دعانویسانی که از روانشناس‌ها مشاورترند/ بازار داغ خرافات!

خبرگزاری مهر - گروه سلامت: کتاب‌های قدیمی‌اش را باز می‌کند، اسم زن را می‌پرسد، کتاب را ورق می‌زند و چند خطی برای راضیه می‌نویسد! کاغذ سفید را جوری می‌پیچاند که در آخر شبیه یک مثلث می‌شود و بعد دستش را به سمت زن دراز می‌کند و می‌گوید: این کاغذ را همیشه با خودش داشته باش، روی کاغذ دیگری هم چند خطی شکل‌های عجیب و غریب می‌کشد و رو به زن می‌گوید این کاغذها را هر روز بسوزان تا گره از کارت باز شود!

زن‌های حاضر در خانه دعانویس با هم پچ پچ می‌کنند و می‌گویند، اگر بین زن و مرد اختلاف باشد خوب می‌شوند، اگر زنی حامله نشود بچه‌دار می‌شود، اگر دختر بزرگ شده و سنش بالا رفته باشد و شوهر نکند با دعایی خودش را شست‌وشو می‌دهد و بعد از آن حتماً شوهر می‌کند!

پای رمال‌ها و دعانویس‌ها این روزها به فضای مجازی هم باز شده است و وقتی به صفحات این افراد سر می‌زنیم می‌بینیم که بعضی از آن‌ها حتی اقدام به پیش گویی هم می‌کنند و اینگونه به مخاطب القا می‌کنند که با واریز مبلغ ۵۰۰ هزار تومان تا ۲۰ میلیون تومان با چند تکه کاغذ گره از کارش باز شود، البته این مبلغ به نوع مشکل مراجعه کننده بستگی دارد!

بر اساس نظرات کارشناسان و روانشناسان دعا و جادو هیچ جایگاه علمی ندارد و خرافه محسوب می‌شود و تا زمانی که سودجویان از ناآگاهی افراد استفاده می‌کنند و تا هنگامی که افراد ساده‌لوح در جامعه وجود دارند رمالان و فالگیران هم بازارشان داغ خواهد ماند. اما متأسفانه امروز می‌بینیم برخی از افراد به جای مراجعه به مراکز مشاوره یا درمان و پیدا کردن راه حل منطقی و علمی آینده و زندگی خود را به دست افرادی می‌سپارند که برخی از آنها حتی سواد خواندن و نوشتن هم ندارند. برای بررسی علل رواج این پدیده با لیلا رحیمیان ثابت روانشناس بالینی و مشاور خانواده گفت‌وگو کردیم.

مردم با کارکرد روان‌درمانی آشنایی ندارند

رحیمیان درباره اینکه چرا مردم جامعه هنوز ارتباط درستی با روان درمانگران پیدا نکردند و برای حل مشکلات روانی به رمال‌ها و فالگیرها مراجعه می‌کنند توضیح می‌دهد: بسیاری از مردم با اهمیت و کارکرد روان‌درمانی یا مشاوره آشنایی ندارند. آموزش‌های عمومی برای فهم اهمیت سلامت روان و تأثیرات آن بر زندگی هنوز به اندازه کافی در دسترس نیست، و همین کمبود آگاهی می‌تواند باعث کم‌توجهی به روان‌درمانی شود. در بسیاری از فرهنگ‌ها، از جمله جامعه ما، مراجعه به روان‌شناس یا روان‌پزشک همچنان تابو محسوب می‌شود و به آن برچسب‌های منفی می‌زنند.

بسیاری از مردم از اینکه دیگران فکر کنند "مشکلی جدی" دارند یا دچار اختلال روانی هستند، هراس دارند در حالی که نمی‌دانند اگر به بیماری افسردگی دچار بشوند ممکن است عواقب بدی برایشان به وجود آورد. ما به خاطر نداشتن آگاهی در این زمینه کمتر به سلامت روانمان اهمیت می‌دهیم به همین خاطر حتی علائم افسردگی را هم نمی‌دانیم و اگر هم بدانیم خیلی سطحی به آن نگاه می‌کنیم. متأسفانه نگاه افراد جامعه به حوزه روان خیلی سطحی است.

رمالی راه حل سریع مشکلات نیست

وی در پاسخ به این سوال که کسانی که به رمال مراجعه می‌کنند آیا اختلال روانی دارند؟ می‌گوید: نمی‌توانیم بگوییم کسانی که به دعانویس‌ها مراجعه می‌کنند قطعاً اختلال روانی دارند ولی می‌توانیم بگوییم یک نیازی پشت این ماجرا است، که می‌خواهند در سریع‌ترین زمان ممکن آن مشکل و نیاز را حل کنند. بسیاری از افراد به دلیل اعتقادات مذهبی، سنتی، یا فرهنگی به سراغ دعانویس و روش‌های مشابه می‌روند، زیرا این روش‌ها در جامعه یا خانواده آن‌ها پذیرفته شده است.

