به گزارش خبرگزاری مهر، آخرین تصاویر بدست آمده از نقش رستم حاکی از آن است که رنگهای تاریخی آرامگاه داریوش که قدمتی چند هزار ساله داشته اند در اثر بی توجهی مسئولان مربوطه طی سالهای گذشته و قرار گرفتن در معرض وقایع طبیعی از بین رفته اند. در این باره خبرنگار مهر گفتگویی را با مجدالدین رحیمی کارشناس مرمت و احیای بناهای تاریخی و یکی از کارشناسانی که طی سالهای اخیر از وجود رنگهای تاریخی در آرامگاه داریوش خبر داده بود انجام داده که متن آن به شرح ذیل است:
*خبرگزاری مهر - گروه اجتماعی : چگونه رنگها کشف شدند؟
- مجدالدین رحیمی : در سال 1382 در طی اقداماتی که در آرامگاه داریوش توسط دفتر فنی بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد انجام می گرفت افرادی که در این کارگاه به کار شستشوی سطوح و بند کشی رگه ها با ملات ماسه و سیمان مشغول بودند متوجه وجود رنگ بر بستر تاریخی نمای بخش بالایی آرامگاه شدند. این رنگها تنها سند استفاده از رنگ بر روی حجاری و کتیبه های دوران هخامنشی هستند.
* رنگهایی که کشف شد از چه طیف رنگهایی بودند؟
- آبی، قرمز، سبز و مشکی
* پس از مشاهده این رنگها چه اقدامی انجام دادید؟
- آن زمان فرد دیگری مسئولیت این کار را به عهده داشتند. بنده فقط تصاویری از موقعیت این رنگها را تهیه و در گزارشی مفصل به مدیریت بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد ارائه کردم.
* آیا اقدامات پژوهشی در خصوص این رنگها انجام گرفته است؟
- در خصوص این رنگها تا کنون پژوهشی صورت نگرفته است و گمان دارم گزارش و تحقیقی که بنده در سال 82 ارائه کرده ام بهترین سند جهت بررسی نحوه برخورد با این رنگها از آن زمان تا کنون باشد.
* فکر می کنید این رنگها هنوز هم وجود دارند؟
- امیدوارم! البته این کار مستلزم یک بررسی تطبیقی وضعیت موجود با تصاویری است که در آرشیو موجود است. این امر را مسئولین باید جوابگو باشند. هنوز قسمتهایی از این رنگها باقی است و می شود با حفاظت مانع از بین رفتن مابقی آنها شد. نباید اجازه داد سند تاریخی که 2500 سال باقیمانده است در اثر بی توجهی ظرف چند سال از بین برود. مسئولین در ارتباط با شناخت، حفاظت و معرفی رنگهای کشف شده باید اقدامات لازم را به عمل آورند. چنانچه کماکان این بی توجهی ادامه پیدا کند سرنوشت این رنگها نیز مانند سقف مقبره کوروش دچار تخریب هایی خواهد شد.
* حفاظت از آرامگاه داریوش طی این سالها چگونه بوده است؟
- در این مدت اقداماتی در مورد حفاظت از آرامگاه انجام نشده و داربستهای آن را نیز برداشته و بنا رها شده است.
* چرا در خصوص این رنگها تحقیق خود را ادامه ندادید؟
- من تمام تلاش خودم را کردم، اما به من اجازه چنین کاری داده نشد . ترجیح می دهم این بحث را کنار بگذاریم.
* به نظر شما راز فنی ماندگاری این رنگها طی 2500 سال چه بوده است؟
- اگر به ساختار آرامگاه دقت کنید متوجه خواهید شد که تمهیدات حفاظتی جالبی در زمان طراحی و اجرا اندیشیده شده است. به طور مثال، برای به دست آوردن بستر مناسب جهت ایجاد بخش اورنگ بران ( نمای بخش بالایی آرامگاه) ما شاهد یک برداشت وسیع سنگ از دل کوه هستیم به نحوی که کنسولی یک و نیم متری بر فراز آن مشاهده می شود. رنگهایی که ما مشاهده کردیم زیر این کنسولها و لایه ای از غبارهای تاریخی حفظ شده بودند. ساختار و تکنیک استفاده از امور دیگر می تواند دخیل باشد، باید در این خصوص مطالعات بنیادی انجام داد. برای ساخت آرامگاه داریوش بیش از 750 متر مکعب سنگ را از دل کوه بیرون آورده اند که انجام چنین کاری با این دقت و ظرافت بیانگر بسیاری از واقعیتهای آن زمان است.
* ساختار این رنگها چه بوده است؟
- عرض کردم بنده در آن زمان این اجازه را نداشتم که از رنگها نمونه برداری و نسبت به ساختار شناسی و فرمول ساخت و ... آنها تحقیق و پژوهش کنم. با توجه به مطالعات علمی که قبل از انقلاب گروههای خارجی روی رنگهای دوره هخامنشی کشف شده در تخت جمشید انجام داده بودند ، حدس بر این بود که آن مطالعات برای این رنگها هم قابل تعمیم است. یک مقاله بنده نیز در این خصوص در آرشیو بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد موجود است.
* پژوهشگران خارجی که از آنها نام آوردید چه کسانی بوده اند؟
- دقیقا حضور ذهن ندارم، فکر می کنم استودلسکی و اتال .
* رنگهایی که شما دیده بودید، آنها هم در تخت جمشید دیده بودند؟
- نمی دانم. اما اسنادی که ارائه شده است نشان می دهد آنها رنگ آبی، قرمز و سبز را مشاهده و بررسی کرده اند.
