به گزارش خبرنگار مهر در اهواز، شهر اهواز با توجه به قدمتی که در طول تاریخ داشته و حکمرانی سلسله هایی همچون عیلامیان، اشکانیان، ساسانیان، هخامنشیان، عباسیان، امویان، مغولان و تیموریان را تجربه کرده از اهمیت فوق العاده در تاریخ منطقه برخوردار است.
این شهر با وجودی که حیات در این سلسله ها را تجربه کرده به علتهای متعدد آثار و بناهای قدیمی این دوران را از دست داده است که می توان به حملات فراوان از ناحیه های حکومت های دیگر مثل صفاریان و دیلمیان به اهواز، درگیری و نا امنی و چپاول های صورت گرفته در این شهر در طول تاریخ به علت همین حملات، شکسته شدن سد شادروان و به زیر آب رفتن بخشی از شهر و شایع شدن بیماری های واگیردار و کشنده مثل وبا، طاعون و سل اشاره کرد.
در مقطعی از تاریخ مرکزیت استان خوزستان به مدت 800 سال از اهواز به شوشتر منتقل می شود و اهواز شکوه خود را از دست می دهد؛ این دلایل باعث می شود که بناهای دوره های اسلامی و قبل از آن در شهر اهواز نابود شود ولی دوره شکوفایی شهر اهواز از سلسله قاجار آغاز می شود آنجا که ناصرالدین شاه اجازه فعالیت کشتیرانی در رودخانه اهواز را صادر و اهواز تولدی دوباره پیدا می کند.
خانه های چوبی
پس از آن راه آهن احداث می شود و بر شکوه اهواز افزوده و باعث می شود تجار فراوانی برای کسب و کار به این شهر مهاجرت کنند که یکی از آنها حاج معین بوشهری است که شرکت کشتیرانی تاسیس می کند و تقریبا کلیه فعالیتهای حمل و نقل را در اختیار خود قرار می دهد. این فرد بنای فعلی معین التجار را در ساحل کارون می سازد و باغ معین التجار در مساحتی طولانی در حاشیه کارون امتداد می یابد؛ همین فرد یک مسجد که به مسجد سرسچه معروف می شود و اکنون به مسجد شفیعی معروف است، یک حمام احداث می کند که تا قبل از جنگ تحمیلی در پارک شاهد، جنب پل سفید فعال بود و یک بازار در کنار معین التجار بنا می کند.
به غیر از این، خانه هایی در اهواز ساخته می شود که اکنون با گذشت سالهای سال، ارزش و اعتبار بالایی دارند که به گفته سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان توجه خاصی به این خانه ها صورت نمی گیرد.
بافت تاریخی شهر اهواز شناسایی نشده است
مجتبی گهستونی در گفتگو با خبرنگار مهر در اهواز می گوید: به رغم وجود برخورداری از بافت تاریخی در هر اهواز، هنوز بافت تاریخی این شهر بررسی و شناسایی نشده و در فهرست بافت های قدیمی به ثبت نرسیده است. با این وجود در اهواز تعداد اندکی از خانه های قدیمی در آثار ملی به ثبت رسیده اند که از جمله آنها می توان به بنای معین التجار، هشت بنگله راه آهن، منازل مسکونی راه آهن، منزل نفیسی، منزل ماپار، سرای عجم، منزل دادرس، منزل منشی زاده، منزل قزلباش، سرای مهدیان، سرای فتحی و خانه های بانک ملی اشاره کرد.
خانه کشاورزی
وی افزود: اهواز از خانه های قدیمی فراوانی برخوردار است که امیدواریم میراث فرهنگی استان خوزستان هرچه سریعتر رسیدگی و شناسایی این میراث گرانبها را آغاز و به پایان برسد.
گهستونی عنوان کرد: با وجود اینکه برخی خانه های قدیمی اهواز به ثبت آثار ملی رسیده اند ولی برخی از آنها از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند. به طور مثال اخیرا مالک سرای عجم که بیست و چهارمین اثر ثبت شده اهواز است و این فرد از املاک فراوانی برخوردار است، موفق شد با استفاده از یک تعطیلی سه روزه این بالکن را برای همیشه از صحنه تاریخی اهواز محو و تخریب کند. جالب اینکه توجیه مالک برای تخریب این بنا این بوده که سازمان میراث فرهنگی قوانین مربوط به ثبت خانه های قدیمی را در خصوص این اثر رعایت نکرده است.
وی تاکید کرد: اگر صحبت مالک این اثر صحیح باشد باید به حال این سازمان تاسف خورد که با یک اشتباه به ظاهر ساده اینچنین باعث نابودی یک اثر تاریخی شده است، با این وجود انتظار داریم میراث فرهنگی در ثبت آثار تاریخی در فهرست ملی قوانین را به صورت دقیق اجرا کند.
اما نگاهی گذرا به تنها چند خانه ثبت شده و نشده در اهواز نشان می دهد که این خانه ها روزگار خوشی را نمی گذرانند.
