به گزارش خبرنگار مهر این بنای هخامنشی پس از این همه مدت که از دل خاک بیرون آمده هیچگاه به اندازه ای که شایسته و درخور یک بنای معماری منحصر به فرد مربوط به بیش از دو هزار سال قبل باشد مورد توجه قرار نگرفته است.
آنگونه که عکسهای این گزارش نشان می دهد این بنا که نشانی از تمدن پرشکوه و غرورانگیز کشورمان در آن دروان بود این روزها به وضعیتی تاثر برانگیز دچار شده است به گونه ای که پایه ستونهای سنگی کاخ در هوای شرجی، مرطوب و گرم برازجان در حال اضمحلال و پودر شدن است.
بر اساس مدارک و شواهد موجود نوع و جنس سنگهای کاخ بردک سیاه فاقد موارد مشابه در دیگر بناهای تاریخی در ایران و دیگر نقاط جهان است چرا که در ساخت این بنا از سنگهایی با دو رنگ سیاه و روشن استفاده شده و علاوه بر آن نوع تراشها و سنگبری به کار رفته در ساخت این کاخ نیز بی نظیر است.
معماری کاخ بردک سیاه مشابه کاخ آپادانا و دارای 36 ستون بوده است
این کاخ که تالار مرکزی آن مشابه کاخ آپادانا و دارای 36 ستون بوده یکی از بناهای مهم تاریخی استان بوشهر در 12 کیلومتری شمال شهر برازجان میان نخلستانهای روستای درودگاه در محل تلاقی دو رودخانه شاپور و دالکی قرار گرفته است.
کاخ بردک سیاه در سال 1354 در کاوشهای باستان شناسانه گروهی از باستانشناسان کشور به سرپرستی احسان یغمایی از زیر خاک بیرون آورده شد.
این کاخ تنها بنای به جامانده از دوران هخامنشی در این سرزمین نیست بلکه علاوه بر آن دو کاخ دیگر مربوط به دوران همین امپراطوری به نامهای " کاخ چرخاب " و " کاخ سنگ سیاه " نیز در نزدیکی شهر برازجان وجود دارد که بقایای آنها نیز در کاوش سالهای اخیر از دل خاک بیرون آورده شده است.
البته بقایای این کاخها نیز مانند کاخ بردک سیاه در وضعیت چندان مطلوبی به سر نمی برد و هر روز در معرض تخریب بیش از پیش و جدی قرار دارد.
در ساخت این کاخ از دو نوع سنگ سیاه و روشن استفاده شده است
به گفته برخی از کارشناسان باستان شناسی جلگه برازجان در دوره هخامنشی اهمیت فراوان داشته و علت آن نیز این بوده که ایران در دوره هخامنشی صاحب نیروی دریایی شد و توانست از راه دریا به تجارت و کشور گشایی بپردازد.
علت انتخاب این جلگه نزدیکی آن به خلیج فارس و در پی آن تسلط بر راههای تجاری منطقه و تحت نظر داشتن آبراهه های جنوبی از لحاظ سیاسی و اقتصادی بوده است. تمامی این مسائل وسیله برپایی کاخهایی در این منطقه را فراهم آورده است.
کشفیات باستان شناسان و کاوشگرانی که کاخ هخامنشی بردک سیاه را از دل خاک بیرون آورده اند تنها به به بقایای خود کاخ محدود نبود بلکه آنها در حین کاوشهای خود به اشیائی همچون یک دسته خنجر زنانه ساخته شده از جنس عاج به همراه چند قطعه ابزار تزیینی برخورد کردند که می تواند نشانی از سکونت زنان در این کاخ باشد.
بسیاری از سنگهای به کار رفته در ساخت کاخ بردک سیاه به دلیل عدم محافظت از بین رفته است
همچنین از دیگر موارد کشف شده در کاخ بردک سیاه که شاید بتوان آنها را مهمترین یافته های این کاخ دانست 4 قطعه سنگین طلا که وزن کل آنها به سه کیلو و 200 گرم می رسد بوده است. هنوز کاربرد دقیق سه قطعه از این طلاها مشخص نیست اما برخی بر این عقیده اند که ممکن است آنها روکشهای زرین درهای چوبی تالار یا سنگ بنای کاخ باشند چرا که غالبا در دوران هخامنشی سنگ بنای کاخها بر روی ورقه ای ضخیم و زرین از طلا حک می شده است.
