خبرگزاری مهر، گروه استانها: استان بوشهر دارای طبیعت گسترده با تنوع بالا است که فضا را برای زندگی و حضور جانواران مختلف فراهم کرده است و برخی گونه‌ها حضوری گسترده در این استان دارند.
پرنده بالابان (Falco cherrug) یکی از گونه‌های بزرگ و قوی خانواده بازها (Falconidae) است که به خاطر ویژگی‌های خاص خود، به ویژه در شکار و پرواز، مورد توجه قرار دارد.
بالابان یکی از بزرگ‌ترین گونه‌های باز است، طول آن معمولاً بین ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتر است، رنگ پرهای بالابان معمولاً قهوه‌ای تیره تا خاکستری است و با نوارهای تیره و روشن بر روی سینه و شکم. سر آنها معمولاً روشن‌تر است و چشم‌های این پرنده بزرگ و زرد رنگ هستند که به آنها کمک می‌کند تا در حین پرواز شکار خود را شناسایی کنند.
بالابان‌ها معمولاً در مناطق باز، دشت‌ها، تپه‌ها و مناطق نیمه‌بیابانی زندگی می‌کنند. آنها در فصل‌های مختلف به دنبال منابع غذایی به مناطق مختلف مهاجرت می‌کنند.
این پرنده شکارچی به خاطر سرعت و چابکی خود در شکار معروف هستند و می‌توانند با سرعت بسیار بالا به سمت طعمه خود حمله کنند و عمدتاً از پرندگان کوچک، جوندگان و حتی حشرات تغذیه می‌کند.
بالابان‌ها دارای قدرت پرواز فوق‌العاده‌ای هستند و می‌توانند با سرعتی بالغ بر ۱۰۰ کیلومتر در ساعت پرواز کنند. آنها معمولاً در ارتفاعات بالا پرواز می‌کنند و با استفاده از دید قوی خود به جستجوی طعمه می‌پردازند.
فصل جفت‌گیری بالابان‌ها معمولاً در بهار است. آنها معمولاً در لانه‌های خود در صخره‌ها یا درختان تخم‌گذاری می‌کنند. تعداد تخم‌ها معمولاً بین ۲ تا ۵ عدد متغیر است و هر دو والد در مراقبت از جوجه‌ها مشارکت دارند.
در کشورهای حوزه خلیج فارس، قوش‌بازی یکی از تفریحات پرطرفدار است و قوش بازان با زنده گیری، پرورش و دست آموز کردن پرندگان وحشی، به برگزاری مسابقه و شکار می‌پردازند.
سودای ثروتمند شدن قاچاقچیان حوزه محیط‌زیست در کشورمان شدت گرفته و بازار اقتصاد سیاه قاچاق پرندگان وحشی به کشورهای عربی به خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس منجر به مرگ گونه‌های قابل توجهی از پرندگان وحشی کشورمان و از دست رفتن این سرمایه‌های ارزشمند شده است.
بالابان‌ها در خطر انقراض
یکی از فعالان زیست‌محیطی استان بوشهر در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: بالابان یک پرنده جذاب و مهم از نظر اکولوژیکی است که نقش مهمی در کنترل جمعیت دیگر حیوانات دارد.
مهدی حقیقی بیان کرد: در برخی مناطق، جمعیت بالابان به دلیل تخریب زیستگاه، شکار غیرمجاز، زنده گیر، قاچاق و تغییرات اقلیمی کاهش یافته است و به همین دلیل، حفاظت از این گونه و زیستگاه‌های طبیعی آن اهمیت زیادی دارد.
بالابان‌ها به دلیل زیبایی و قدرت شکار خود، هدف شکارچیان غیرمجاز قرار می‌گیرند وی با بیان اینکه پرنده بالابان در برخی مناطق با تهدیدات جدی مواجه است و به همین دلیل وضعیت حفاظتی آن در حال حاضر نگران‌کننده است افزود: بالابان‌ها به دلیل زیبایی و قدرت شکار خود، هدف شکارچیان غیرمجاز قرار می‌گیرند.
این فعال زیست‌محیطی با بیان اینکه باید اقدامات حفاظتی از این گونه‌ها انجام شود، استان بوشهر را یکی از مناطق مورد هدف قاچاقچیان پرنده و زنده گیری آن دانست و بر تشدید اقدامات محیط زیست تاکید کرد.
