* برای شروع از کارتونهای محبوب دوران کودکی خود بگویید. با کدامیک از آنها بیشتر ارتباط برقرار می‌کردید؟
ـ محمد مسلمی: در زمان کودکی ما تنوع برنامه و شبکه نبود. از میان کارتونهای خارجی "تنسی تاکسیدو"، "یوگی و دوستان" و "سندباد" را خیلی دوست داشتم و از آثار موفق ایرانی "محله برو و بیا" و "خونه مادربزرگه". متاسفانه در حال حاضر بیشتر کارتون‌ها فضایی و جنگی شده‌اند که البته پخش این نوع کارتون‌ها هم برای بچه‌ها چندان درست نیست.
ـ حمید گلی: تولیدات کودک در زمان ما به گستردگی الان نبود، اما از میان انیمیشن‌ها "تنسی تاکسیدو" را خیلی دوست داشتم، چرا که شخصیت‌ها محدود و بامزه بودند. یا قهرمانان کارتون "سندباد" خیلی شریفتر از قهرمانان انیمیشن‌های الان بودند. در مجموع انیمیشن‌هایی که در گذشته پخش می‌شد ماندگارتر از آثار امروزی است.
ـ علی فروتن: خدا فرهنگ مهرپرور را رحمت کند. او قبل از انقلاب برنامه جذاب "بچه‌ها بچه‌ها" را داشت که جزو برنامه‌های مورد علاقه من بود و از میان انیمیشن‌ها "سندباد" و "تنسی تاکسیدو" را دوست داشتم. ولی از همه بیشتر انیمیشن‌های والت دیسنی برایم جذابیت داشت. هنوز هم بهترین گزینه من در کار کودک انیمیشن است. در مقوله نمایش هم آثاری مثل "شهر قصه" خیلی تاثیرگذار بود. الان هم برنامه "فیتیله" را دوست دارم!
* کدام ویژگی آثار ایرانی بیشتر شما را جذب می‌کرد و آیا از این آثار برای اجرای برنامه فیتیله الهام گرفته‌اید؟
ـ مسلمی: تنوع شخصیت‌ها، رنگ، دکور و موسیقی از شاخصه‌های برنامه "محله برو و بیا" بود. این برنامه شخصیت‌هایی شیرین داشت. تنوع هم یکی از مواردی است که در برنامه فیتیله به آن توجه می‌کنیم و تلاش داریم با تهیه آیتم‌های متنوع خودمان را به دنیای تخیلی بچه‌ها نزدیک کنیم. دنیایی که شامل رنگ، قصه، شخصیت‌های بامزه و موسیقی است.
مثلاً می‌بینید بچه‌ها با یک کلاه شروع به حرف زدن می‌کنند و عروسک را در ذهن خود به جاهای مختلف می‌برند. در آثار خارجی دنیای تخیل بیشتر دیده می‌شود، اما اکثر کارهای کودک تلویزیون ما در حال حاضر رادیویی شده‌اند. در همه برنامه‌ها مجری عمه، خاله و عمو شده و اینها به کار کودک ضربه می‌زند.
متاسفانه ما راه را برعکس می‌رویم. دیگر کارهای حرفه‌ای با آدم‌های باتجربه نمی‌بینیم. به کار کودک زیاد توجه نمی‌شود. تخیل، رنگ و موسیقی در کارها کم رنگ شده، اما در برنامه فیتیله سعی می‌کنیم به تخیل، رنگ و موسیقی توجه زیادی کنیم. به هر حال از برخی ایده‌های برنامه "محله برو و بیا" در فیتیله بهره می‌بریم.
* البته باید قبول کرد بچه‌های الان با دهه 60 فرق می‌کنند و مسلماً دنیای فانتزی آنها با بچه‌های گذشته تفاوت زیاد دارد. چقدر سعی می‌کنید از آثار خارجی الگوبرداری و آنها را بومی کنید؟
ـ مسلمی: ما در حال پیشرفت هستیم و دلیلی ندارد از امکانات روز استفاده نکنیم. به هر حال پنج سال در اوج بودن بودن و حفظ تنوع کار مشکلی است. می‌توانیم آثار موفق خارجی را ببینیم، اما به شکلی دیگر آن را طراحی و پیام‌ها را به بچه‌ها منتقل کنیم. برنامه فیتیله هم شامل بخش‌های متنوع است و چون روز جمعه پخش می‌شود، سعی داریم تمام مخاطبان را در نظر بگیریم.