همچنین، ممکن است افرادی به دلیل عدم دسترسی به منابع روان‌شناختی مناسب، هزینه‌های بالا، یا عدم اعتماد به روان‌شناسان به روش‌های سنتی‌تر روی بیاورند. در عین حال، برخی از افراد به دلیل ناآگاهی از روش‌های علمی و مؤثر روان‌درمانی، در شرایط سخت به سراغ دعانویسان می‌روند و شاید این ناشی از کمبود اطلاعات باشد.

رمال تمام مشکلات را گردن دیگری میندازد!

روانشناس بالینی درباره عجول بودن افراد در تصمیم گیری هایشان تاکید می‌کند که کسانی که آگاهی بالاتری دارند، توقع می‌رود تا با علم بیشتری تصمیم بگیرند به همین خاطر باید مسیر درست را انتخاب کنند. کسانی هم هستند که به خاطر هزینه‌های زیاد روانشناس و مدت زمان طولانی که قرار است برای حل نیازشان بگذارند به دعانویس مراجعه می‌کنند. به همین منظور عجول بودن نقش اساسی در تصمیم گیری های اشتباهشان دارد، آنها اعتقاد دارند به جای ۱۰ جلسه مراجعه به روانشناس با یک جلسه مراجعه به دعانویس و گرفتن دعا و طلسم مشکلشان رفع می‌شود برای همین سرعت در نتیجه‌گیری یکی از دلایل مهم مراجعه به دعانویس است. با مراجعه به روانشناس به این پی می‌بریم که بخشی از مشکلات به خاطر خود ما است ولی وقتی به رمال مراجعه می‌کنیم تمام مشکلات را گردن دیگری میندازد و باعث جنگ و دشمنی با فامیل و دوست می‌شویم به همین خاطر برای دیگران نسخه می‌پیچند و از مکانیزم دفاعی فرافکنی استفاده می‌کند.

چرا رمال‌ها جایگزین روان درمان‌ها شدند؟

وی در مورد مسئله فرهنگی و اجتماعی که چه نقشی در انتخاب روانشناس یا دعانویس دارند توضیح می‌دهد که نقش مسائل فرهنگی و اجتماعی در انتخاب بین روانشناس و دعانویس بسیار مهم است. در برخی جوامع، باورهای سنتی و اعتقادات مذهبی موجب می‌شود افراد مشکلات روانی و روحی خود را به نیروهای ماورا الطبیعه و دعا نویسی نسبت دهند.

این باورها که از کودکی در افراد شکل گرفته‌اند، آنها را به سمتی می‌کشاند که به جای درمان علمی، به دنبال راه‌حل‌های معنوی و غیرعلمی باشند. همچنین، در جوامعی که انگ اجتماعی درباره مشکلات روانی وجود دارد، افراد از مراجعه به روانشناس دوری می‌کنند، زیرا از قضاوت شدن و برچسب خوردن می‌ترسند. در این شرایط، دعانویس گزینه‌ای کم‌هزینه‌تر، در دسترس‌تر و بدون انگ اجتماعی به نظر می‌رسد.

علاوه بر این، عدم آگاهی عمومی از خدمات روان‌شناسی و اهمیت سلامت روان نیز باعث می‌شود افراد به دعا نویسی روی بیاورند. بسیاری از افراد نمی‌دانند که مشکلات روانی قابل درمان علمی هستند و به جای آن، به روش‌های سنتی متوسل می‌شوند.

تجربه‌های مثبت از دعا نویسی در بین آشنایان نیز تأثیرگذار است و می‌تواند به این باورهای نادرست دامن بزند. برای تشویق افراد به استفاده از خدمات روان‌شناسی، لازم است که آگاهی‌رسانی و آموزش بیشتری در جامعه صورت گیرد تا افراد دریابند که سلامت روان بخش مهمی از زندگی است و قابل درمان علمی و حرفه‌ای است.

ما وقتی مراجعه به رمال را تأیید می‌کنیم یک نوع فرهنگ‌سازی را در جامعه رونق می‌بخشیم و از طرفی اگر بگوییم من به روانشناس مراجعه کرده‌ام و نتیجه گرفتم آرام آرام این فرهنگ سازی اتفاق می‌افتد که افراد برای حل مشکلاتشان به تراپیست مراجعه کنند. و از آن به بعد افراد پی می‌برند با مراجعه به روانشناس قرار نیست هیچ برچسبی به آنها زده شود و در حال حاضر هم قبح آن تا حدی شکسته شده است.

