ناصر نصیری با انتقاد از افت کیفی حوزه طراحی گرافیک کتاب، ورود افراد غیرحرفه‌ای، استفاده غیرخلاقانه از نرم‌افزارهای گرافیکی و بی‌توجهی ناشران به گرافیک کتاب را از جمله دلایل این افت دانست.

ناصر نصیری طراح و گرافیست در گفتگو با خبرنگار مهر در ارزیابی وضعیت طراحی گرافیک کتاب در سال‌ها‌ی اخیر و مقایسه آن با چند دهه پیش، گفت: کتاب یک نوع بنای معماری است با این تفاوت که به جای حرکت در معابر و پله‌های ساختمان، در کتاب و مجله با پلان‌ها و سطوح مختلف با ورق زدن به پیش می‌رویم.

وی ادامه داد: در این حالت ارتباطی که ما از نظر بصری با حجم و سطوح کتاب برقرار می‌کنیم خیلی مهم‌اند و انسجام، هماهنگی و یک دست بودن و در عین حال رابطه خلاقانه این موارد با هم نیز خیلی مهم است. کتاب از نظر گرافیکی یک محصول فعال است یعنی ما با یک سطح برخورد نداریم بلکه با سطوحی در جزء و همزمان ارتباطشان با کل مجموعه برخورد داریم، بنابراین یک طراح باید برای حصول یک نتیجه‌ خوب از کتاب‌آرایی، تصمیم‌های درست و خلاقانه‌ای بگیرد تا مطالب به نحوی شایسته و جذاب با مخاطب رابطه برقرار کند و ملال‌آور نباشد.

استفاده افراد غیرمتخصص از نرم‌افزارهای گرافیکی باعث افت کیفیت شده است

شاعر مجموعه شعر «نه آواز قناری و نه همهمه باد» تاکید کرد: البته لازم است در بررسی مهندسی کتاب، محدودیت‌های چاپ لحاظ ‌شود. با این توضیح اگر بخواهیم غالب آثار منتشر شده در حوزه کتاب را در نظر بگیریم، آثار از نظر کلی در سطح پایین‌تری نسبت به گذشته قرار می‌گیرند. بخشی از این دلایل متاثر از فضایی است که در حوزه‌های دیگر ارتباط تصویری به وجود آمده اما مساله دیگر هم  نفوذ بدون کنترل و سهل نرم‌افزار‌ها همچنین حضور هر کسی که مختصری از کار با نرم‌افزارها را به طور کل فرا گرفته، در این حوزه است که به پایین آمدن سطح طراحی گرفیک کتاب دامن زده است.

نصیری درباره دیگر دلایل افت طراحی کتاب در ایران توضیح داد: از سویی دیگر ارزان بودن فعالیت آدم‌های غیرحرفه‌ای و در عین حال دستمزد منطقی طراح‌های گرافیک آگاه و کارآزموده و خلاق، سبب شده است که آدم‌های جدی کمتر در این حوزه فعالیت کنند اما به‌طور خاص در حال حاضر ما کتاب‌های خوب از نظر معماری، طراحی، لی‌اوت، جلد و چاپ داریم که آثاری معتبر و ارزشمند هستند.

وی اضافه کرد: البته کتاب متناسب با موضوع و حوزه‌ای که در آن قرار می‌گیرد و حتی سلیقه و شناخت ناشر از گرافیک، صاحب شخصیت بصری سالم یا ناسالم می‌شود. مثلا در حوزه ادبیات از ناشر‌ها انتظار بیشتری می‌رود که به وجه بصری  اثر از روی جلد گرفته تا تایپوگرافی مطالب داخلی و لی‌اوت توجه کنند اما در عمل می‌بینیم که برخی آثار خیلی نازل هستند و تفاوت ناچیزی بین شخصیت کلی کتاب‌های این همه ناشر با یکدیگر می‌بینیم و انگار که همه تولیدشده یک سلیقه نازل هستند.

کار طراح گرافیک به طراحی جلد کتاب منحصر نیست

به گفته وی اصل حضور یک طراح گرافیک تنها برای ساختن یک طرح جلد خوب برای یک کتاب نیست بلکه کلیت آن کتاب باید زیر نظر، پیشنهاد‌ها و خلاقیت‌های وی انجام شود تا در نهایت محصول‌های یک ناشر تفاوتی چشم‌گیر و قابل تشخیص با ناشرهای دیگر داشته باشد.

