مستند فرا ملي نيازمند توليد منسجم است

به گزارش خبرنگار هنري "مهر"،   تلويزيون طي سال هاي اخير به  توليد آثاري كه پا را از مرزهاي جغرافياي كشور بيرون مي گذارند توجه بيشتري كرده است .  مجموعه " سفر به آفريقا " از جمله آخرين آثار پخش شده  از اين گروه است كه با استقبال مخاطبين روبروشد . پيش از اين نيز مجموعه هاي چشمگيري چون " رودي تا بهشت " اين مسير را هموار كرده بود . در عين حال توليد مستند هاي سياسي و اجتماعي متعددي در دهه هاي گذشته بصورت پراكنده صورت گرفته بود ولي موج توليد آثار مستند فرهنگي و مستند  تاريخي در سال هاي اخير قدرت گرفته است . اين فرايند  شرايطي را به وجود مي آورد كه مستند سازان كشور براي توليد آثار خود با محدوديت مكاني كمتري  مواجه شوند و اين فرصت را داشته باشند كه توانايي خود  در تهيه مجموعه هاي مستند با گستره وسيع تر را بيازمايند. از همه مهمتر اين امكان بوجود مي آيد كه مستند سازان  ايراني با مخاطب جهاني ارتباط برقرار كنند.
جريان توليدات آثار مستند با رويكرد جهان شناسي در روند تازه  با قوتي قابل توجه  از سوي شبكه هاي مختلف تلويزيون مورد حمايت قرار مي گيرد .
در همين راستا فرشاد فرشته حكمت سال گذشته  اقدام به توليد اولين فيلم سينمايي مستند خود با عنوان "انسان و خدا" كرد. اين فيلم در ارتباط با مسايل مشترك اديان مختلف جهان است كه در ميان ساكنان قاره هاي آسيا و اروپا به عنوان دين هايي با پيروان به نسبت زياد رواج دارد.  كارگردان براي پرداختن به محورهاي اصلي اين فيلم به 8 كشور مختلف جهان شامل هند، چين، بنگلادش، عربستان، ايتاليا، اسپانيا، بلغارستان و تركيه سفر مي كند و به گفت و گو با عالمان مذهبي و پيروان اديان مي پردازد.
"حيات"  مجموعه تلويزيوني ديگري است كه  ماني ميرصادقي كارگرداني آن را انجام مي دهد و به موضوع حيوانات ايراني و زيست بوم هاي ناشناخته و غني داخل كشور را مورد توجه مي كند. اين اثر كه قصد دارد حيوانات منقرض شده ايراني مانند شير، يوزپلنگ، عقاب، شاهين و ساير جانوران را به تصوير بكشد، براي پيدا كردن آنها به ساير كشورهاي منطقه از جمله هند، برخي از كشورهاي جنوب شرق آسيا و كشورهاي عربي سفر خواهد كرد. اين مجموعه براي نخستين در ايران از پيشرفته ترين دوربين ديجيتالي جهان موسوم به HD بهره مي برد.
مجموعه مستند "هنر قدسي" اثر ديگري است به كارگرداني مجيد خدابنده لو و احمد علي دوستي كه به مساله ريشه هاي خلق آثار هنري ماندگار در جهان مي پردازد. اين مستند كه خلق در عرصه هنر را برگرفته از نوعي الهام و شهود مي داند، در پي يافتن رمز و رازهاي موجود در آثاري است كه سالها پس از ايجاد همچنان از جمله آثار شاخص جهاني به شمار مي روند. اين مجموعه هنرهاي معماري، نقاشي، مجسمه سازي، خوشنويسي و ايجاد معابد را مورد توجه قرار مي دهد . گروه توليد به جز ايران در كشورهاي روسيه، ايتاليا، اسپانيا، فرانسه و هند فيلمبرداري خواهد شد. همچنين  براي تهيه اين مجموعه كاخ الحمرا، موزه ارميتاژ، معابد هند و آثار ميكل آنژ مورد توجه قرار مي گيرد.
 با اين همه آنچه مسلم است تلويزيون ايران هنوز به ساختاري منسجم و برنامه ريزي شده در توليد آثار مستند دست نيافته است . در عين حال تا كنون علي رغم مشكلات پديد آمده در توليد مجموعه هاي مستند از اين دست در تلويزيون كشورمان  نتيجه نهايي بدست آمده از اين روند قابل توجه است . حتما ماجراي پيچيده و بي نتيجه مجموعه مستند" خنجر و شقايق" را به خاطر داريد ، مجموعه اي كه  در نهايت به خاطر مصلحت انديشي الكن ماند يا در اتفاقي مشابه ، مجموعه " اينجا آفريقاست " كه پس از پخش قسمت هاي ابتدايي از آنتن پائين كشيده شد و با تغييرات تازه دوباره به نمايش در آمد .  اين دو نمونه از ميان نمونه مستند هاي بي شماري ست كه از ايتداي توليد تا پخش با سياست گذاري هاي متفاوت و متنوع روبرو مي شوند . غافل از اين كه مستند پديده اي پر نفوذ و تاثير گذار است كه مي تواند در ارتقاء سطح آگاهي مخاطب نقش موثري داشته باشد .
اگر مشكل سياست گذاري  عرصه مستند در رسانه ملي حل شود راه كار هاي بساياري را مي توان براي جذب مخاطب جهاني انديشيد . از جمله راهكارهاي تجربه شده  در توليد مجموعه هاي مستند، ايجاد مقدمات توليد مشترك آثار مختلف تصويري با كشورهايي است  كه  به شدت به توليد مجموعه مستند رقبت دارند . اين مساله در طولاني مدت مي تواند به عنوان يك جريان مستمر مورد توجه قرار بگيرد. همچنين ايجاد رابطه با شبكه هاي معتبر جهاني در زمينه توليد و پخش آثار مستند راهي را ايجاد مي كند تا آثار فرهنگي يك كشور بهتر ديده شوند و بستري براي فروش اين گونه مجموعه ها به ديگر كشورهاي جهان نيز فراهم بيايد كه البته ايجاد اين ارتباط و رسيدن به تفاهمي ماندگار كار ساده اي نيست .
هزينه و زمان زياد توليد اينگونه آثار معمولا دليلي مي شود تا مديران تلويزيون به آن بي توجهي كنند . اين درحالي ست كه صرف اين هزينه و زمان نتايجي دارد كه طي سال هاي متمادي مي توان به لحاظ  فرهنگي ، اقتصادي و همچنين سياسي بهره برد .
توجه به برنامه ريزي مالي در توليد اينگونه آثار مستند  باعث مي شود بودجه اي كه تصويب و صرف مي شود، در كنار تامين نيازهاي گوه سازنده  در اثر آشفتگي مالي حيف و ميل نشود . هر چند  در حال حاظر بودجه هاي در نظر گرفته شده براي توليد آثار مستند تا آن اندازه كم است كه هم سفارش دهندگان و هم توليد كنندگان به افزايش اعتبارات لازم در اين بخش اعتراف دارند. با اين وجود، اگر  سيستم مشخص و مكتوب در اين زمينه ارايه شود، به عنوان الگويي كارآمد مي تواند مورد توجه و نظر قرار بگيرد و به عنوان موازنه ميان توليد كننده و سفارش دهنده عمل كند.
به هر تقدير مستندهاي فراملي كه  توليد آن نيازمند حضور گروه توليد در ساير كشورهاي جهان است علاوه بر نياز به برنامه ريزي دقيق در توليد نيازمند شفافيت در سياست گذاري هاي رسانه اي  و ايجاد تعاملات حرفه اي فراملي ست .