- آیا طرحی در این خصوص ارائه دادید؟
- بله نه تنها بنده بلکه افراد متخصص دیگری نیز خواهان تحقیق و پژوهش در این خصوص بودند. در آن زمان فقط طرح پژوهشی پایان نامه یک دانشجوی مرمت آثار تاریخی مورد موافقت قرار گرفت که آن هم در خصوص رنگها نبود و در طرح وی یکی از سرستونهای موجود در نمای آرامگاه آسیب شناسی شد.
* به نظر شما اقدامات صورت گرفته در آرامگاه داریوش علمی بوده است ؟
- بگذارید این قضیه را اساتید و دیگر صاحبنظران بررسی کنند. گزارشات این اقدامات در آرشیو بنیاد پژوهشی پارسه پاسارگاد موجود است. بنده فقط لزوم توجه خاص متخصصین به حفاظت از این یادگاران در معرض خطر را هشدار می دهم.
* آیا از نقش رستم به خوبی حفاظت می شود؟
- حفاظت یک اصل مهم از مدیریت مکانهای دارای اهمیت فرهنگی است و یک مسئولیت در حال پیشرفت است. حفاظت از یادگاران تاریخی و میراث فرهنگی نیازمند توجه خاص متخصصین در تعامل با جامعه جهانی است تا با تدوین معیارهای رفتاری و راهبردهای متناسب با این آثار امانتداران خوبی باشیم. من لزوم تشکیل یک پایگاه پژوهشی در این محوطه تاریخی را الزامی می دانم به نظر من این محوطه آنقدر با اهمیت است که نیاز یک مدیریت توانمند و مستقل دارد.
* پیشنهاد شما در مورد حفاظت از این محوطه تاریخی ارزشمند چیست؟
- اولین چیزی که ما باید به آن توجه داشته باشیم این است که تاریخ دوباره تجدید ساختار نمی کند. با این رویکرد حفاظت پیشگیرانه باید سرلوحه امور باشد. همیشه باید علاج واقعه را قبل از وقوع انجام داد. یکی از آرزوهای من در مورد این محوطه منحصر به فرد تاریخی فرهنگی این است که اهمیتهای فرهنگی آن را نادیده نگیریم و در صدد ثبت مستقل آن در فهرست میراث جهانی باشیم. هر چند مجموعه پارسه پاسارگاد به طور پیوسته از زمان هخامنشی مورد توجه خاصی قرار گرفته است و بسیاری آن را یک مجموعه هخامنشی می دانند اما من اصالت نهفته در مجموعه نقش رستم را منحصر به فرد و مستقل می دانم.
یکی از بهترین روشهای حفاظت از این مجموعه تداوم عمل به تمهیدات اصیل طراحی شده توسط سازندگان آن است. به طور مثال، اگر بتوانیم مسیرهای انحراف آب در فراز آرامگاهها را طی دوره های مختلف پاکسازی کنیم کاری مطلوبی است. اما حفاظت از رنگهایی که در آرامگاه داریوش کشف شده است مستلزم یک پژوهش و همفکری تخصصی و بین المللی اضطراری است و یا حفاظت اصولی از کتیبه ها موجود در بخشهای مختلف مجموعه نقش رستم مستلزم یک توجه خاص است. احیاء مسیر بازدید، ارتقای خدمات گردشگری، معرفی، حفاظت، مانیتورینگ و پایش محیطی آن و ... از اموری است که باید هر چه سریعتر به آنها پرداخته شود.
* مزایای ثبت در فهرست میراث جهانی چیست؟
- ما اگر فقط به این دلخوش باشیم که اثری را در فهرست میراث جهانی ثبت کنیم و از مزایای آن استفاده نکنیم که درست نیست. جلب حمایتهای علمی و تخصصی و از طرفی در صورت نیاز حمایتهای مالی بین المللی در کنار بسیاری از امتیازهای دیگر فرهنگی، توریستی، سیاسی و ... باعث ترغیب بسیاری از کشورها در ثبت آثار ارزشمندشان در فهرست جهانی شده است.
* به نظر شما مجموعه نقش رستم از چه ویژگیهایی برخوردار است؟
- مجموعه نقش رستم در دوره های مختلف تاریخی اهمیت خود را حفظ کرده است این را نه تنها به خاطر وجود آثار ماندگار سنگی و صخره ای آن اعلام می کنم بلکه در خصوص تداوم توجه مردم و اعتقادات بومی و منطقه ای نیز درک کرده ام. یکی از تحقیقات بنیادی که من در دوران دانشجویی انجام دادم در خصوص بررسی سیر تقدس در محوطه تاریخ فرهنگی نقش رستم از دوره عیلامی تا کنون بود که می توانید آن را در آرشیو گروه تخصصی مرمت و احیا بناهای تاریخی مرکز آموزش عالی تهیه و مطالعه کنید. به اعتقاد من مجموعه نقش رستم با داراییهایی که از دوره های مختلف در خود نهفته دارد باید بسیار بهتر از این شناخته و معرفی شود.
* حرف آخر!
- متاسفانه فاصله 15 کیلومتری نقش رستم تا تخت جمشید باعث شده تا این منطقه مهم تاریخی زیر سایه تخت جمشید قرار بگیرد و کمتر مورد توجه محققیقن و علاقه مندان واقع شود. در حالیکه به لحاظ اهمیت تاریخی منطقه نقش رستم به جز آثاری که هم اکنون در آن وجود دارد یکی از مهمترین منابع تحقیقی برای بررسی تمدن عیلامی است.