این گرافیست در پاسخ به این پرسش که ما در مقایسه با کشورهای دیگر مثلا ترکیه آیا وضعیت بهتری  در حوزه‌ طراحی گرافیک داریم و آیا ما در این زمینه از استانداردهای جهانی عقب هستیم یا خیر؟ بیان کرد: به‌طور مشخص در مقایسه با کشوری مثل ترکیه، در تولید انبوه کتاب‌های حوزه‌های مختلف عقب هستیم که این مساله دلایل مختلفی دارد؛ دلایلی که واقعا باعث تاسف است.
 
تاریخ بصری و کتاب‌آرایی جهان مدیون ایران است
 
وی افزود: کشوری مثل ایران سابقه بسیار قدیمی در کتاب‌آرایی دارد و به جرات می‌توان گفت سهم زیادی از تاریخ بصری و کتاب‌آرایی مردمان جهان مدیون ایران است و صد البته در شرق و خصوصا کشورهای همسایه، هنرمندان ما در حوزه‌های مختلف جلد‌سازی، تصویرسازی، نگارگری سنتی برای کتاب‌ها و کتاب‌سازی واقعا وزنه‌ای غیر قابل چشم‌پوشی بوده‌اند و میراث ِعزیز و بزرگی را به جهان هدیه داده‌اند. حالا چه شده که به این روز افتاده‌ایم؟

وی در تکمیل صحبت‌هایش گفت: ما حتی سلیقه عموم مردم را هم پایین آورده‌ایم. وقتی صحبت از استاندارد می‌کنید منظورتان هر چه که باشد من فکر می‌کنم اصل این ماجرا احترام گذاشتن به وقت، حوصله، سلیقه و چشم مخاطب‌های کتاب است. این بحث کوچکی نیست، ببینید در ترکیه که تقریبا می‌شود گفت با ما در یک بستر فرهنگی قرار می‌گیرد، خصوصا در همین بحث تاریخ ‌بصری و کتاب و مطالبی از این دست، سلیقه مردمش در سطح میانه است و آنها از آثار منتشر شده‌ سطح پایین خیلی کم استقبال می‌کنند، انتظار عمومی بالا رفته و ناشران نمی‌توانند هر محصولی را به خورد مردم بدهند.
 
نصیری اشاره کرد: البته این حرف به این معنی نیست که در آنجا وضع خیلی بهتر از ما است؛ چراکه در آنجا هم یک نوع حرکت بی‌رویه به سوی نگاه غربی و سطحی‌نگری وجود دارد ولی با این تفاوت که حداقل در آنجا اجراها دقیق‌تر، تمیزتر و قابل قبول‌تر هستند تا این‌جا که ناشر اهمیتی به طراحی نمی‌دهد و متاسفانه همین‌قدر که کارش راه بیفتد برایش کفایت می کند.
 
چندان اهل مطالعه و یاد گرفتن نیستیم! 
 
وی با انتقاد از نگاه و فعالیت برخی گرافیست‌ها، تشریح کرد: از سوی دیگر طراحان هم خیلی اهل یاد گرفتن و تحقیق کردن، دیدن و آموختن نیستند و می‌توان گفت مثل کارخانه‌های تولید انبوه سعی در اجرا و از سر وا کردن سفارش دارند. خیلی مهم است که ما برای ساختن یک مجموعه‌ ارزشمند یا یک جامعه‌ سالم ابتدا تلاش کنیم خودمان هر روز بیشتر یاد بگیریم و مطالعه کنیم و بدون در نظر گرفتن بسیاری فشارهای مختلف به تولید اثر بپردازیم.
 
این گرافیست ادامه داد: با این‌که در کشور ما اساتیدی هستند که لنگر و پایه محکمی هستند برای تکیه کردن بر آموزه‌هایشان؛ اما من شخصا اعتقاد دارم یک کتاب از نظر گرافیک اول باید سالم باشد بعد در مراحل بعد اگر خلاق هم باشد بهتر است. مشکل این جا است که بسیاری از تولیدهای ما حتی حداقل‌های کتاب‌آرایی را ندارند که این هم بیشتر به استخدام نیروهای بی‌سواد، کم‌تجربه و ارزان قیمت توسط ناشران و مسولان برمی‌گردد.
 
ادامه دارد...