هتل قو
گهستونی در خصوص هتل قو می گوید: این خانه یا هتل در فهرست آثار ملی ثبت شده ولی به علت مشکلات حقوقی و مالکیتی با معضلات فراوانی مواجه بوده به همین دلیل این هتل قدیمی در حال نابودی و زوال است و روز به روز بر شدت فرسوده شدن آن افزوده می شود.
هتل قو
وی ادامه داد: متاسفانه به دلیل این مشکلات حقوقی، میراث فرهنگی قادر به مرمت و بازسازی آن نیست و هیچ گردشگری حق دیدن از آن را ندارد.
خانه سبزوار
دبیر انجمن دوستدارن میراث فرهنگی خوزستان در خصوص خانه سبزوار اظهار داشت: این خانه متاسفانه در فهرست آثار ملی ثبت نشده و یکی از منحصربه فردترین ویژگی آن داشتن بالکن چوبی است.
وی افزود: در اهواز خانه های فراوانی هستند که دارای بالکن چوبی هستند ولی اقدامی برای ثبت آنها انجام نشده که یکی از منحصر به فردترین آنها خانه سبزوار است.
گهستونی تصریح کرد: سال گذشته بالکن مهدیان که دارای بزرگترین بالکن چوبی خوزستان بود توسط مالک تخریب شد که یکی از منفی ترین اتفاقات رخ داده برای میراث فرهنگی خوزستان در سال گذشته بود.
خانه های راه آهن
دبیر انجمن دوستدارن میراث فرهنگی خوزستان در خصوص خانه های راه آهن گفت: این خانه ها دو بخش است، بخشی از آنها روبروی فرمانداری فعلی و بخشی دیگر روبروی دانشکده ادبیات واقع و هر دو بخش در فهرست آثار ملی ثبت شده اند.
وی افزود: خانه هایی که روبروی فرماندای واقع شده اند هنوز مسکونی هستند که یکی از آنها متعلق به مدیرکل راه آهن جنوب است. متاسفانه بخشی از پشت بام این خانه ها فرو ریخته و سایر مناطق پشت بام در حال تخریب است. ضمن اینکه یکی از خانه ها چند سال قبل در میان سکوت سازمان میراث فرهنگی رنگ آمیزی شده و ارزش تاریخی خود را از دست داده است.
خانه راه آهن
گهستونی عنوان کرد: خانه هایی که روبروی دانشکده ادبیات واقع شده است نیز از دهه 70 از سکنه خالی شده و از همان موقع روند تخریب آنها آغاز شد و بدتر اینکه تاکنون هیچ ارگانی اقدامی برای جلوگیری از این تخریب انجام نداده یا اینکه نتوانسته این کار را بکند.
وی تصریح کرد: این خانه ها از معماری باشکوه و فوق العاده بالایی برخوردار هستند و به دلیل قرار گرفتن در کنار رودخانه کارون از چشم انداز زیبایی برخوردار هستند که جا دارد برای حفظ و احیای آنها کارهایی انجام بگیرد.
خانه دادرس
خانه دادرس یکی دیگر از خانه های قدیمی اهواز است که در سال 1382 به ثبت در آثار ملی رسیده و در بازار معروف عبدالحمید اهواز واقع شده است. این خانه طبق گفته افراد محلی ابتدا کاروانسرای شیخ خزعل بوده زیرا دقیقا پشت کاخ وی بنا شده است.
خانه دادرس
گهستونی در خصوص این خانه نیز می گوید: این بنا مدتی به عنوان میادین میوه و تره بار نقش آفرینی می کرد؛ سپس توسط برخی افراد خریداری شد و به عنوان بازار خواربار فروشی مورد استفاده قرار گرفت. این بنا هم اینک تبدیل به انبار کفش شده است.
وی افزود: این انبار دارای دو طبقه و یک سرداب است که طبقه همکف آن پنج اتاق و طبقه دوم آن سه اتاق دارد و طبقه دوم آن هم اکنون به شدت تخریب شده است و طبقه اول انبار کفش است.
سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان تاکید کرد: قطع به یقین وجود چنین خانه ای که از درب چوبی برخوردار است و در مرکز شهر واقع شده از قابلیت تبدیل شدن به موزه یا خانه فرهنگ برخوردار است.
وی با تاکید بر اینکه برخی دیگر از خانه های قدیمی اهواز نیز تخریب یا در معرض تخریب هستند اظهار داشت: قرار نیست همه خانه های قدیمی اهواز به خانه فرهنگ یا چایخانه سنتی تبدیل شوند بلکه انتظار این است که سازمان میراث فرهنگی با اختصاص وام کم بهره به مالکان آنها زمینه مرمت و احیای آنها را فراهم کند تا شاهد حفظ این آثار به جای مانده از آبا و اجدادمان باشیم.
دبیر انجمن دوستدارن میراث فرهنگی خوزستان تاکید کرد: بیشتر خانه های قدیمی اهواز از وضع مطلوبی برخودار نیستند و جا دارد یک اراده ملی برای حفظ و احیای آنها صورت بگیرد.