به گزارش خبرگزاری مهر، مفهوم لغت جدال عبارت است از بحث و گفتگویی كه به منظر كوبیدن طرف دیگر و غالب شدن بر او صورت می گیرد و علت اینكه به این گونه گفتگو مجادله می گویند این است كه دو نفر در برابر یكدیگر به بحث و مشاجره می پردازند تا هر كدام فكر خود را بر دیگری تحمیل كند و ریشه كلمه "جدال" از "جدلت الحبل" (طناب را محكم تابیدم) گرفته شده است چون كسی كه چنین سخن می گوید می خواهد دیگری را با سخن و رای خود بپیچاند.
اما مفهوم اصطلاحی جدال آن است كه انسان از مسلمات طرف علیه او بهره برداری كند؛ یعنی در مقام استدلال از مقدماتی كه طرف قبول دارد استفاده كند كه این روش برای اقناع یا ساکت کردن طرف مقابل موثر است و چنانچه كیفیت برخورد در این گونه استدلال، متین و خوب باشد همان جدال احسن است كه قرآن آن را تحسین كرده است.
مجادله از موضوعاتی است كه دارای دو بعد ابعاد مثبت و منفی می باشد.
- بعد مثبت جدال
اسلام به طور كلی از جدال نهی نكرده است بلكه در مواردی از قرآن به پیامبر امر می كند كه با مردم مجادله كند، زیرا بحث و گفتگو در مسایل به خاطر ارشاد و راهنمایی مردم لازم و ضروری است و چه بسا افرادی كه در اثر این گونه مجادله و مباحثه توانسته اند عده زیادی را به خیر و سعادت دعوت كنند و از گمراهی نجات دهند.
قرآن كریم در سوره نحل آیه 125 می فرماید: با حكمت و اندرز نیكو به راه پروردگارت دعوت نما و با آنها با طریقی كه نیكوتر است استدلال و مناظره كن. پروردگار تو از هر كسی بهتر می داند چه كسانی از طریق او گمراه شدند و چه كسانی هدایت یافته اند.
در مورد دیگری در سوره عنکبوت آیه 46 می فرماید: با اهل كتاب جز با روشی نیكو مجادله نكنید، مگر كسانی كه از جانب آنها بر شما ظلم و ستم وارد شده و به آنها بگویید ما به تمام آنچه از سوی خدا بر ما و شما نازل شده ایمان داریم، معبود ما و شما یكی است و ما در برابر او تسلیم هستیم.
بنابراین مجادله مطلقاً مذموم نیست و قرآن كریم از گفتگو و بحث های منطقی نهی نكرده، بلكه بحث و جدالی مذموم و ناپسند است كه سركوبگرانه و همراه با فریاد و جنجال و خشونت باشد و سرانجام به هتك حرمت و ریختن آبروی مردم بی طرف و بیگناه منتهی شود، و گرنه در صورتی كه هدف از بحث و مجادله برتری جویی نباشد بهترین راه برای روشن شدن حقایق خواهد بود
- بعد منفی جدال
اگر غرض از جدال خصومت و اظهار فضل و كمال باشد از دیدگاه قرآن جایز نیست. زیرا كسی كه این گونه مجادله می كند خود را نساخته و تزكیه نكرده و علایق مادی و دنیوی را از خود دور نكرده است. قرآن در سوره بقره آیه 197 می فرماید بی شك جدال به خاطر خصومت و تفوق جویی در برتری طلبی آثار سوئی دارد.
یكی از آثار شوم جدال آن است كه آبروی انسان بی گناه می رود به خصوص اگر طرف مقابل عیبجو و هتاك باشد و در گفته های خود ادب را رعایت نكند و آنچه بر زبانش جاری می شود بگوید سرانجام كار به بی حرمتی و توهین می رسد. امام صادق(ع) می فرماید: با دو كس جدال مكن: با شخص عاقل بردبار و با شخص نادان و كم عقل زیرا اولی بر تو چیره می شود و دومی تو را می آزارد. (1)
امیرالمومنین (ع) در روایتی به این جهت مردم را از مجادله نهی كرده كه مجادله موجب عداوت و دشمنی است. فرمود: از مجادله و ستیزه جویی بپرهیزید، زیرا این دو دل های برادران دینی را نسبت به یكدیگر مكدر می كند و بذر نفاق را پرورش می دهد.
------------------------
1- جامع السعادات ج 2 ، ص 285 و اصول كافی، ج 2، ص 310 با اندكی تفاوت
2- اصول كافی، ج2 ، ص30، حدیث 1