به گزارش خبرنگار مهر در کرج، تئاتر مذهبی نوع مهمی از تئاتر است که در کشور اسلامی ما از اهمیت خاصی برخوردار است و به دنبال بررسی وضعیت این نوع نمایش ضمن داشتن نکات مثبت با چالشهایی نیز روبرو است که شنیدن این نکات از زبان یک کارگردان موفق خالی از لطف نیست.
عبدالرضا کیهانی، کارگردان نمایش مذهبی "زخم مدینه" و نیز انوشیروان ارجمند، بازیگر و مهدی متوسلی، نویسنده این نمایشنامه در مصاحبه با مهر پاسخگوی سئوالات خبرنگار مهر بوده اند که در پی می آید.
مهر: نگاه به تئاتر مذهبی در کشور ما چگونه است؟
عبدالرضا کیهانی: در گذشته به تئاتر مذهبی بیشتر به عنوان نوعی روضه خوانی نگاه می شد، در حالی که در سالهای اخیر این نگاه تا حد زیادی تغییر کرده و بهتر شده است و در حال حاضر تئاترهای مذهبی خوبی در سطح کشور اجرا می شود، ضمن اینکه گرایش هنرمندان برای حضور در این گونه کارها نیز بیشتر شده است.
البته لازم است در خصوص نمایشنامه های مذهبی به جنبه های هنری و فنی کار به طور همزمان توجه داشته باشیم و به خاطر قویتر کردن جنبه هنری کار از واقعیتهای تاریخی غافل نشویم.
مهر: نمایشنامه های مذهبی تا چه حد به واقعیات تاریخی وفادار مانده اند؟
کیهانی: گاهی مشاهده می شود که به دلیل کافی نبودن درام درونمایه داستانهای مذهبی از نظر نمایشنامه نویس، این فرد برای رسیدن به حد مورد نظر درام، بدون در نظر گرفتن امکان دور شدن از تاریخ، واقعیت را تا حدی تغییر می دهد که این امر نتایج خوبی را به دنبال ندارد.
همچنین گاهی اوقات نمایشنامه نویسی که می خواهد به تاریخ وفادار بماند، ممکن است تا حدی از جنبه هنری کار غافل شود که این امر نیز اثرات مطلوبی به دنبال ندارد.
کمتر تئاتر مذهبی را می بینیم که در عین وفادار ماندن به تاریخ از درام نیز غافل نشده و لازم است نمایشنامه نویسهای مذهبی ما به هر دوی این موارد توجه داشته باشند.
مهر: مهمترین مشکل تئاتر کشور چیست؟
کیهانی: کمبود سالنهای تئاتر در تهران از مشکلات مسلم این هنر است و بر مشکلات دست اندرکاران تئاتر می افزاید، تا جایی که بعضی از نمایشنامه ها گاهی برای اجرا یک سال در نوبت می مانند که این امر شرایط را مشکل تر می کند.
تئاتر یک هنر بسیار ارزشمند است و باید همه زمینه های لازم برای رشد و تعالی آن فراهم شود که افزایش سالنها و امکانات نمایشی بخشی از این زمینه ها است.
مهر: آیا کار در تئاتر برای حضور موفق در سینما لازم است؟
کیهانی: بازیگران بزرگ ما کار خود را از تئاتر آغاز کرده اند و به همین دلیل توانسته اند در سینما موفق عمل کنند.
کار در تئاتر به دلیل شرایط خاص آن به مراتب سخت تر از کار در سینما و تلویزیون است که این امر باعث می شود بازیگرانی که از تئاتر شروع می کنند، برای کار در سینما و تلویزیون خبره شوند.
مهر: آیا اجرای تئاتر مذهبی یک وظیفه است یا نوعی سلیقه محسوب می شود؟
کیهانی: انجام کار مذهبی را برای خود یک وظیفه می دانم و اگر قرار باشد کار تئاتر انجام دهم، فقط در زمینه نمایشنامه های مذهبی کار خواهم کرد.
