از رودخانه‌های استان‌های کردستان، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی و چشمه‌های جوشان کف دریا تأمین می‌شود.
در سال‌های اخیر بر اثر کاهش نزولات آسمانی، بهره برداری بی رویه از آب‌های سطحی و زیرزمینی، ساخت سدهای مخزنی، افزایش دمای هوا و تبخیر بیش از حد، با بحران کم آبی رو به رو و هر سال این روند تشدید شده است.
اکنون باید منتظر ماند و دید با اتمام طرح‌های سخت افزاری و آغاز طرح‌های نرم افزاری با توجه به اقدامات دولت چهاردهم می‌توان به احیای دریاچه ارومیه امید داشت؟
آذربایجان غربی در روزهای اخیر با تغییر استاندار که دبیر کارگروه نجات ملی دریاچه ارومیه نیز بود بدون استاندار و به صورت سرپرستی اداره می‌شود باید منتظر ماند و دید با معرفی جدید استاندار آذربایجان غربی احیای این تالاب بین المللی نیز وارد فاز اجرایی و جدی می‌شود یا نه؟