واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان؛ گاه جذاب و گاه منفور

تاثیرپذیری از فرهنگ و زبان های بیگانه مختص زبان فارسی نیست و هر زبان زنده ای در دنیا در تقابل و تعامل با جهان پیرامون خود تاثیرپذیری خواهد داشت.

سیل واژه ها و اصطلاحات ناشی از پیشرفت روز به روز تکنولوژی در جهان سبب شده تا امروز هیچ کشوری برای مواجهه با این جریان امنیت کامل نداشته باشد. شاید بتوان تاثیرپذیری کشورها از واژگان بیگانه را با توجیهاتی نظیر آمیخته شدن و درگیر شدن با آن فرهنگ پذیرفت اما با یک شرط که زبان متکلمان آن قدرت و توانایی معادل سازی را نداشته باشند.

زبان فارسی بعد از چند قرن رویارویی با اقوام گوناگون، سرشار از واژگانی است که می توان گفت با گوشت و پوست آن - خصوصا فارسی زبانان ایرانی - عجین شده و می توان گفت بسیاری از واژگان عربی، ترکی، روسی، فرانسوی و انگلیسی در کلاف زبان فارسی پیچیده شده است.

پیش از این و در سال های ابتدایی تاسیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در بدو ورود یک صنعت تازه اساتید زبان دست به کار واژه سازی می شدند اما متاسفانه در سال های اخیر هم به دلیل تسریع جریان پیشرفت و هم مقاومت های بیهوده بعضی از مسئولان، نوعی رشد فرهنگی کاذب ایجاد شده و با این توصیفات هم فرهنگ دستخوش آسیب می شود و هم زبان؛ چرا که هر دو آنها در پیوستگی یکدیگر رشد می کنند و نتیجه آن نیز رفتار تدافعی و یا تلافی جویانه جامعه در مقابل این برخورد است که سبب می شود واژه های مصوب فرهنگستان که گاه انتخاب جذابی هم هستند مهجور و سرخورده و گاه منفور بمانند.

کاش به جای آنکه میل به سرنگونی و پنهان کاری داشته باشیم باور کنیم که واژگان بیگانه در کنار صنعت بیگانه با مردم زندگی می کنند و ما در جایی که می توانستیم با معادل سازی حداقل به داد زبان برسیم سکوت کردیم؛ تا جایی که بعضی از واژگان به همان شکل در اذهان مردم جا افتادند البته گاهی هم برای واژگان معادل های فارسی وجود دارد که به دلیل ناآگاهی مردم از مفاهیم علمی موجب ایجاد غلط های مصطلح می شود.

فرهنگستان زبان فارسی از ابتدای کار خود تاکنون سعی در واژه سازی و معادل یابی و نزدیکی به اذهان مردم داشته و در این کار نیز چندین قانون را در کار خود در نظر دارد که "توجه به قواعد دستور زبان فصیح و متداول امروز"، "ملزم نبودن  به واژه سازی برای آن دسته از واژه های بیگانه که جنبه جهانی دارند" و "پرهیز از بکارگیری و انتخاب واژه های نامانوس عربی، فارسی میانه و فارسی باستان" از جمله این قوانین به شمار می آید.

بی شک متکلمان هر زبان میل به ساده سازی واژگان دارند و از ادای واژگان دشوار و مهجور - حتی اگر برآمده از زبان و فرهنگ کهن کشورشان باشد - دوری می کنند. به طور مثال برای واژه (whisper) می توان هم واژه "پرتاد" را که برگرفته از فارسی کهن است به کار برد و هم می توان واژه های متداولی مثل نجوا و پچ پچ را استفاده کرد بنابراین رعایت قوانین بالا در به خاطر سپردن واژه های مصوب بسیار تاثیر گذار خواهد بود. البته این نکته را نباید فراموش کرد که واژه سازی در یک زبان تنها از طریق اساتید زبان و ادب صورت نمی گیرد بلکه گاه برای واژه هایی که حتی فارسی هستند از طریق رسانه های دیگر واژه هایی دیگر انتخاب می شود؛ به طور مثال می توان به کاربرد واژه "پاچه خوار" در سطح عوام اشاره کرد که از طریق تلویزیون به ادبیات مردم وارد شد. (و اتفاقا مانوس تر و جذاب تر از واژگانی نظیر متملق و چاپلوس به نظر می رسد که کمی مایه توهین و منازعه جویی در خود دارند)
 
در هر حال حاصل تلاش فرهنگستان زبان و ادب فارسی از ابتدا تاکنون 5 دفتر از واژه های مصوب است که قوانین ذکر شده و بسیاری از قوانین دیگر را در انتخاب  آنها در نظر گرفته است. لازم به ذکر است اساتید دیگری از علوم دیگر نیز در انتخاب واژگان با فرهنگستان همکاری دارند چرا که باور گسترش زبان فارسی در کنار رشد دانش های دیگر وجود دارد.