حجت الاسلام مرتضی وافی مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه و دبیر شورای عالی فرهنگی و برنامه‌ریزی مسجد مقدس جمکران در گفتگو با خبرنگار مهر در زمینه اخلاق در تلویزیون گفت: بنیان اخلاقی رسانه های جمعی در دنیای امروز بر ایدئولوژیها و فلسفه های غربی استوار است.
وافی گفت: اگرچه اصول و ساختارهای اخلاقی در پیشینه تاریخی رسانه ها در دنیا به تصویب رسیده و قوانینی وضع شده اما ما به عنوان یک کشور مسلمان در رابطه با رسانه های خود از جمله تلویزیون به عنوان یک رسانه تأثیرگذار نیازمند تدوین یک چارچوب دقیق و پایبندی به یک سری اصول اخلاقی در تولید و پخش برنامه ها هستیم.
وی افزود: در دنیای امروز انسانها و آدمها در معرض نهادهای رسانه متولد می شوند فکر می کنند، می اندیشند و رفتارهای خود را بر آن اساس شکل داده و بر اساس این کانونهای تأثیرگذار تنظیم می کنند. شکل دهی به فرهنگ جامعه اسلامی و رشد فرهنگ عمومی در پرتو تأثیرات رسانه ای از جمله تلویزیون به عنوان رسانه تأثیرگذار صورت می گیرد.
وافی گفت: از این جهت گاهی هنگام تماشای برنامه های تلویزیونی احساس درد می کنیم اما نمی توانیم موضع دقیق این درد را حس کنیم و بدانیم که این درد براساس کدام رفتار غیراخلاقی و نامناسب با فرهنگ دینی است. علت این امر فقدان رعایت چارچوب و ساختار اصول اخلاقی درتلویزیون است.
وی با اشاره به یک تعبیر مشهور از تلویزیون گفت: در حال حاضر تلویزیون و رسانه ها می توانند مرتکب بسیاری از تخلفها بشوند بدون اینکه قوانین را نقض کرده باشند. این امر می تواند به واسطه عدم دقت، تحریف، تبعیض، لغزش در رعایت ادب و نزاکت، ترویج هرزگی و ابتذال و ترور شخصیت صورت گیرد.
تلویزیون می تواند رسانه‌ای آیینی باشد
دبیر شورای فرهنگی و برنامه ریزی مسجد مقدس جمکران یادآور شد: در بحث تلویزیون باید اندکی جزئی تر نگاه کنیم و به بخشی از اصولی اشاره داشته باشیم که با پایبندی به آنها می توان تلویزیون را به رسانه ای آیینی تبدیل کرد.
مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه با اشاره به بحث تلویزیون و تبلیغات به عنوان نخستین اصل گفت: احیا و بازآفرینی باورها، آداب، اخلاق و رفتارها محور تبلیغات است، تبلیغات صرفا به آگهی های تبلیغی باز نمی گردد بلکه دربرگیرنده تمام مباحث تبلیغی است که در تلویزیون مطرح می شود.
وی افزود: بخشی از مباحث تبلیغی و ترویجی ما از سوی خطیبان ، منبری ها و وعاظ به صورت ضبط تلویزیونی انجام می شود، تا کنون کسانی که در زمینه تبلیغ و ترویج مباحث دینی و اخلاقی در تلویزیون فعالیت می کنند یک تجمع و تشکل ندارند تا بتوانند مباحث خود را از پراکندگی و طرح مباحث بیهوده و بدون کاربرد در جامعه نجات دهند و به همپوشانی گفتاری دست یافته مباحث آنها به سمت و سویی مشخص برود و هدف گیری دقیقی را در طرح مباحث دینی، اخلاقی و اجتماعی داشته باشند.
تبلیغ در تلویزیون شرایط خاصی دارد
حجت الاسلام وافی اظهار داشت: به طور طبیعی حضور این افراد در رسانه نیازمند آموزشهای خاص است، به ویژه مبلغان و خطیبانی که در تلویزیون ظاهرمی شوند، برای جنس خطابه ها، دیالوگها و جملات باید آموزش دیده باشند. هر مبلغ، واعظ و خطیبی نمی تواند مبلغ تلویزیونی باشد، این افراد باید به بررسی راهکارهای مشخص و مباحث دقیقی از جنس و نوع مخاطب شناسی تلویزیون دست یابند.
