قانون مالیات بر ارزش افزوده یکی از پروژه های اصلی تحول نظام مالیاتی کشور است که با اجرای آن در هر مرحله از زنجیره وارادت ، تولید ، توزیع یا صادرات ، مبادلات اقتصادی و حرکت پول و سرمایه شفاف خواهد شد و تشویق سرمایه گذاری ، تولید و صادرات را در پی خواهد داشت.
در عین حال، یکی از نگرانیهای همیشگی در حوزه واردات، اعلام قیمت غیر واقعی کالا به گمرک در هنگام واردات کالا بوده، بدین ترتیب که وارد کننده هنگام ورود کالا به کشور، قیمت کالا را همیشه می خواهد پایین تر از قیمت خرید اعلام کند تا مالیات و عوارض کمتری بپردازد و این در حالی است که در گمرک که به صورت علی الراس قیمت را تعیین می کنند و این امر باعث بروز اختلافات و مفاسد مالی می شود.
در حالیکه با اجرای مالیات بر ارزش افزوده حتی اگر کسی بتواند کالایی را با قیمت پایین تر از قیمت واقعی در گمرک ثبت کند و بخواهد آن را به قیمت بالایی در کشور بفروشد، هنگامیکه صورتحسابهای وی به سازمان مالیاتی رسید، هیچ مالیاتی به او استرداد نخواهد شد چرا که هنگام ورود کالا قیمت واقعی را اعلام نکرده است و این همان شفافیت در مبادلات اقتصادی است که در کشور پدید خواهد آمد.
همچنین ماموران سازمان مالیاتی هم در گمرک حضور خواهند داشت. این مامورین هر کالایی که به کشور وارد می شود و هر کالایی که از کشور خارج می شود را ثبت می کنند و در زنجیره های بعدی ، مشخص می شود که این کالا به چه کسانی فروخته شده و مالیات به آنها منتقل خواهد شد، بنابراین وارد کننده و صادر کننده نمی توانند ارقام غیر واقعی از صادرات یا واردات را در گمرک ثبت کنند چرا که در زنجیره بعدی دچار مشکل خواهند شد و ممکن است مالیات آنها استرداد نشود.
این گزارش می افزاید: با اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده ، هر گونه استرداد مالیاتی صرفا شامل مودیان ثبت نام شده خواهد بود؛ بنابراین مودیانی که مشمول این نوع مالیات بوده، اما نسبت به ثبت نام در این طرح اقدام نمی کنند، استردادی به آنها صورت نخواهد گرفت.
پیش از این نظام مالیات بر مصرف در چارچوب قانون موسوم به تجمیع عوارض در حال اجرا بود که تحت آن اکثر کالاها مشمول مالیات و عوارضی جمعا به نرخ 3 درصد می شدند. این در حالی است که نرخ مالیات بر ارزش افزوده نیز 1.5 درصد پیش بینی شده که با احتساب 1.5 درصد عوارض شهرداریها، جمعا به 3 درصد مالیات و عوارض بالغ می گردد.
همچنین ثبت نام از مودیان این نظام مالیاتی ، به صورت مرحله ای صورت می گیرد و این بدان معناست که در ابتدای پیاده سازی این نظام مالیاتی ، سازمان امور مالیاتی کشور به صورت مرحله ای اقدام به ثبت نام فعالان اقتصادی در این نظام مالیاتی می کند.
در مرحله اول اجرای مالیات بر ارزش افزوده، از کلیه وارد کنندگان، صادر کنندگان و کلیه فعالان اقتصادی با فروش بالاتر از سه میلیارد ریال در سال ثبت نام به عمل می آید.
روش اصلی ثبت نام از مودیان به صورت اینترنتی ( مراجعه به سایت www.VAT.ir ) بوده ؛ ولی امکان ثبت نام از طریق مراجعه حضوری به سازمان امور مالیاتی کشور و ادارات کل امور مالیاتی کشور نیز پیش بینی شده است.
این گزارش تصریح می کند: عرضه و فروش کلیه کالاها و خدمات ( مگر کالاها و خدمات معاف ) و همچنین واردات و صادرات آنها مشمول این نوع نظام مالیاتی است.
در نظام مالیات بر ارزش افزوده ، کالاها و خدمات صادراتی مشمول نرخ صفر می گردند و اعمال این نرخ بدان معناست که کالاها و خدمات صادراتی نه فقط در زمان صادرات مشمول مالیات نمی شوند، بلکه کلیه مالیات بر ارزش افزوده های پرداختی بابت خرید کالاها و خدمات مصرفی که در تولید و عرضه محصول صادراتی پرداخت شده نیز توسط سازمان امور مالیاتی کشور به مودی باز گردانده می شود.
مالیات بر ارزش افزوده ، نوعی مالیات چند مرحله ای است که در مراحل مختلف زنجیره واردات ، تولید، توزیع بر اساس درصدی از ارزش افزوده کالاهای فروخته شده یا خدمات ارائه شده در هر مرحله اخذ می گردد. ولی مالیات پرداختی در هر مرحله از زنجیره واردات، تولید ، توزیع به عنصر مرحله بعدی زنجیره انتقال می یابد تا نهایتا توسط مصرف کننده نهایی پرداخت گردد.