به گزارش خبرنگار مهر، نشست "مبانی معرفت‌شناسی، تحلیل گفتمان و الزامات روش‌شناختی آن" عصر دیروز با سخنرانی دکتر مصطفی مهر آیین در سالن اجتماعات دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شد.
مصطفی مهر آیین، با بیان آنکه، آنچه در جامعه‌شناسی و در بحثهای نظری تدریس می‌کنیم با آنچه جامعه‌شناسی نظری است متفاوت است، گفت: ما همواره نظریه را یاد می‌دهیم اما باید جامعه‌شناسی نظری را تدریس کنیم. زمانی که از نظریه حرف می‌زنیم صرفاً اسم افراد و گزاره‌ها مد نظر است. اما زمانی که از جامعه‌شناسی نظریه صحبت می‌کنیم به نوعی در پس این نظریه‌ها نوعی علمی تحلیلی نهفته است و آنها را باید استخراج کنیم.
وی افزود: در صورتی که از مارکس بخواهیم هستی‌شناسی مورد نظرش را مطرح کند می‌گوید، واقعیات اجتماعی، همان ساختارهای اجتماعی است و تعریفی که از ایدئولوژی می‌کند تبعاً هماهنگی بین آثار و طبقات اجتماعی را به وجود می‌آورد. در واقع ایدئولوژی یک معرفت کاذب بین طبقات اجتماعی محسوب می‌شود.
این پژوهشگر با اشاره به آنکه در باب واقعیات اجتماعی 3 پاسخ داده شده است گفت: دورکیم واقعیتهای اجتماعی را همان ساختارها می‌داند و وبر واقعیتها را کنش می‌داند اما در دیدگاه سوم واقعیتهای اجتماعی را می‌توان گفتمان تلقی کرد که مبتنی بر این هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی است. زمانی واقعیتها بر اساس ریاضی و آمار و ارقام تحلیل می‌شوند و زمانی است که واقعیتها بر اساس منطق تحلیل می‌شوند.
وی در ادامه اظهار داشت: افرادی در زمان انقلاب به روی پارچه و دیوار شعار می‌نوشتند و یا حتی برای آن جان خود را می‌دادند. شاید شخصی بپرسد آنها چه کاری انجام می‌دهند و نیت آنها چیست. برای یافتن نیت این کنشها فرد باید به دفتر خاطرات آنها رجوع کند که در حقیقت می‌خواهد ببیند که پشت این کنش آنها چه نیتی نهفته است.
مهر آیین گفت: در حال حاضر ما با واقعیتهای اجتماعی به‌مثابه متن روبرو نیستیم بلکه با خود متن مواجه می‌شویم و این متن می‌تواند گاه به عنوان ابزار و گاهی به عنوان متن قلمداد شود. تحلیل گفتمان یک نظریه ساختارگراست. علی الخصوص اگر نظریه سوسور را بپذیریم باید حداقل زبان‌شناختی ساختارگرا را داشته باشیم.
وی تأکید کرد: بحث گفتمانی بحث کاملاً زبان‌شناختی است که این خود ریشه در نظرات سوسور دارد و تا زمانی که علم زبان‌شناختی رشد نکند علمی به نام گفتمان هرمنوتیک و روش‌شناختی بسط نمی‌یابد.
مهر آیین با بیان برخی از نظرات سوسور گفت: به نظر سوسور وظیفه زبان‌شناسی، " هم زمانی " است یعنی در مطالعه، ایستا عمل نکنیم بلکه ساختار آن پدیده را پیدا کنیم.
این استاد دانشگاه با انتقاد از اظهارات مبنی بر آنکه معرفت‌شناسی مقدم بر هستی‌شناسی است، گفت: در تمامی نظریه‌ها همیشه هستی‌شناسی مقدم بر معرفت شناختی است. تا زمانی که ندانیم هستی چیست، نمی‌توان گفت شیوه شناخت هستی چیست و به نظر من این نظریه صحیح نیست.
مهر آیین در انتها خاطر نشان کرد: ما در گفتمان صرفاً حرف نمی‌زنیم بلکه پشت این حرفها بنیان فرهنگی نهادی نهفته است که می‌توان یا آنها را تقویت کرد و یا آن را به ضعف کشاند.