تئاتر یک هنر بسیار تاثیرگذار است و می توانیم از ظرفیتهای آن به بهترین نحو در جهت ترویج ارزشهای انسانی و مذهبی استفاده کنیم.
مهر: بازیگران تا چه حد باید نسبت به اخلاق و منش خود در اجتماع حساسیت داشته باشند؟
کیهانی: وقتی کسی معروف و مشهور می شود، خواه ناخواه مورد توجه بسیاری از افراد قرار می گیرد و شخصیت و ظاهر او برای آنها الگو می شود که به همین دلیل لازم است افرادی که مورد توجه دیگران هستند، به اهمیت الگو بودن خود برای دیگران واقف باشند و بر این اساس عمل کنند.
بحث هنرمندان در این زمینه از اهمیت و حساسیت خاصی برخوردار است و به طور کلی عموم جامعه تا حد زیادی از رفتار و منش آنها الگو برداری می کنند که این امر مسئولیت اهل هنر از جمله دست اندرکاران هنرهای نمایشی را دوچندان می کند.
مهر: استقبال از تئاتر مذهبی رضایتبخش است؟ آیا سطح کیفی تئاتر در کشور به حد مطلوب رسیده است؟
انوشیروان ارجمند: تئاتر با موضوع مذهبی همواره مخاطب خاص خود را داشته است و همیشه مورد توجه تماشاگران ایرانی بوده است که علاقه عموم به نقالی هایی که با داستانهای مذهبی همراه بوده و نیز مقتل خوانی هایی که در مکانهای مختلف از جمله تکایا، مساجد یا تعزیه ها انجام می شده، گواهی بر این امر است.
صد سال بیشتر نیست که تئاتر با مفاهیم امروز و ادبیات دراماتیک در کشور مطرح شده و لازم است همه انواع آن اعم از مذهبی و ... بیش از پیش در ترازوی تجربه قرار گیرد و بیش از اینها روی آن کار شود تا به حد ناب و سطح کیفی لازم دست یابد.
لازم است همه انواع تئاتر و نمایشنامه از مباحث دراماتیک غنی باشند تا بتواند به مفهوم حقیقی تئاتر نزدیک شوند.
مهر: آیا نمایشنامه در ایران مخاطب مورد نیاز خود را دارد؟
ارجمند: نمایشنامه های توانمند و دارای بضاعت همواره مخاطب خاص خود را دارند و در هر مکانی که به نمایش درآید، این مخاطب را حفظ می کند.
افزایش امکانات و تامین زمینه های لازم، مکمل یک نمایشنامه توانمند است و آثار بسیار مثبتی را برای هنر تئاتر به دنبال خواهد داشت که این مسئله ضرورت توجه به ارتقای سطح امکانات نمایشی را بیش از پیش آشکار می کند.
مهر: آیا تئاتر در ایران در کانون توجه قرار دارد؟
ارجمند: تئاتر و به طور کلی جامعه هنری در ایران صاحب الویت اول نیست و نسبت به آن کم توجهی هایی شده است، به عنوان مثال بسیاری از دستگاه ها و وزارتخانه های مختلف کشور صاحب سالنهای متعدد کنفرانس و ... هستند، در حالی که در خصوص تئاتر و سینما سالنهای متناسب با نیازها و تعداد تماشاگر وجود ندارد.
به دلیل در اولویت نبودن تئاتر و هنرهایی از این دست امکانات زیادی نیز به آن تعلق نگرفته که در این زمینه می توان به کم بودن امکانات تجهیزاتی از قبیل نور و فناوری صحنه و نیز کمبود امکانات مالی و مادی اشاره کرد.
مهر: تبعات کافی نبودن حمایت از تئاتر چیست؟ آیا در این زمینه وزارت ارشاد مقصر است؟ در خصوص حل این مشکلات از سیاست گذاران کشور چه انتظاری می رود؟
ارجمند: در شرایطی که حمایت از تئاتر و سینما به میزان لازم وجود ندارد، بازیگران، کارگردانان و سایر دست اندرکاران این هنر نیز از حمایت مالی مطلوبی برخوردار نیستند، زیرا وقتی بحث کمبود امکانات مطرح باشد، کارگردان نمی تواند همه ایده های خود را اجرا کند و همه پروژه های مورد نظر خود را بسازد که در نتیجه این امر بازیگر و سایر دست اندرکاران در پروژه های کمتری حضور خواهند داشت و درآمد کمتری نیز خواهند داشت.