مثلاً می‌خواهیم لاکپشت‌های اینجا را به جای لاکپشت‌های نینجا بیاوریم یا شعرهای برنامه را به سمت بزرگترها ببریم، چرا که علاقمندیم خانواده‌ها را دور هم جمع کنیم. به همین دلیل فیتیله مخاطب عام دارد و زیاد برنامه کودک و خردسال نیست. ما هر چه از کارهای مختلف الهام بگیریم و با هنر خودمان به مخاطب نشان دهیم، جذابتر و دیدنی‌تر خواهد بود.
ولی متاسفانه فاتحه کار کودک در تلویزیون، سینما و تئاتر خوانده شده است. ما کار کودک نداریم. در طول سال این همه فیلم عشق و عاشقی ساخته می‌شود، اما چند تا کار کودک تهیه می‌شود؟ برنامه‌های کودک تلویزیون هم کیفیت ندارد، حتی برآورد این برنامه‌ها هم کودکانه است. دیگر آدم‌های حرفه‌ای مثل اکبر عبدی و... از این عرصه رفته‌اند، چرا که متاسفانه نگاهی خوبی به کار کودک نشده است.
در حالی که در تمام دنیا اول خبر پربیننده است و بعد کودک، چون برایشان مهم است کارهای باکیفیت برای بچه‌ها که آینده کشورشان است، بسازند. به عنوان نمونه وقتی افراد جامعه مشکل آهن دارند، کارتونی مثل ملوان زبل را می‌سازند تا بچه‌ها به خوردن اسفناج عادت کنند و...
* مخاطبان برنامه فیتیله علاوه بر کودکان بزرگترها هم هستند. از ابتدا قصد داشتید برنامه فیتیله به گونه‌ای باشد که بزرگترها هم جذب شوند یا این نگاه به مرور زمان شکل گرفت؟
ـ فروتن: نه، به مرور زمان شکل گرفت. ابتدا مسلمی طرحی را به نعیمی مدیر وقت گروه کودک و نوجوان شبکه دو ارائه داد و آنها موافقت کردند گروه فیتیله 20 دقیقه برنامه با رویکرد نمایشی داشته باشد. مسلماً 20 دقیقه زنگ تفریح بود. در مجموع دغدغه ما سه نفر از ابتدا هم نمایش بود و تلویزیون در رده‌های بعد قرار داشت.
به مرور زمان که جلو آمدیم برنامه فیتیله به تدریج دغدغه مردم شد. البته نمی‌خواهم بگویم که همه تعریف می‌کنند، اما بیشتر اعضای خانواده‌ها با این برنامه درگیر هستند و همین امر باعث شده مسئولیت ما روز به روز سنگین‌تر شود. البته باید قبول کرد تا زمانی که چالش وجود نداشته باشد، رشدی هم شکل نمی‌گیرد.
در حال حاضر اکثر مدیران سازمان صدا و سیما روی این برنامه نظر دارند و نمی‌توانند و نمی‌خواهند برنامه را کنار بگذارند. مگر آنکه اتفاقی خاص بیفتد. الحق و الانصاف مسلمی هم با کارگردانی خوب و تنوعی که در برنامه همیشه مورد توجه قرار داده، توانسته به خوبی برنامه را هدایت کند.
* متاسفانه در این سال‌ها نقد و یادداشت جدی از سوی منتقدان درباره برنامه‌های کودک نوشته نشده، در حالی که شما علاوه بر تشویق مخاطبان عام نیاز دارید نظر نخبگان را هم داشته باشید. چطور این خلا را پر می‌کنید؟
مسلمی: وقتی یک فیلم اکران می‌شود 100 تا نقد بر آن می‌نویسند. اما منتقدان نقدی برای کارهای کودک نمی‌نویسند. بارها پیش آمده که شخصاً نظر مخاطبان را پرسیدیم، اما دوست داریم یکبار هم شده منتقدان دور هم جمع شوند و درباره برنامه کودک پخش شده صحبت کنند و نقاط قوت و ضعف آن را بگویند.