همچنین در رابطه با قطعه چهارم این طلاها نیز اینگونه بر می آید که این قطعه قسمت بالای یک جام زرین هخامنشی باشد که زیر لبه آن یک خط ساده حک شده است.
در موردی دیگر که در کاوشهای سال 84 کاخ بردک سیاه کشف شده و بقایای آن هم اکنون به شکلی غیر استاندارد و بدون محافظت در محوطه کاخ افتاده است نقش برجسته ای حکاکی شده بر سنگ سیاه است که شاه را به همراه ملازمش که چتری آفتابگیر در دست دارد در حین ترک کاخ نشان می دهد.
نقش برجسته سنگ سیاه به دست آمده در این کاخ در محوطه کاخ به حال خود رها شده است
در این نقش برجسته که آن را متعلق به داریوش اول می دانند تاج شاه دارای سطحی صاف و بدون تزیین است و این احتمال را قوت می بخشد که تاج همانند تاجهای برخی نقش برجسته های تخت جمشید روکشی از طلا داشته است. به همراه این نقش برجسته، سنگ نوشته ای به خط میخی و زبان "بابلی نو" و تعداد زیادی قطعه سنگ یافت شد که این قطعه سنگها نقشهای مختلفی چون دست، دسته سایبان با بخشی از تاج شاهی، ریش مجعد و بخشهایی از صورت و گوشه چشم دارند.
جنس و رنگ سنگهای استفاده شده در ساخت این کاخ در نوع خود منحصر به فرد بود
با این همه این نقش برجسته منحصر به فرد که حکایت کننده بخش مهمی از تاریخ هخامنشیان در این گوشه از جغرافیای ایران است در زیر آفتاب سوزان جنوب به حال خود رها شده و تنها نگهبان این محوطه تاریخی از سر دلسوزی چادر کهنه ماشین خود را به عنوان حفاظ بر بالای آن قرار داده است.
بنا به گفته برخی منابع محلی کاخ بردک سیاه در طول سالهای گذشته نیز به شدت مورد تخریب کشاورزان منطقه قرار گرفته است به شکلی که عدم زه کشی زمینهای اطراف باعث شده آبیاری زمینهای کشاورزی سبب تخریب آثار بر جای مانده از کاخ شود و همچنین عوارض جوی و سرازیر شدن آب حاصل از بارشها به گودال محل پایه ستونهای کاخ نیز به جریان تخریب کمک کرده است.
در محافظت از بقایای کاخ بردک سیاه ابتدایی ترین راهکارها اتخاذ شده است
مجموع این عوامل و نبود یک نظارت کارشناسی شده دست به دست هم داده تا بسیاری از ته ستونهای کاخ شکسته یا جابجا شده و برخی از آنها نیز ترکیب اولیه خود را از دست بدهند. البته به همه اینها نیز باید به حفاریهای غیر مجاز زیاد در محوطه کاخ و اطراف آن را نیز اشاره کرد که سهم عمده ای در این فرایند تخریب داشته است.
با این وجود و پس از توصیه ها و تذکرهای فراوان کارشناسان و علاقمندان میراث فرهنگی کشور سازمان میراث فرهنگی استان بوشهر اعلام کرد این سازمان با انجام مطالعات باستان‌شناسی و بررسی ژئوفیزیک زمینهای اطراف کاخ بردک سیاه درصدد تعیین حریم دقیق و محدوده آثار پیرامون این محوطه تاریخی است.
این خبر را چندی پیش احمد دشتی رئیس این سازمان در گفتگو با خبرگزاری مهر اعلام کرده و افزوده بود: حفاظت از کاخهای هخامنشی استان بوشهر وارد مرحله جدیدی شده است. در حال حاضر تملک زمینهای کاخ بردک سیاه انجام شده و پوشش کامل به منظور حفاظت از کاخ در مقابل عوامل طبیعی هم چون باد و باران و نصب تابلوهای گردشگران با استانداردهای اداره راه و ترابری به همراه مسافت سنج نیز صورت گرفته است.
با وجود این گفته های امیدبخش رئیس سازمان میراث فرهنگی استان بوشهر باید گفت اگرچه حجم بلاهایی که تا کنون بر سر کاخ هخامنشی و پر شکوه بردک سیاه برازجان آمده است با هیچ حفاظت و مرمتی قابل بازگشت نیست اما اگر مسئولان کمر همت برای جلوگیری از تخریب بیشتر آن ببندند جای قدردانی و سپاس دارد.
-----------------------------------------
گزارش : صدرا محقق