شک نیست که ابعاد مشترک بین فرقه های اسلامی که ارکان اصلی آن خدای یگانه ، پیامبر گرامی اسلام و کتاب آسمانی قرآن کریم است، نیازی به توجیه ندارند و مسلمانان جهان باید اساس دوستی و وحدت خود را بر این محور مستحکمتر کنند.
ملل مسلمان به درستی می دانند تفرقه افکنان به دنبال چه اهدافی هستند . دشمنان اسلام که گسترش آن را خطری برای خود می دانند برای تضعیف آن از هیچ اقدامی کوتاهی نمی کنند و به همین دلیل نیز به شکلهای مختلف سعی در ایجاد اختلاف میان مسلمانها دارند تا بلکه به مطامع خود دست یابند .
ایران اسلامی با برگزاری 20 دوره کنفرانس وحدت اسلامی که هر سال با اجتماع بزرگ اندیشمندان مسلمان جهان برگزار می شود ضمن پیشگام بودن در عرصه تقویت و تحکیم وحدت مسلمانان، گام مؤثری در این زمینه برداشته است .
به دنبال اعلام هفته وحدت از سوی جمهوری اسلامی ایران، تصمیم به برگزاری کنفرانس وحدت گرفته شد. تا سال 1369 متولی برگزاری این کنفرانس سازمان تبلیغات اسلامی بود و کنفرانس اول تا چهارم را این سازمان برگزار کرد. از سال 1369، همزمان با سال تأسیس مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی ، این امر بر عهده مجمع گذاشته شد.
هدف از برگزاری کنفرانس وحدت، ایجاد زمینه های اتحاد و همبستگی جهان اسلام و همفکری علما و دانشمندان جهت نزدیک سازی دیدگاههای علمی و فرهنگی آنان در زمینه های فقهی، اصولی، کلامی، تفسیری و نیز بررسی مسائل و مشکلات مسلمانان و ارائه راه حلهای مناسب و موضع گیری مشترک در برابر آن است.
گسترش روحیه تقریب بین علمای جهان اسلام، بررسی قضایای مهم امت اسلامی و چالشهای فراروی آن و پیشنهاد راه حل ها، دادن رهنمود به اجلاسها و کنفرانسهای اسلامی دیگر، حل برخی از اشکالات بین مذاهب و گسترش روحیه تفاهم بین توده های مسلمان و کوشش در یکسان نمودن مواضع آنها برخی از دستاوردهای برگزاری کنفرانس طی سالهای گذشته بوده است .
خوشبختانه در شرایط فعلی جهان که کمرنگ شدن معنویت بسیاری از کشورهای اروپایی را فراگرفته و به واسطه آن مسائل غیراخلاقی و رواج یافته، زندگیها سخت و ناراحت کننده شده و از سوی مبانی اسلام ، معنویت و پایبندی به اصول اخلاقی که تأثیرات عمیقی بر روابط فردی، اجتماعی و خانوادگی دارد، این دین الهی را بسیار مورد توجه قرار داده است .
این توجه به دین اسلام میان متفکران، روشنفکران، اندیشمندان و نسل جوان پررنگ تر است. این رویکرد به اسلام فضای حساسی را ایجاد و نگرانی از افزایش مسلمانان در اروپا اهانتهایی را در پی داشته که این شرایط ضرورت وحدت مسلمانان را بیش از پیش مورد تأکید قرار می دهد .
مهمترین مسئله توجه مسلمانان و تمرکز آنها به مبانی فکری و اندیشه‌ای آنها است. همه مسلمانان جهان با وجود تفاوتهایی که در فرهنگ ملی و بومی، آداب و رسوم و همچنین فرهنگ و رفتار خود دارند، اما در اصول و مبنای فکری و اندیشه دارای وحدت هستند، بنابراین امروز همه مسلمانان باید حول مشترکات اصولی خود متمرکز داشته باشند.
بی تردید نمی توان و نباید پراکندگیهای مختلف جغرافیایی مسلمانان را مانعی برای وحدت دانست، چرا که مشترکات فکری و اعتقادی به اندازه ای قدرت دارند که افراد را به رغم پراکندگی، منسجم کنند. از سوی دیگرعامل اصلی وحدت و انسجام همان مشترکات اعتقادی، فکری و اندیشه ای است.
اسلام ضمن احترام به کشورها، ملیتها و حفظ حدود مرزهای جغرافیایی، مسلمانان را متعلق به یک مجموعه وسیع به نام امت مسلمان می داند که این امت مسلمان به واسطه مشترکات فکری خود با یکدیگر ارتباط دارند که آنها را با وجود پراکندگی خود به یکدیگر نزدیک می کند.
ایران اسلامی با درنظر گرفتن این حقایق انکارناپذیر بر وحدت مسلمانان تأکید داشته و در این زمینه نیز فعالیتهای مثبت و مؤثری داشته است، از جمله کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی ، این کنفرانس در ایجاد جریان وحدت در میان اندیشمندان مسلمان بسیار تأثیرگذار بوده است .