فروتن: خودمان وبلاگی برای برنامه فیتیله داریم که به جرات می‌توانم بگویم فعالتر از سایت شبکه دو است. نمی‌دانم چرا منتقدان نقدی بر برنامه‌های کودکان نمی‌نویسند؟ در حالی که سازمان صدا و سیما می‌تواند حتی مجمعی برای منتقدان تشکیل و منتقدان درباره همه برنامه‌ها نظراتشان را بدهند.
چطور برای مجموعه‌های مختلف تلویزیون جلسات نقد و بررسی گذاشته می‌شود، اما برای برنامه‌های کودک این کار را انجام نمی‌دهند. من که نمی‌گویم از برنامه ما تعریف کنید. اتفاقاً دوست داریم ایرادهای ما را بگویید، چرا که به نفع من بازیگر است. وقتی من در منگنه قرار بگیرم، مسلماً ایراد کارم را درست می‌کنم.
نمی‌دانم چرا به کار کودک حقیرانه نگاه می‌شود؟ خانواده‌ها بچه‌هایشان را به ما سپرده‌اند. سرمایه مملکت دست ماست، ولی متاسفانه نگاه سطحی به کارهای کودک می‌شود. وقتی تصویربردار به ما می‌گوید نام من را در تیتراژ نزن، به نظرم این فاجعه است. چرا باید کار کودک کسر شان باشد؟ در حالی که باید جزو افتخارات فردی قرار بگیرد.
مسلمی: ما دوست داریم برنامه‌هایی برای کودکان بسازیم که تخیل در آن زیاد باشد. در این شرایط که مناسب نیست ما خیلی دوام آوردیم. متاسفانه وقتی کسی کار کودک می‌کند باید مدتی چند ماه صبر کند تا کاری دیگر به او سپرده شود. امرار معاش ما از تئاتر است. متاسفانه تولیدات کودک کم است و گروههایی که کار کودک می‌کنند، مجبورند کار دیگر هم داشته باشند.
در حال حاضر شبکه‌ای مختص کودکان شده است. به نظرم این مسئله برای ما خطر دارد، چرا که اگر در گذشته شبکه‌ای طرح ما را نمی‌پسندید، می‌توانستیم به شبکه دیگری ارائه دهیم.
* به نظر شما وقتی شبکه کودک داشته باشیم، باعث نمی‌شود تولیدات تمرکز بیشتری داشته باشد و بالاتر برود؟
ـ مسلمی: اگر قرار باشد همه عموها، خاله‌ها و... در یک شبکه جمع شوند، اتفاق خاصی نیفتاده است؛ چرا که همه چیز تکرار است. به نظرم تولید برنامه‌های کودک دست کم گرفته شده است.
* راه‌اندازی یک شبکه تخصصی شما را امیدوار نمی‌کند؟
مسلمی: عوض کردن نام فایده ندارد.
* اما مدیر شبکه دو و مدیر گروه کودک اظهار امیدواری کرده‌اند تولیدات نمایشی با محوریت کودک تهیه می‌شود.
ـ مسلمی: ما که دائماً نمی‌توانیم امیدوار باشیم. احساس می‌کنم به 15 سال پیش برگشتیم، تمام کارها پلاتو شده و یک مجری می‌آید و با کودکان صحبت می‌کند. این بدترین شکل کار کودک است. مگر ما چقدر عمر می‌کنیم؟ ما نمی‌توانیم به وعده‌ها دلخوش باشیم. به نظرم همه کارهای خوب احتیاج به حمایت دارد.
ما به این تاخیرها عادت کردیم. پنج سال از عمر برنامه فیتیله گذشته، اما هنوز یک استودیوی مناسب نداریم. تا چه زمانی در یک جای کوچک سه نفری کار کنیم؟ مدیران مرتب می‌گویند ما می‌خواهیم سال آینده تغییراتی در برنامه‌ها بدهیم. حال تا سال دیگر کلی اتفاق می‌افتد. تا چه زمانی باید انتظار بکشیم؟
* برنامه کودک می‌تواند اهداف آموزشی هم داشته باشد. چقدر این اهداف برای شما مهم است؟
ـ گلی: مدتی پیش ما جلسه‌ای با آقای ضرغامی داشتیم و درباره دغدغه‌هایمان در این حوزه صحبت کردیم. اهداف به شرطی محقق می‌شود که زیرساخت‌ها قوی شود. ما به تنهایی نمی‌توانیم کمبودهای برنامه‌سازی برای کودکان را جبران کنیم. ما از تهاجم فرهنگی حرف می‌زنیم و از تربیت نسل امروز با توجه به آداب و فرهنگ خودمان. اما این سال‌ها چه هزینه‌ای کرده‌ایم تا آنها طبق آداب و رسوم ما تربیت شوند؟ سرعت حرکت دیگر کشورها در تربیت نسل جوان مثل نور است و سرعت ما مثل صوت.