سو استفاده رمال‌ها از استیصال مردم

رحیمیان در مورد اینکه مراجعه به دعانویس به خاطر وجود ناامیدی در افراد است مطرح کرد: بله، در بسیاری از موارد افرادی که به دعانویس‌ها مراجعه می‌کنند، با مشکلات یا ناامیدی‌هایی در زندگی خود مواجه هستند. این افراد ممکن است به دلایل مختلف از جمله مسائل عاطفی، مالی، سلامتی یا روابط شخصی دچار احساس ناامیدی یا بی‌پناهی شوند و به دنبال راه‌حلی سریع و خارج از چهارچوب معمول باشند. دعانویسی و مراجعه به افراد مدعی داشتن توانایی‌های خاص، به نوعی به آنها امید می‌بخشد که شاید بتوانند بر این مشکلات غلبه کنند.

همچنین در بعضی فرهنگ‌ها، باورهای سنتی و خرافات نقش مهمی در این موضوع دارد و افراد تصور می‌کنند که دعانویسان قدرت خاصی در تغییر شرایط دارند. برای افرادی که به راه‌حل‌های علمی یا مشاوره‌های روان‌شناختی اعتماد ندارند، یا آنها را ناکافی می‌دانند، مراجعه به دعانویس یک راه‌حل جایگزین به نظر می‌رسد که می‌تواند اطمینان و آرامش روانی موقتی فراهم کند.

هزینه گزاف خدمات روانشناسی

سیاری از آمارها نشان می‌دهند که اختلالات روانی در کشورمان کمتر از میانگین جهانی است اما معضلاتی مثل مراجعه نکردن به روانشناس، هزینه گزاف خدمات روانشناسی و جزو بیمه حساب نشدن این خدمات از دلایل طفره رفتن افراد به سمت مشاوره است. در بسیاری از جوامع، مخصوصاً جوامع سنتی، مراجعه به روانشناس هنوز با انگ‌هایی همراه است. مردم ممکن است احساس کنند که دیگران فکر می‌کنند آن‌ها مشکل حاد روانی دارند یا ضعیف هستند، و این ترس از قضاوت شدن باعث می‌شود از مراجعه خودداری کنند.

بسیاری از افراد دقیقاً نمی‌دانند روانشناس چه کاری انجام می‌دهد و فکر می‌کنند تنها برای مشکلات جدی روانی به روانشناس مراجعه می‌شود. در حالی که روانشناس می‌تواند در بسیاری از مسائل زندگی مانند مدیریت استرس، افزایش اعتماد به نفس، حل مشکلات خانوادگی و … کمک کند.

هزینه‌های مراجعه به روانشناس یا مشاور در برخی کشورها بالا است و بسیاری از افراد نمی‌توانند هزینه‌های مربوطه را بپردازند. همین مسئله به عنوان یک مانع مالی برای مراجعه به روانشناس عمل می‌کند. برخی افراد به جای مراجعه به روانشناس، از روش‌های جایگزین مانند مراجعه به دعانویس و فال گیر استفاده می‌کنند و فکر می‌کنند این روش‌ها کافی هستند.

نقش مشاوره در کاهش مشکلات

رحیمیان در پاسخ به این پرسش که نقش مشاوره در کاهش مشکلات زندگی چیست توضیح می‌دهد که در حال حاضر ما گام‌های رو به جلوتری را می‌بینیم در مورد اینکه افراد دیگر ترس از برچسب خورده شدن را ندارند و به راحتی به روانشناس مراجعه می‌کنند و آن ترسی که در گذشته بود بابت اینکه هرکسی به روانشناس مراجعه کند، بیماری روحی و روانی دارد، امروزه این تفکر خیلی کمتر شده است اما به دلیل هزینه‌های بالای مشاوره تبدیل به یک کالای لوکس برای افراد ویژه شده است. و ما به عنوان کسی که در رسانه کار می‌کنیم باید این رو فرهنگ سازی را انجام دهیم که مردم آگاه شوند و برای حل مشکلاتشان به سمت راه حل درست یعنی مشاور بروند و از راه غلط فاصله بگیرند.

روانشناس در ابتدا باید به بررسی باورها و نگرانی‌های فرد بپردازد و بفهمد چه انگیزه‌هایی باعث شده که فرد به دعانویس مراجعه کند. شاید فرد به دلیل استرس، اضطراب، یا مشکلات حل‌نشده به این مسیر کشیده شده باشد. آموزش تفکر منطقی و نقد علمی می‌تواند به فرد کمک کند تا باورهای نادرست خود را شناسایی و اصلاح کند. روانشناس می‌تواند با توضیح مبانی علمی و نشان دادن محدودیت‌ها و عدم اعتبار دعا نویسی، به فرد کمک کند تا از این گونه تفکرات جدا شود.

در برخی موارد، مراجعه به دعا نویس‌ها نتیجه اضطراب‌ها و وسواس‌های فکری است. روانشناس با شناسایی این نشانه‌ها و درمان‌های مربوط به آن (مانند درمان شناختی-رفتاری) می‌تواند به فرد کمک کند تا با این مسائل کنار بیاید.