دبیر شورای فرهنگی و برنامه‌ریزی مسجد مقدس جمکران با اشاره به شرایط تبلیغات سیاسی، یادآور شد: در تبلیغات سیاسی نباید از کنار ارزشها و نهادهای سیاسی بی توجه رد شویم. باید این ارزشها و مبانی سیاسی نظام را مدنظر قرار دهیم در غیر این صورت جامعه را دچار نوعی سردرگمی خواهیم کرد.
وی تصریح کرد: تبلیغ تجاری نیز نباید به مصرف‌گرایی بی تفکر و اندیشه دست یابد. در تبلیغ تجاری نباید اخلاق را زیرپا بگذاریم. به عنوان مثال مسئله احترام به بزرگترها در روشهای تبلیغ کالاها باید لحاظ شود. لزوم رعایت برخی مباحث اخلاقی و رعایت اصول در تبلیغات تجاری به ویژه کشور اسلامی چون کشور ما بیشتر حس می شود.
اخلاق در تلویزیون، ضامن امنیت و عفت عمومی جامعه
حجت الاسلام وافی در ادامه با اشاره به فیلمها و سریالهای تلویزیونی که بخش عمده ای از مخاطبان را به خود مشغول کرده گفت: رعایت سه اصل شرعی و اخلاقی در پخش این گونه فیلمها و سریالها باید لحاظ شود و این سه اصل عبارت است از حفظ امنیت ملی، عفت عمومی و ترویج ادبیات صحیح گفتاری .
وی اظهار داشت: زبان فیلم و سریال به علت غیر مستقیم بودن به شدت تأثیرگذار است و سطح مخاطب زیادی را هم چه از نظر سنی و فکری دربرمی گیرد. اگر برای رعایت مباحث اخلاقی دراین فیلمها و سریالها چارچوب مشخصی را دنبال کنیم در حقیقت به نوعی تحیر، اضطراب و سردرگمی در جامعه دامن زده ایم و این امر به نوعی امنیت روانی جامعه را دچار خدشه خواهد کرد.
وافی در بحث عفت عمومی در برنامه های تلویزیونی یادآور شد: رعایت مسائل اخلاقی چه در نوع برخورد میان بازیگران و چه تبلیغ و ترویج روشهایی در سبک و اصول زندگی و آداب معاشرت و حضور در فضاهای اجتماعی و معرفی آن مؤلفه های اجتماعی حائز اهمیت است و اگر نتوانیم این گونه شرایط را به درستی معرفی کنیم عفت عمومی جامعه را هدف قرار داده ایم.
وی در رابطه با سومین مسئله که از آن با عنوان ادبیات غلط یاد کرد گفت: این ادبیات نحوه تکلم و ادای جملاتی است که به نوعی به ناسزا گویی، توهین و اهانت و عدم رعایت شأن و شئون افراد از طریق رد و بدل کردن این نوع کلمات منتهی می شود و برخی از پایه های اخلاقی جامعه را تحت الشعاع قرار می دهد.
برخی واژه های ادبی که در رسانه به کار می روند زیبنده شأن اخلاقی جامعه نیستند
مدیر مرکز مطالعات راهبردی خیمه یادآور شد: مسئله بعدی که بسیار حائز اهمیت است برنامه های ورزشی تلویزیون است. برخی بحثها، جدلها، منازعات و جنجالهایی که در حواشی انعکاس برنامه های ورزشی درتلویزیون مشاهده می شود و برخی از این تقابلها و مسائل حاشیه ای به هیچ وجه زیبنده جایگاه و شأن اخلاقی جامعه ما نیست.
رسانه باید منعکس کننده حقایق باشد
حجت الاسلام وافی گفت: عدم اطمینان مخاطب امری کاملا نامطلوب است، اولین نکته با استناد به قرآن در بحث خبر حق گویی و حقیقت گرایی است که مردم راست های بزرگ ما را باور نمی کنند. نکته دوم بحث مسئولیت پذیری و پاسخگویی است که یک اصل اخلاقی در برنامه های خبری تلویزیون است که در آیه ششم سوره حجرات مورد تأکید قرار گرفته است. همچنین در آیات قرآن تأکید شده در گفته ها و اخبار و نقل مطالب نوعی تمسخر و هتک حیثیت و آبرو نباشد. یکی دیگر از مواردی که به عنوان یک اصل اخلاقی در تلویزیون می توان مورد تأکید قرار داد رعایت نفع و استفاده مخاطب و مردم از خبر است.
وی همچنین در پایان به لزوم رعایت اصول اخلاقی در برنامه های تفریحی، سرگرمی و مسابقات تلویزیونی نیز اشاره کرد.