* شرایط کار سخت شده است؟
ـ گلی: علاقه وجود دارد، اما شرایط کار به گونه‌ای است که انگیزه آدم‌ها از بین می‌رود. پیشکسوتان کار کودک هنوز هم برای کار در این زمینه علاقه دارند، اما فضا را که می‌بینند نمی‌توانند ادامه بدهند. ما دوست نداریم تک‌ستاره این آسمان باشیم. اگر رقابت نباشد نمی‌توانیم رشد کنیم.
خلاقیت ما هم یکروز تمام می‌شود و بدون تجربه کردن، آموختن و تازه شدن مداوم یکروز کار ما هم به تکرار می‌افتد. در این سال‌ها هیچ دوره آموزشی برای ما گذاشته نشده تا دانش ما بالا برود و با تکنیک برنامه‌سازی روز دنیا آشنا شویم. امکانات استودیو ما آنقدر محدود و فرسوده است که موسیقی که برای برنامه ضبط می‌کنیم با کیفیت خوب به گوش مخاطب نمی‌رسد.
* پس بخشی از دغدغه همه شما تربیت کودکان است؟
ـ گلی: همه فرزند داریم و می‌بینیم این نسل چه خطرهایی پیش رو دارد و انواع بحران‌ها او را تهدید می‌کند. برنامه کودک می‌تواند زمینه گسترش آگاهی را فراهم کند. سه سال پیش وقتی قرص‌های روانگردان در جامعه شیوع پیدا کرده بود، تلویزیون درباره این موضوع برنامه نمی‌ساخت. پس از سه سال این بحران مطرح شد. جامعه به یک سمت می‌رود و تلویزیون به سمتی دیگر.
* درباره روند تولید برنامه صحبت می‌کنید؟ در هفته چند روز برای این برنامه وقت می‌گذارید؟
ـ مسلمی: شنبه و یکشنبه روی موضوع‌ها صحبت می‌کنیم و در طول هفته با نویسندگان و شاعران برنامه جلسه‌هایی داریم و از آنها متن و شعر می‌گیریم. البته خودمان را محدود نمی‌کنیم و از همه دوستان که متن و شعر مناسب داشته باشند استفاده می‌کنیم. پنجشنبه صبح‌ها دور هم جمع می‌شویم و تمرین نهایی برای اجرای فردا را داریم.
* چقدر برایتان مهم است موضوع‌ها تکراری نباشد؟
ـ مسلمی: این یکی از دغدغه‌‌های جدی ماست و دوست نداریم در دایره تکرار گرفتار شویم. برای ما مهم است که هم در انتخاب موضوع و هم شعر خلاقیت داشته باشیم. تنوع برای ما جذاب است و این تنوع را در رنگامیزی، طراحی صحنه و فضاسازی و انتخاب لباس هم داریم. ما حتی به یک نام هم محدود نمی‌شویم و تیپ‌های مختلف بازی می‌کنیم. خودمان را موظف می‌دانیم متنوع و جذاب باشیم. کسی ما را مجبور نمی‌کند.
* چرا خودتان را موظف می‌کنید؟
ـ مسلمی: اگر ما در برنامه شعر تکراری بخوانیم و نمایشی را چند بار بازی کنیم مسئولان بر ما خرده نمی‌گیرند. اما ما به خاطر مخاطبمان و به احترام او در کارمان وسواس به خرج می‌دهیم. ارتباطی که با مخاطب داشته‌ایم به ما می‌گوید به لطف خدا در دل مردم جایگاه داریم و نمی‌خواهیم این جایگاه را از دست بدهیم.