وی افزود: از راهکارهای حفظ بالابان می‌توان به ایجاد مناطق حفاظت‌شده، آگاهی‌رسانی و آموزش جوامع محلی درباره اهمیت حفاظت از این گونه، نظارت بر جمعیت و تحقیقات علمی برای درک بهتر نیازهای این پرنده اشاره کرد.
حقیقی تصریح کرد: حفاظت از بالابان نه تنها به حفظ تنوع زیستی کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در حفظ اکوسیستم‌های طبیعی نیز دارد که این مهم نیازمند یک رویکرد چندجانبه و همکاری بین‌المللی است.
وی مقابله با شکار غیرمجاز و برخورد با قاچاقچیان را یک ضرورت دانست و افزود: تقویت قوانین و مقررات مربوط به حفاظت از پرندگان شکاری و اجرای آنها همچنین، آموزش نیروهای محلی و محیط‌بانان برای شناسایی و مقابله با شکارچیان غیرمجاز و برخورد جدی با قاچاقچیان باید در دستور کار باشد.
حقیقی افزود: با ایجاد همکاری‌های بین‌المللی برای حفاظت از بالابان، به ویژه در مناطقی که این پرنده مهاجرت می‌کند، شناسایی و حفاظت از طعمه‌های اصلی بالابان، مانند جوندگان و دیگر پرندگان کوچک، که به حفظ زنجیره غذایی این پرنده کمک می‌کند و استفاده از فناوری‌های نوین مانند ردیابی ماهواره‌ای برای نظارت بر حرکات و رفتار بالابان‌ها می‌توان به حفظ جمعیت بالابان و جلوگیری از انقراض آن کمک کرد.
تشدید مقابله با زنده‌گیری و قاچاق پرندگان
عبدالرحمن مرادزاده مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر نیز با اشاره به تشدید مقابله با زنده‌گیری و قاچاق پرندگان شکاری اظهار کرد: استان بوشهر حدود ۹۰۰ کیلومتر نوار ساحلی دارد و با توجه به وجود مبادی خروجی و اسکله‌های متعدد و فاصله کوتاه تا کشورهای مقصد قاچاق، همواره استان بوشهر یکی از گزینه‌های مسیر قاچاق این پرندگان بوده است.
با توجه به برآوردهای جمعیت جهانی «بالابان» و روند کاهش سریع جمعیت این گونه در فهرست گونه‌های در معرض خطر انقراض اتحادیه بین المللی حفاظت از محیط زیست قرار گرفته است وی در خصوص اقدام‌های صورت گرفته برای مقابله و کنترل این موضوع، گفت: برقراری گشت‌های ویژه یگان حفاظت محیط زیست در تمامی شهرستان‌ها و مقابله با کوخه نشینی و زنده گیری و قاچاق از جمله اقدامات این اداره کل بوده ضمن اینکه فراجا، گمرکات بوشهر، مرزبانی، ندسا و دستگاه‌های امنیتی تعامل و همکاری مناسبی با اداره کل محیط زیست دارند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر تصریح کرد: با حساسیت کارکنان این ارگان‌ها در بازدید از گلوگاه‌ها، اسکله‌ها و دیگر مناطق احتمالی تردد قاچاقچیان، ریسک اقدام به تخلف افزایش داده است.
وی اضافه کرد: با توجه به اینکه این پرندگان در رأس هرم غذایی قرار دارند و از نظر اکولوژیک نقش بسزایی در کنترل جانوران موذی و جوندگان و حفظ زیستگاه‌ها ایفا می‌کنند زنده گیری آنها زنجیره غذایی را با مشکل روبرو نموده و باعث آسیب به چرخه طبیعت و انقراض نسل این پرندگان با ارزش خواهد شد.
مرادزاده گفت: زنده گیری، قاچاق، نگهداری در اسارت و دست آموز کردن صرفاً جهت تفریح اعیانی و اشرافی با حیات وحش تهدیدی جدی برای نابودی نسل رو به انقراض انواع شاهین بالاخص پرنده زیبای «بالابان» است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر افزود: با توجه به برآوردهای جمعیت جهانی «بالابان» و روند کاهش سریع جمعیت این گونه در دهه ۹۰ میلادی، باعث شده در فهرست گونه‌های در معرض خطر انقراض اتحادیه بین المللی حفاظت از محیط زیست قرار گیرد.