کافی نبودن بودجه های وزرات ارشاد در زمینه تئاتر مشکل را افزایش می دهد و در زمینه این مشکل نباید تنها وزارت ارشاد را مقصر بدانیم.
در ایران به ورزش بسیار بها داده می شود اما هنر از توجه لازم برخوردار نیست، در حالی که هنر فرهنگساز است، البته توجه به ورزش اثرات بسیار خوبی به دنبال دارد اما نباید توجه به این امر ما را از اهمیت قائل شدن برای هنر به عنوان یک عامل فرهنگساز غافل کند.
لازم است سیاست گذاران کشور به اهمیت مقوله هنر توجه بیشتری داشته باشند و بر این اساس عمل کنند تا شاهد توسعه و گسترش کیفی و کمی آثار هنری باشیم.
مهر: آیا تعداد سالنهای نمایش در تهران کافی است؟
مهدی متوسلی: تعداد سالنهای موجود تئاتر پاسخگوی نیازها نیست و این امر بر مشکلات می افزاید.
تئاتر ظرفیت پتانسیل بسیار زیادی برای انتقال ارزشها دارد و اگر بتوانیم امکانات لازم از قبیل سالنها را افزایش دهیم، این پتانسیل به بهترین نحو شکوفا می شود.
مهر: آیا در نوشتن نمایشنامه زخم مدینه به اعتقادات شیعه و سنی احترام گذاشته شده است؟ در این زمینه برای سایر نمایشنامه های مذهبی با موضوع فاطمه زهرا (س) چه پیشنهادی دارید؟
متوسلی: در زمان نوشتن و ساخت نمایشنامه "زخم مدینه" تلاش شده تا حد ممکن اعتقادات شیعه و سنی به موازات هم لحاظ شود، زیرا موضوع شهادت حضرت فاطمه (س) موضوعی بحث برانگیز بوده و تلاش کردیم در مورد نمایشنامه یادشده به اعتقادات شیعه و سنی احترام گذاشته شود تا به اختلافات دامن زده نشود.
لازم است دست اندرکاران نمایشنامه هایی از این قبیل نیز به این امر توجه ویژه ای داشته باشند و تا حد ممکن موارد را به گونه ای روایت کنند که به اختلافات شیعه و سنی دامن زده نشود.
مهر: چرا نام نمایشنامه "زخم مدینه" از دو کلمه تشکیل شده است؟ اگر قرار باشد نام دیگری برای زخم مدینه انتخاب کنید، انتخاب شما چه خواهد بود؟
متوسلی: به نظر من در خصوص نمایشنامه، نامهایی که از دو بخش و کلمه تشکیل شده اند، بهتر در ذهن می مانند که به همین دلیل این امر در مورد نام زخم مدینه نیز لحاظ شد.
اگر قرار باشد نام دیگری برای نمایشنامه زخم مدینه انتخاب کنم، باز هم همین نام را انتخاب می کنم، زیرا پیام کلی داستان را به بهترین شکل منتقل می کند.
مهر: در خصوص اجرای زخم مدینه همکاری های لازم وجود داشته است؟
متوسلی: در زمینه نمایش تئاتر زخم مدینه همکاری های نسبتا خوبی شده که لازم است از همه کسانی که در این زمینه همکاری کرده اند، به ویژه سپاه کرج که آخرین دوره اجرا با کمک آنها صورت گرفته، تشکر و قدرانی کنیم.
نمایشنامه زخم مدینه کاری از موسسه فرهنگی فدک است، ضمن اینکه این موسسه تا کنون اجرای چندین نمایش از جمله خورشید کاروان، خاک تا افلاک و پنجره فولاد را برعهده داشته است.