* جمع‌گرایی بین شما مثالزدنی است در ایران گروهها عمر طولانی ندارند و اگر یک نفر در گروه ستاره شود می‌رود، تا از محبوبیتش برای خود استفاده کند. چطور شما پس از سال‌ها کنار هم هستید؟ ناصر آویژه که در کارهای قبلی با شما بود، چرا در "فیتیله جمعه تعطیله" غایب است؟
ـ مسلمی: من و حمید سال‌ها قبل با هم دوست شدیم و بعد در نمایشی با فروتن آشنا شدیم. آویژه به دلیل ادامه تحصیل نمی‌توانست کنار ما باشد و مشکلی نداشتیم. ما بعد از مقطعی به این نتیجه رسیدیم که باید برای موفقیت کنار هم باشیم و اگر گروه از هم جدا شود دیگر موفقیت ندارد. ما در قالب تیم موفق هستیم، ضعف‌های هم را پوشش می‌دهیم و امتیازهایمان را تقویت می‌کنیم. به هم اعتماد داریم و مسائل مالی نمی‌تواند بین ما اختلاف به وجود بیاورد.
* یکی از ویژگی‌های کار شما استفاده از موسیقی و حرکات بدن است. چطور به این فرم رسیدید؟
ـ مسلمی: در رسیدن به این فرم برنامه حمایت آقای ضرغامی و فرجی قابل توجه است. پیش از آنها هم آقای نعیمی با دلگرمی‌اش مسیر ما را هموار کرد. ما کار خلاف نکرده‌ایم و در دنیای بچه‌ها بازی می‌کنیم. اگر موسیقی و ترانه است پیام‌هایی منتقل می‌کنیم و نگاهمان مثبت است و بیننده اگر مغرض نباشد، می‌بیند حسن نیت داریم. می‌خواهیم شادی را به خانه‌ها بیاوریم و انتخابمان به گونه‌ای است که خانواده‌ها را با خودمان همراه کنیم.
* مخاطب خارجی هم به اندازه مخاطب داخلی از برنامه شما استقبال می‌کند؟
ـ مسلمی: خوشبختانه بله. جلب نظر مخاطب خارجی سخت‌تر است و حساسیت ما نسبت به بچه‌هایی که خارج از مرزهای ایران زندگی می‌کنند بیشتر. خانمی از بینندگان برنامه می‌گفت ما شما را از بین 500 شبکه انتخاب کرده‌ایم و این امتیاز کوچک نیست. خانواده‌های ایرانی مقیم خارج دوست دارند بچه‌هایشان با فرهنگ ایرانی بزرگ شوند و ما پل این ارتباطیم.
* در برنامه جام جم آزادی بیشتری هم دارید.
ـ مسلمی: هدف برنامه جام جم ایجاد ارتباط با بچه‌هایی است که ممکن است آشنایی کمی با فرهنگ و زبان ایرانی داشته باشند. پس باید طوری حرکت کنیم که آنها پای برنامه بنشینند. آنجا بداهه‌پردازی بیشتر است و به دنبال فضایی هستیم که مخاطب با برنامه همراه شود.
* فکر می‌کنید مسیری که این سال‌ها طی کرده‌اید رو به اوج بوده است؟
ـ مسلمی: به لطف خدا فرود نداشته‌ایم و حرکتمان در مسیر پیشرفت بوده است. همین که شبکه‌ها و برنامه‌های دیگر از ما تقلید می کنند یعنی تاثیرگذار و جریان‌ساز هستیم.
* در این مدت پیشنهاد کار برای مخاطب بزرگسال داشته‌اید؟
ـ مسلمی: ما معمولا برای خودمان ایده و برنامه داریم و فرصت به دیگران نمی‌رسد (می‌خندد). "عکاسخانه" را خودمان مطرح کردیم. شاید هم فکر می‌کنند ما سه نفر با هم هستیم و سراغمان نمی‌آیند.
ـ فروتن: اصغر فرهادی دوست من است. یکبار به او گفتم بی‌معرفت تو هم به ما نقش نمی‌دهی. گفت شما که کار کودک می‌کنید و دوست ندارید برای مخاطب بزرگسال کار کنید. گفتم از تو بعید است. ما بازیگریم و برای بازیگر فرق نمی‌کند چه نقشی بازی کند. اغلب کارگردان‌ها فکر می‌کنند اگر با ما کار کنند، محبوبیت ما کار آنها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
* پس اگر پیشنهاد خوبی باشد در حوزه‌های دیگر هم کار می‌کنید؟
ـ فروتن: به عنوان بازیگرانی که از تئاتر شروع کرده و قابلیت‌های خود را می‌شناسند، از تجربه نقش‌های متفاوت و بیرون آمدن از این قالب نمی‌ترسیم. اما دغدغه اصلی ما کار کودک است. در این زمینه به موفقیت و محبوبیت رسیده‌ایم و مشکل نداریم. اما کاش مسئولان توجهی که به کار بزرگسال دارند به برنامه‌های کودک هم داشتند و شرایطی فراهم می‌کردند تا این فضا حرفه‌ای و پر از رقابت و انگیزه باشد.
* این صحت دارد که شما حق ندارید در شبکه‌های دیگر برنامه اجرا کنید؟
ـ مسلمی: متاسفانه این قانون در گروه کودک وجود دارد. بازیگران می‌توانند در سینما، تئاتر و تلویزیون کار کنند و محدودیتی ندارند. اما برای کار کودک که از نظر مالی و امکانات با کار بزرگسال قابل مقایسه نیست، این محدودیت‌ها وجود دارد. ما ایده‌هایی داریم که ممکن است به خاطر همین محدودیت‌ها اجرا نشود.
* به محدودیت‌هایی که سن برای شما ممکن است به وجود بیاورد، فکر کرده‌اید؟
ـ مسلمی: محدودیتی وجود ندارد. جنس کارمان را عوض و با توجه به سن و شرایط نمایش اجرا می‌کنیم. در هیچ کجای این دنیا بازیگر به خاطر سن کنار نمی‌رود، نوع کارش را عوض می‌کند. فکر می‌کنم حتی اگر من نباشم هم این برنامه باید اجرا شود.
ـ فروتن: در این برنامه فرد مهم نیست، ما هم نباشیم این جریان ادامه دارد. این موج ایجاد شده و تاثیر گذاشته است. دوست داریم ادامه پیدا کند و زنده بماند. ما در شکل‌گیری این ماجرا سهم داشته‌ایم، بقیه راه را دیگران می‌روند. البته بچه‌های ما راهمان را ادامه می‌دهند. (می‌خندد)
ـ گلی: درباره آینده از الان نمی‌شود برنامه‌ریزی کرد، ما برنامه‌ها و اهداف بلندمدت هم داریم، اما ترجیح می‌دهیم به لحظه‌هایی که در اختیارمان است توجه و از این فرصت که خدا به ما داده درست استفاده کنیم.
* دوست دارید بچه‌ها شما را با چه نقش‌هایی به یاد بیاورند؟
ـ مسلمی: دوست نداریم با نقش خاصی در یاد بمانیم. ما هیچوقت دوست نداریم در یک نقش یا تیپ تکرار شویم. بازیگریم و نقش‌های مختلف را بازی کرده‌ایم. جنس کارمان باید در یاد بماند.
ـ فروتن: ما با عشق، علاقه و با هدف آشنایی بچه‌ها با فرهنگ، دین و باورهای ایرانی کار کرده‌ایم و بازخوردهای مثبتی که از بچه‌ها گرفتیم امیدوارکننده بوده است. امیدواریم در آینده هم بچه‌ها با کار ما ارتباط برقرار کنند و خاطره خوب از ما داشته باشند.
* آقای فرجی مدیر شبکه دو پارسال گفته بود "فیتیله" برگ برنده شبکه است. شما هم اینطور فکر می‌کنید؟
ـ مسلمی: ما برگ برنده برای بچه‌ها هستیم. همه زندگی و انرژی‌مان را برای این کار گذاشته‌ایم و هرگز کم‌کاری نکرده‌ایم. فکر می‌کنیم این تلاش و حسن نیت دیده شده است. خوشحالیم که آقای فرجی این نظر را دارند و این دلگرم‌کننده است.
ـ فروتن: ما از تئاتر آمده‌ایم و دنیای نمایش به ما یاد داده کم‌فروشی نکنیم. این را در برنامه‌های تلویزیونی‌مان هم لحاظ کرده‌ایم و این حسن نیت دیده شده است.
ـ گلی: اما این سقف توانایی ما نیست، اگر به ما امکانات بیشتری داده شود بهتر از این خواهیم بود.